NT - 20.10.1985, Qupperneq 10

1 0 Sunnudagur 20. október NT
“Orson Welles er dýr skapað
fyrir hvíta tjaldið. Þegar hann
tekur sér stöðu fyrir framan
kvikmyndatökuvél er eins og
heimurin standi kyrr. Hann er
borgari tjaldsins."
Jean Renoir.
George Orson Welles fæddist í
Kenosha, Wisconsin sjötta maí
1915. „Það voru mistök," hafði
hann á orði síðar, „maður sem er
hylltur í París jafnt sem Río de
Janeiro á merkilegri fæðingarstað
skilið." í þessumorðumfelstlífsvið-
Vetrartilboð:
A/L 1 flík 400 kr.
ágSugm 4 flíkur 1000 kr. flKjb
Wfe 6flíkur1500kr.Ti^
10flíkur2000kr.
Kuldajakkar og úlpur, buxur, skyrtur, peysur, bolir og fl. og fl.
Mikiðúrval af
allskonarefnum
áaðeins
100 kr.
Nýfrakkaefniúrull
aaðeins œ
300 kr. metrinn.
Opið föstudag til kl. 7.
Opið laugardag til kl. 4.
Fyrir ykkur
SkÍDholti 35.
horf Welles, allt sem hann fékkst við
var á einhvern hátt stærra en lífið.
Goðsögnin um bernsku hans er öll
á einn veg, níu ára gamall sviðsetti
hann Lé konung . Orson litli hafði
gaman af Shakespeare, gaman af
að mála sig og leika. Aðeins einu
sinni á ferli sínum lék hann án
förðunar, sem Harry Lime í Þriðja
Manninum, afstaða hans til hlut-
verksins er einkennandi; „ég hata
Harry Lime, hann hefur engar tilfinn-
ingar, hann er kaldur, hann er
Lucifer fallni engillinn." Gerfið er
öllum hetjum Welles nauðsynlegt,
þeir hafa allir eitthvað að fela,
hápunkturinn í myndurn hans er
afhjúpun hetjunnar þegar ahorfand-
anum verður sekt og spilling hennar
Ijós. Sjálfsblekkingin og barátta
betri vitundar er tema sem gengur í
gegnum myndir Welles.
Orson lauk skólagöngu sinni 16
ára gamall og hélt út í heim, hann
bar niður á írlandi og ákvað að
verða málari, en snéri sér til Gate
leikhússins í Dublin og kynnti sig
sem stjörnu frá New York. Þar lék
hann og leikstýrði um tíma en snéri
síöan afturtil Bandaríkjanna. 1934
skýrast línurnar, Welles hefur störf
sem útvarpsmaður og gerir sína
fyrstu mynd The Hearts of Age,
fjögurra mínútna stuttmynd. Frægð-
in var skammt undan. The war of
the Worlds eða Innrásin frá Mars
olli skelfingu meðal bandarískra
útvarpshlustenda og hræddi líftór-
una úr nokkrum þeirra.
í líki Alexanders mikla hélt Orson
Welles innreið sína til Hollywood.
Honum var trúandi til alls og menn
báru óttablandna virðingu fyrir
þessum unga snillingi. Welles brást
ekki vonum manna, Citizen Kane
(’41) fyrsta mynd hans í fullri lengd
braut blað í kvikmyndasögunni.
„Borgari Kane“ er jafnan í efsta
sæti þegar ritstjórar kvikmynda-
blaða taka saman lista yfir tíu bestu
verk kvikmyndasögunnar, hún ein
hefði nægt til að gera Welles ódauð-
legan. Viðfangsefni myndarinnar er
blaðakóngurinn Charles Foster
Kane, ævi hans er rakin frá upphafi
til enda, inntakið er skylt klassískum
harmleik, Kane skapar sér eigin
heim í sinni mynd, hann nær upp á
tindinn til þess eins að uppgötva að
í upphafi skyldi endinn skoða. Kane
átti sér fyrirmynd í blaðakóngi
bandarísku gulu pressunnar B.W.
Hearst, myndin fjallar um mann
sem misnotar vald sitt og glatar
siðferði sínu í leiðinni. Snilli og
nýjung myndarinnar fólst ekki síst í
kvikmyndatökunni. í Kane kemur
fram nýr stíll, Welles beitti ótrúlegri
fókusdýpt sem í samblandi við ex-
pressionísk sjónarhorn og langar
tökur skóp áður óþekkt áhrif.