NT - 27.04.1985, Blaðsíða 7

Skáld sem njóta raun
verulegrar virðingar
I.
■ Pað er ekkert rangt við
það að trúa á Guð. Það er
eiginlega mjögjákvætt. Egber
mikla virðingu fyrir fólki sem
trúir á Guð.
Og það er heldur engin synd
að vera guðleysingi. - En að
skipa öllum hinum ólíku ein-
staklingum á sama básinn, er
ekki aðeins mjög rangt, heldur
algert brjálæði.
Þegar ég var strákur og lék
mér á götum Reykjavíkur
heyrði ég oft talað um einstakl-
inga sem væru sannir í botn.
Eitt kvöld, þegar ég kom heim,
heyrði ég foreldra mína og
kunningja þeirra tala um konu
eina sem var bæði sögð lærð og
sönn í botn. Virðingin fyrir
þessari konu minnti á slíka
virðingu og íslenskir ljóðavinir
sýna minningu þjóðskáldsins
Jónasar Hallgrímssonar. Á
allri framkomu, tali og tón
mátti heyra og finna að þessi
kona sem talað var um, naut
raunverulegrar virðingar.
En hver var þessi lærða kona
sem naut slíkrar virðingar á
mínu heimili? Jú, það var dr.
Björg C. Þorláksson.
Þegar ég sem unglingur
fór að vinna mér inn peninga
var einmitt bók eftir Björgu C.
Þorláksson ein af mínum fyrstu
bókum sem ég keypti. Björg
var mjög virt kona.
II.
Sannleikurinn er sá, að und-
ir öllum venjulegum kringum-
stæðum er fremur auðvelt fyrir
alþýðu manna að greina í
sundur, hvað sé ekta og hvað
óekta. Þarna er um að ræða
náttúrugáfu almennings, eins-
konar þýðingarmikið varnar-
kerfi sem einstaklingum er gef-
ið í vöggugjöf til að geta varizt
öllu illu á hinu andlega sviði
lífsbaráttunnar.
En því miður er til hópur
óheiðarlegra ritdómara sem
gerst hafa einskonar leigu-
pennar valdasjúkra og
heimskra ritstjóra, og slíkir
leigupennar víla ekki fyrir sér
að láta múta sér og tala um
fyrir sér, hvernig eigi að skrifa
óheiðarlega og falsaða
umsögn. Slíkir menningar-
svindlarar reyna að rugla fólk
í ríminu svo það geti ekki
þekkt í sundur það sanna frá
hinu ósanna.
Sem betur fer er oft erfitt að
rugla almenning á þessum
sviðum. Ómerkilegur ritdóm-
ari getur að vísu gabbað les-
endur við og við. - En upp
komast svik um síðir. Ósannur
útgefandi eða ómerkilegur rit-
dómari getur ekki blekkt sömu
bókavini eða sömu Ijóðavinina
hvað eftir annað með sömu
fölsuðu upptuggunni. Hinar
náttúrulegu gáfur fólksins ná
sér smám saman og sannleikur-
inn sigrar fyrr eða síðar. Þetta
lögmál á ekki aðeins við ís-
lendinga, heldur allar þjóðir.
Björg C. Þorláksson.
III.
Snemma á þessu ári þurfti
ég að dvelja nokkra daga í
Stokkhólmi vegna vinnu
minnar, en þar hitti ég einmitt
nokkra sænska ljóðavini og
menningarfulltrúa um ljóðlist
á Norðurlöndum. Þessir sænsku
menningarfulltrúar höfðu mik-
ið álit m.a. á dönsku skáldkon-
unni Marianne Larsen, og
sögðu þeir mér að ljóð hennar
hafi selst vel í Svíþjóð.
Nú langaði rnig að vita hvaða
álit þeir hefðu á íslenzkum
nútímaskáldum, hvaða íslenzk
nútímaskáld nytu raunveru-
legrar virðingar í Svíþjóð. Eg
vil taka það fram, að þessir
sænsku menningarfulltrúareru
algjörlega ópólitískir þegar
þeir ræða skáldskap, en þannig
eru þessi menningarmál í Sví-
þjóð yfirleitt.
Ég varð var við það, að Jón
úr Vör nýtur sannrar virðingar
sem ljóðskáld, einnig Sigfús
Daðason og Ólafur Jóh. Sig-
urðsson. Talað var af mikilli
virðingu um Einar Má Guð-
mundsson og Guðrúnu Helga-
dóttur. Þeir töluðu um ritdóm
um Snorra Hjartarson sem birt-
ist í Svenska Dagbladet núna í
janúar s.l. Þessi ritdómur ber
með sér að Snorri nýtur mikill-
ar virðingar í Svíþjóð. Og
þessir Svíar voru einmitt að
vona það, að Hannes Péturs-
Hannes Pétursson.
Jónas Hallgrímsson.
son fengi bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs. Þeir álitu
Hannes mjög að þessum verð-
launum kominn. Þeir sögðu
mér, áð sænska bókaforlagið
Rabén & Sjögren í Stokkhólmi
myndi gefa út ljóðabók eftir
HannesPétursson á næstaári.
Það er með sænska Ijóðavini
eins og annað fólk, að þeir láta
ekki segja sér fyrir verkunr urn
það, hvaða íslenzk ljóðskáld
séu ekta og hver óekta. Sænskir
Ijóðavinir munu áreiðanlega
ekki spyrja t.d. einhvern
„spánverja" frá Argentínu um
það. hvaða Ijóð íslenzk séu
sannurskáldskapureða hverjir
séu ósannir.
Þar sem ég veit að Hannes
Pétursson nýtur ntikillar virð-
ingar í Svíþjóð vil ég hvetja
hann til að halda áfram á
skáldabraut sinni og minna
hann á það, að hann hafi mjög
mikla möguleika til að fá bók-
menntaverðlaun Norðurlanda-
ráðs, og eigi auk þess slík
verðlaun skilið fram yfir marga
aðra.
Ég vil að lokum benda á
alvarleg varnaðarorð til ís-
lenzkra rithöfunda.
Þann 16. nóvember 1984
kom út hjá Gyldendal í Kaup-
mannahöfn bók eftir danska
rithöfundinn Bent Jensen,
bókin heitir: Stalinismens
Fascination og de danske ven-
streintellektuelle. í þessari bók
er bent á ýmsa íslenska rithöf-
unda og sýnt fram á það,
hvernig skrifað verður um
íslenska rithöfunda í framtíð-
inni á erlendum vettvangi, ef
þeir ekki geta séð fótum sín-
um forráð. Já, hvernig verður
skrifað um íslenska rithöfunda
í náinni framtíð á erlendum
vettvangi?
Einar Freyr
Nautnin sú að vera
fátækur
Þá er skýringin á heimsins
ömurlega misrétti komin. Hún
kemur í síðasta tölublaði Helg-
arpóstsins. Þeir sem eru fátæk-
ir í heiminum í dag, a.m.k. 2/3
hlutar mannkyns hafa senni-
lega verið efnafólk í fyrra lífi.
Það er Loftur Jónsson kaup-
maður í JL-húsinu sem í
Helgarpóstsviðtali er spurður
hvort hinir riku sér að verða
ríkari og hinir fátæku fátækari
í þessu landi? Hann svarar:
„Éggetekkiséðþað. Ení
þessu sambandi verðum
við líka að hafa það í huga
að það verða alltaf til
fátæklingar og þá væntan-
lega ríkt fólk líka. „Fátæka
munuð þið ávallt hafa hjá
ykkur.“ benti Jesús rétti-
lega á. Það er nefnilega
svo. að það eru alltaf ein-
hverjir sem vilja vera fá-
tækir. Það er þeirra nautn.
Kannski hefur þetta verið
efnafólk í fyrra lífi og vill
nú prófa eitthað nýtt, eða
sér beinlínis eftir fyrra
líferni. Það er ekki orðum
eyðandi á hugmyndina um
jöfnuð. Hún er fráleitt
markmið og tilgangslaust
og leiðir af sér algera
stöðnun í framkvæmd. Af
hverju á að hefta fólk sem
annað hvort finnur þörf
hjá sér að vera vel efnum
búið eða fátækt? Er réttlátt
að banna fólki að velja sér
lífsstíl! Ég telþaðmeðöllu
fráleitt."
Þennan texta þarf varla að
ritskýra frekar, en Loftur Jóns-
son er ekki einn um þessar
skoðanir. Þær eru bornar fram
af þeim trúarlega félagsskap í
Bandaríkjunum sem „Moral
majority“ nefnist og þeir vitna
einmitt í tilvitnuð orð Jesú um
fátæka. Af sama toga eru rök-
semdir þessa öfluga félags-
skapar um, að Jesú hafi verið
hlynntur dauðarefsingu. Hafi
ekki verið svo hefði hann ör-
ugglega gefið yfirlýsingu um
það hangandi á krossinum.
Þetta leiðir hugann að þeim
margbreytilegu túlkunum sem
vaða uppi í kristnum dómi því
að óneitanlega má réttlæta allt
ef setningar og frásögur eru
teknar úr samhengi og túlkað-
ar bókstaflega. Svar guðfræð-
inga við þessu er að túlka verði
Biblíuna út frá hennar megin-
stefum og meginstefið í Nýja
Testamentinu er auðvitað
kærleikshugtakið sem er
grunntónninn í allri þess
boðun. Út frá því er varla
orðum eyðandi á skoðanir Lofts
og stuðningsmanna Ronalds
Reagans á fátækum, burt séð
frá þeirri rökleysu að lítið barn
fái nautn út úr vannæringu sinni
og illum aðbúnaði, en það er
eins og fyrr segir hlutskipti
tveggja af hverjum þrem
börnum. En kannski mun
kaupmaðurinn biblíufróði sjá
eftir líferni sínu í þessu lífi og
velja sér hlutskipti hungraða
barnsins í því næsta, hvaðan úr
kristninni sem hann hefur ann-
ars hugmyndina um endur-
holdgun.
Baldur Kristjánsson.
Laugardagur 27. apríl 1985 7
7
Malsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútiminn h.f.
Rilslj.: Magnús Ólafsson (ábm).
Markaösstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrimur.Gíslason
Innblaösstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guöbjornssoo
Skrifstofur: Siðumúli 15, Reykjavik.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvoldsimar: Askriff og dreifmg 686300, ritstjórn
686392 og 687695, íþróttir 686495, fæknideiid
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaiaprent h.f.
Kvóldsimar: 686387 og 686306
Verð i lausasölu 30 kr. og 35 kr. um helgar. Áskrift 330 kr.
Framtíðarverkefni
■ Mikið starf bíður þeirra er fást við stjórnmál
á íslandi. Alls staðar bíða óleyst verkefni og
þjóðin er óánægð með ástand mála. Unga
kynslóðin ólst upp til velferðarsamfélags þar
sem smjör drypi af hverju strái. Bjartsýni
sjöunda og áttunda áratugarins skóp framtíðar-
sýn þar sem allir gætu af launum sínum skrýðst
glitklæðum, mettast ljúffengum stórsteikum
búið í glæsilegum íbúðum og ekið um á lúx-
usv.ögnum milli þess að þeir flatmöguðu á
erlendum sólarströndum eða skoðuðu fjarlæg
lönd og álfur. Þetta var framtíðarsýnin meðvituð
eða ómeðvituð.
Nú er til að taka að lífshamingja fólks ræðst
að litlu leyti af ytri kringumstæðum en hún ræðst
að verulegu leyti af þeim væntingum sem fólk er
alið upp við og því hver raunin verður. Þess
vegna er það bakslag í efnalegu tilliti sem kemur
fram um síðustu áratugaskipti mjög alvarlegt.
Draumurinn um þægilegt líf, andlega og efna-
lega, breytist á skammri stund í martröð.
Launatekjur þorrans duga nú allt í einu eingöngu
fyrir knöppum nauðsynjum, húsið stóra verður
aðeins skýjaborg og ókunn lönd verða nú aftur
bara raunveruleiki landafræðinnar. Þetta er
raunveruleiki yngri hluta þjóðarinnar sem ekki
er svo heppinn að fljóta ofaná toppi innflutnings-
verslunar eða auglýsingagerðar og annarri milli-
liðastarfsemi.
f*að er sama hvort litið er til bændastéttar,
opinberra starfsmanna eða almenns verkafólks.
AIls staðar blasa erfiðleikarnir við. Unga fólkið,
sem auðvitað sló ekki af þeirri lífsgæðastefnu
sem það er alið upp við, hélt áfram að fjárfesta
og eyða, þetta fólk sem ólst upp við það að neyð
væri að deila svefnherbergi með börnum sínum,
situr nú uppi stórskuldugt og án vonar. Draum-
urinn hefur breyst í martröð en hann hefur ekki
horfið eða skipt um innihald því enn sjá menn
er þeir líta í kringum sig að margir hafa það gott.
T.d. stór hluti miðaldra fólksins sem ræður öllu
í stjórnmálum, verkalýðshreyfingu og atvinnu-
lífi.
Þetta er vandamál íslensks samfélags í dag og
verkefni stjórnmálamanna er að takast á við
þetta. Þeir þurfa að gefa fólki nýja von, nýja
raunhæfa von, og vinna að því öllum árum að sú
von rætist. Sú von felst í því að allir geti lifað af
dagvinnutekjum sínum, allir hafi vinnu, allirgeti
eignast húsnæði, eða leigt, allir geti sótt sér
menntun.
Til að þetta megi takast þarf af alefli að beina
kröftum athafnamanna að þjóðhagslega hag-
kvæmum hlutum og jafnframt að gæta þess að
arður af atvinnurekstrinum renni ekki í vasa
fámennrar yfirstéttar heldur nýtist landsmönn-
um öllum. Við þurfum að endurvekja þá gömlu
ungmennafélagshugsun að menn vinni fyrir þjóð
sína. Aðeins þannig séu þeir að vinna sér og
börnum sínum heilt.
ísland er auðugt land. Verði rétt og heiðarlega
á málum haldið þá bíður okkar allra glæst
framtíð.