NT - 27.06.1985, Qupperneq 6

Vettvangur
Fimmtudagur 27. júní 1985 6
■ í fréttum útvurps þann 18.
júní síðastliðinn var sagt að
menntamálaráðherra hygðist á
næsta skólaári framkvæma
skólaskyldu í 9. bekk skv.
grunnskólalögum. Þetta
ákvæði laganna sýnist mér van-
hugsað og svo er um fleiri sem
málið brennur á. Því miður
hafa ýmsar ákvarðanir hæst-
virts ráðherra, sem snert hafa
9. bekk nýliðið skólaár, verið
einkar gerræöislegar svo þessi
kemur ekki giska á óvart.
Hinn 8. mars 1985 hélt
Bandalag kennara á Noröur-
landi eystra lund þar sem
skólaskylda í 9. bekk var rædd.
Ætlunin var aö fá tvo fram-
sögumcnn til að rnæla með og
■ Frjáls 9. bekkur, opinn öllum sem vilja, er ákjósanlegur tengiliður milli skólastiga.
Þórir Jónsson:
Skólaskylda -
réttur eða
tvo til að mæla gegn henni.
Aðeins tókst að fá einn fram-
sögumann meðmæltan skóla-
skyldunni og má ætla að það
sýni afstöðu meiri hluta
kennara á svæðinu til málsins.
Fundurinn samþykkti ályktun
þess efnis að nemendur í 0. og
9. bekk skyldu njóta sömu
aðstöðu og aðrir nemendur
grunnskóla með tilliti til náms-
bóka og annars kostnaðar
vegna skólagöngu.
Fyrrgreind ályktun fundar
BKNE varefnislega samhljóða
þingsályktunartillögu Málm-
fríðar Sigurðardóttur, Sigríðar
Dúnu Kristmundsdóttur og
Kristínar Halldórsdóttur, sem
þær lögðu fram á Alþingi í
vetur: ...,,að ríkissjóður gegni
sömu skyldum hvað varðar
fjárframlög við 9. bekk grunn-
skóla og við aðra bekki grunn-
skólans, án þess þó að skóla-
skylda komi til."
Einu rökin með skólaskyldu
í 9. bekk, sem ég hef séð
haldbær, eru þau að óréttlátt
sé að9. bekkingargreiði náms-
bækur, launakostnað í mötu-
neytum og akstur í skóla, sem
aðrir nemar grunnskóla greiða
ekki. Hins vegarfæégekki séð
að betra sé að leysa það mál
með skólaskyldu en með laga-
eða reglugerðarbreytingu um
skólakostnað. Vilji ráðamanna
er allt sem þarf til þess að
sérhver 9. bekkingur sæki
skóla sér að kostnaðarlausu.
Þau rök hafa heyrst að skóla-
skylda sé nauðsynleg til að
tryggja rétt þeirra barna til
skólagöngu sem foreldrar vilja
ekki að sæki skóla. Þessi rök-
semd var góð og gild í byrjun
aldarinnar þegar margir voru
þeirrar skoðunar að skóla-
ganga væri aðeins fyrir ónytj-
unga sem nenntu ekki að vinna
nytsamleg störf. Afstaöa fólks
til skólagöngu er önnur nú. Ég
hef aldrei á nálega aldarfjórð-
ungs starfsferli hitt foreldra
sem neitað hafa barni sínu um
að setjast í 9. bekk. Hins vegar
eru mörg dæmi þess að ung-
lingar komi í 9. bekk vegna
þess að foreldrar vilja það.
Skýrslur sýna að um 5%
nemenda í 8. bekk koma ekki
í 9. bekk að hausti. Þorri
þessara nemenda hefur átt í
erfiðleikum af ýmsum toga.
Ég tel að meir en vafasamt að
vandi þeirra leysist með því að
skylda þá til setu í 9. bekk.
Ýmsir fara raunar í nám síðar
ef áhugi vaknar. Mér vitanlega
hefur ekki verið kannað hve
stór hluti þeirra verður „tapar-
ar“ í lífinu né hcldur orsök
„tapsins" ef eitthvert er.
Því betur hef ég séð marga
nemendur sem farið hafa sem
„taparar" úr skóla eftir 8. bekk
verða góða starfsmenn og nýta
þegna. Er það sjálfgefið að
lengri nauðungarvist í skóla
skapi „vinnara"?
Grunnskólinn er eðli sínu
samkvæmt skóli fyrir alla. Það
er framhaldsskólinn hins vegar
ekki. Af því leiðir að afstaða
grunnskólans og kröfur hans
til nemenda er annars konar
en framhaldsskólans. Frjáls 9.
bekkur, opinn öllum sem vilja,
er ákjósanlegur tengiliður milli
skólastiga. Þar er hægt að
blanda saman sveigjanleika
grunnskólans og fagiegum
kröfum framhaldsskólans.
Með því að skylda alla nem-
endur í 9. bekk hlýtur að þurfa
að slaka á faglegum kröfum frá
því sem nú er. Afleiðingin gæti
orðið sú að fyi sta ár framhalds-
skólans verði nemendum enn
örðugra en það er nú og þykir
þó ýmsum ærið stökk úrgrunn-
skóla í framhaldsskóla.
í 2. grein grunnskólalaga er
sagt að grunnskólinn skuli
haga störfum sínum í sem
fyllsta samræmi við eðli og
þarfir nemenda og stuðla að
alhliða þroska, heilbrigði og
menntun hvers og eins. Þetta
eru fögur orð en raunar sjálf-
sagður tilgangur alls skóla-
starfs á hvaða stigi sem er, en
í hópi unglinga, þar sem allt að
5% eru í skólanum gegn vilja
sínum, treysti ég mér ekki til að
ná þessum markmiðum. Meir
að segja læðist að mér grunur
um að það gæti vafist fyrir
hæstvirtum menntamálaráð-
herra þótt harður þykist í horn
að taka.
Ég las fyrir nokkru grein í
Politiken þar sem þetta var
hatt eftir fræðslustjóra Hels-
ingörborgar: „Níu ára skóla-
skyldan hefur alls ekki orðið
skólanum til góðs og ég beiti
kvöð
henni líka sveigjanlega, þ.e.
útskrifa nemendur í 9. bekk
sem geta komist í vinnu“.
Verði 9. bekkur skylda hér-
lendis vona ég að auðsótt verði
fyrir þá nemendur sem vilja fá
undanþágu frá skólasetu ef
þeir geta fengið vinnu.
Að þessum orðum skrifuð-
um var ég að hlusta á viðtal við
menntamálaráðherra í kvöld-
fréttum útvarps. Ljóst virðist
að ráðherra hefur tekið ein-
hliða ákvörðun um framkvæmd
skólaskyldunnar án samráðs
við Námsgagnastofnun, Skóla-
þróunardeild eða nokkurn
þann sem málið snertir. Rök-
semdir voru þær einar að hann
sé að tryggja rétt barnanna!
Vont er þeirra ranglæti en
verra þeirra réttlæti, sagði Jón
Hreggviðsson á Þingvöllum
forðurn.
19. júní1985
Þórir Jónsson
Segir nú af söfnum - eða:
Um óheppilegan samanburð
■ Undirrituðum varð heldur
betur á í messunni (einmitt) í
fyrradag er hann ráölagði löt-
um stjórnmálamönnum að
sækja um starf á Landsbóka-
safninu eða í Þjóðminjasafn-
inu. Skal skilyrðislaust beðist
afsökunnar á þessum ummæl-
um sem fela það í sér að starf
á þessum stofnunum sé fyrir
einhverja letihauga. Svo er
nefnilega alls ekki. Störf á
þessuni stofnunum eru bæði
erilsöm og lýjandi og eins og
svo margar aðrar stofnanir
ríkisins þá eru þær nijög undir-
mannaðar.
Það eru ekki síst við, starfs-
menn fjölmiðla,sem ættum að
kunna að meta störf fólks á
söfnum því ekki fer svo lítil!
tími í að tilreiða gögn handa
okkur svoog til dæmis bókaút-
gefendum, þannig að tími til
eiginlegra fræði- og viðhalds-
starfa vill oft verða af skornum
skammti. Raunar getur starfs-
maður safns aldrei lokið verki.
því óþrjótandi starf bíður hans
við hina eiginlegu safnvinnu ef
hlé gefst á starfi fyrir utanað-
komandi aðila.
Tákn fyrir hið varanlega
og eilífa
Það ríkirkyrrð og ró þegar
komiö er inn á safn. hvort sem
það er hérlendis eða erlendis.
Þar mætir nútíðin fortíðinni.
Við kynnumst verkum og lifn-
aðarháttum fyrri tíðar og upp-
lifum söguna með einstæðum
hætti. Því gerist það að illa
innrætt hró á borð við undirrit-
aðan dregur hugsunarlaust upp
andstæðu milli safnastarfa,
sem verða tákn fyrir hið varan-
lega og eilífa og tímabundins
erilsogþras stjórnmálanna.
En þessu er alls ekki svo farið
í raun. Starfsmaður safns þarf
ekkert síður en alþingismaður-
inn að leggja nótt viö dag og
hann nýtur lítillar umbunar
fyrir vikið, bæði í launum og
svo hinu að starf hans er ekki
í sviðsljósi fjölmiðlanna og er
því ekki eins þekkt og skyldi
og ekki eins metið. Því skal
áréttuð afsökunarbeiðni til
starfsfólks Landsbókasafns og
Þjóðminjasafns. Þó ekki stæöi
til að gera lítið úr störfum
þeirra.þá má auðveldlega lesa
slíka lítilsvirðingu út úr nefnd-
um samanburði.
Ritstjórnarstefna NT
Raunar er það mjög úr takt
við ritstjórnarstefnu NT
undanfarið ár að vega með
nokkrum hætti að vinnandi
fólki. Ritstjórnarstefna blaðs-
ins hefur rnótast af því að
halda uppi vörnum fyrir þá
sem hafa framfæri sitt af launa-
vinnu. Hins vegarhafa braskar-
ar hvcrskonar, þeir sem reyna
að fleyta rjómann af vinnu-
framlagi annarra, fengið marg-
ar kárínurnar í skrifum
blaðsins. En slíkt er víst á móti
straumi tímanssem verðlaunar
það hugvit sem gerir menn
færa til að græða á öðrum en
lítilsvirðir það hugvit sem ligg-
ur að baki starfi hins venjulega
launamanns. Á þessu verður
því r.iiður engin breyting í
framtíðinni þó að einstaka móh-
íkani sé að reyna að streitast
á móti. Eftir slíkum skrifum er
varla tekið nema mönnum
verði á í messunni. Það er
kannski eins með safnastarfið.
Eftir því er trauðla tekið nema
að mistök verði, og þau eru
sjaldgæf, sem betur fer.
Það sem situr á hakanum
En mögulega gæti þetta
samanburðarslys orðið ein-
hverjum hvatning til þess að
fjalla um starfsemi J.andsbóka-
safns eða Þjóðminjasafns til
þess að kynna þjóðinni það
starf sem þar er unnið og
kannski ekki síður það sem
þyrfti að vinna en verður að
sitja á hakanum vegna fjár-
skorts og mannaflaleysis. Svo
tekið sé eitt dæmi þá vantar
hér skrá yfir greinar í tímarit-
urn og blöðum frá upphafi
vega en það gæti einmitt verið
eitt af hlutverkum Landsbóka-
safns að vinna slíka skrá.