NT - 14.12.1985, Side 8

■ Lengi hafði ég dáðst að Pol
Pott, byltingarmanni í Kampúts-
eu, sem raunsæjum heintspekingi í
uppeldismálum. Pol Pott skildi
nefnilega, ef marka má fregnir, að
„það þýðir ekki að kenna gömlum
hundi að sitja“, að „lengi býr að
fyrstu gerð“, og hið hreina komm-
úníska ríki verður ekki stofnað
nema byrjað sé með autt blað, „ta-
bula rasa“. Pol Pott snéri sér þess
vegna að því að kála öllum þeini
sem eldri voru, en taka flokk val-
inna úrvalsbarna í uppeldi sam-
kvæmt kórréttri kenningu. Pað er
nefnilega snemma á þroskunar-
skeiðinu sent flestum teningum er
kastað urn atriði er varða smekk
vorn og tilfinningalíf. Þetta hafa
atferlisfræðingar sýnt og sannað
með dýratilraunum, t.d. það, að ný-
fæddir eða stálpaðir söngfuglar
læra sönginn af feðrum sínum, og
að hver syngur með sínu nefi svo
sem hann hefur lært í hreiðri.
Ungu stúlkurnar í söngfuglahóp,
sem söngurinn á að heilla, hafaein-
nig mjög ákveðna skoðun á því
hvað sé góður söngur og slæmur,
og fer það eftir uppeldinu. Pannig
iaðast hvað að sinni tegund, finkur
að finkum og þrestir að þröstum,
og regla helst í tilverunni.
Á sama hátt þykir miðaldra Kín-
verjum meira til austræns söngs
koma en 5. sinfóníu Beethovens -
músíkstöðvarnar í heila þeirra
mótuðust þannig í bernsku. Þegar
ungu tónskáldin eru að kvarta yfir
skilningsleysi á tónlist sinni-að við
„elskum Beethoven of mikið“ - þá
eru þau raunar aö dcila við um-
hverfið sem mótaði okkur (ogekki
er það nú allt beysið, sem yfir vögg-
um þjóðarinnar glymur þessi miss-
erin). Og umhveríinu er unnt að
breyta, jafnvel þótt friðsamlegri en
hægvirkari aðferðum sé beitt en
Pol Pott notaði. Sjálfsagt og nauð-
synlegt skref í þá átt er að gefa út
nútímatónlist á hljómplötum og
dreifa henni meðal fólksins - jafn-
vel að mælast til að hún sé látin
hljóma í sölum fæðingardeilda og
barnaheimila. (Um daginn slædd-
ist ég inní fimmtudagsafmæli
komma nokkurs, þar seni „Litlu
andarungarnir" og „Nallinn"
gengu til skiptis, ásamt ýmsu þjóð-
legu efni, sem segir sfna sögu um
ástandið í uppeldismálunum). .
Á hinni nýútkomnu yfirlitsplötu
íslenskrar tónverkamiðstöðvar um
hérlenda hljómsveitartónlist (ITM
5-1) eru þrjú verk: Óbókonsert eft-
ir Leif Þórarinsson (1982), þar sem
Kristján Þ. Stephensen leikur ein-
leik, Klarinettukonsert eftir John
Speight (1980), með einleik Einars
Jóhannessonar, og Choralis eftir
Jón Nordal (1982). Verk þessi eru
þannig frá tveggja ára tímabili, öll
eftir íslensk tónskáld, en samt geró-
lík hvert öðru. Sinfóníuhljómsveit
íslands leikur; Páll P. Pálsson
stjórnar Óbókonsertnum en Jean-
Pierre Jacquillat hinum verkunum
tveimur.
Jón Þórarinsson tónskáld skrifar
litla yfirlitsgrein um íslenska
hljómsveitartónlist í meðfylgjandi
bæklingi, þar sem einnig er gerð
stuttlega grein fyrir tónskáldum,
einleikurum og tónverkum. Öll
verkin þrjú eru samin að gefnu til-
efni, konsertarnir samdir fyrir þá
Kristján og Einar, en Choralis að
tilhlutan Rostrópóvits knéfiðlara,
sem pantaði það fyrir norrænu
menningardagana „Scandinavia
Today“ sem haldnir voru í Banda-
ríkjunum 1982.
Með þessu þótti Róstrópóvits
sýna Jóni Nordal og íslenskri nú-
tímatónlist mikinn sóma, enda
brást Jón ekki fremur venju, og
þótti þandarískum gagnrýnendum
(en mikið mark er tekið á þeim hér
á landi sem vonlcgt er) verkið æði
gott. Yfir Choralis er hálcit heið-
ríkja, ef svo má segja, enda vísar
nafnið til sálmasöngs, en efnið til
íslenskra þjóðlaga, einkum Lilju-
lags.
í skýringum segir, að Einar Jó-
hannesson hafi beðið John Speight
unt „tæknilega erfitt verk“ og feng-
ið það. Heldur þótti mér konsert
þessi óárennilegur við fyrstu
heyrn, en hins vegar sækir hann
mjög á. Konsertinn er æstur og
fullur óþols, og jafnframt gefur
hann áheyrendum plötunnar tæki-
færi til að heyra einn vorn fremsta
hljóðfæraleikara „gera tæknilega
son hefur löngum þótt meðal frum-
legustu tónskálda vorra og verk
hans bæði mörg og margbreytileg.
í konsert þessum virðist mér hann
leggja mikla áherslu á hinn sér-
kennilega tón óbósins, sem þarna
er sýndur við baksvið ýmissa hljóð-
færa og hljóma.
Ekki verður nógsamlega lofað
það framtak ungra og sprækra að-
standenda íslenskrar tónverka-
miðstöðvar að gefa út syrpu af
hljómplötum með íslenskri tónlist.
Örlög þessara verka urðu löngum
þau að vera flutt einu sinni eða
aldrei - mörg verka Jóns Leifs hafa
t.d. aldrei verið flutt - og hafa þau
áhrif helst að fæla áheyrendur frá
því að sækja tónleika. En allt er
breytingum undirorpið; jarðvegur-
inn er nú ekki eins grýttur og áður
fyrir nútímatónlist, enda tónlistar-
menntun þjóðarinnar á hraðri upp-
leið. Og núorðið eru hljómplötur
orðnar jafnmikilvægar tónlistinni
eins og bækur bókmenntunum.
Tónmeistari Ríkisútvarpsins,
Bjarni Rúnar Bjarnason, annaðist
upptöku plötunnar, kápu og bækl-
ing hannaði Erlingur Páll Ingvars-
son, en önnur tæknivinna var unn-
in í Þýskalandi.
Sig.St.
Endurholdgun og brennivín
ÍSLENSK HLJÓMSVEITARTONLIST
ORCHESTRAL MUSIC FROM ICELANO
IC6LANO SYMPHONY ORCHPSTHA
KHISTJÁN TH. STEPHCNSEN. OBOE ÖNAR JÓHANNESSON. CLARINET
CONDUCTORS. PÁLL P PÁLSSOTf, J6AN PISRRE JACOUII.LAT
WORKS BY. LEiruR THÖRARINSSON. john speight. jon nordal
erfiða hluti" á hljóðfæri sitt.
Kristján Stephensen hefur lengi
verið félagi í heimsmeistaraliði tré-
blásara í Sinfóníuhljómsveitinni
og tími til kominn að konsert væri
saminn fyrirhann, LeifurÞórarins-
spennu.
Ekki liggur beint við að kalla
þessa sögu áróðursrit gegn
drykkjuskap. Fólk ekur bílum
sínum þó það hafi drukkið tvö-
faldan skota o.þ.h. En þó leynir
það sér ekki að brennivínið veld-
ur mestu um það að eiginkona
drepur mann sinn tvívegis og hef-
ur a.m.k. í fyrra sinnið verulega
ástæðu til þess. Víst er þetta saga
um bölvun drykkjuskaparins.
H.Kr.
Max Ehrlich
Endurfæðingin
Þýðandi Þorsteinn Antonsson
ísafoldarprentsmiðjan h.f.
■ Endurholdgunartrúin er eldri
en svo að upptök hennar verði rak-
in og greind. Þetta er endurhold-
gunarsaga og því fer fjarri að hún
upplýsi nokkuð um hin dýpri rök
mannlegrar tilveru.
Hér segir frá manni sem fæddur
er 1946 og skynjar fyrri ævi með
sérstökum hætti. Hann virðist ekki
muna neitt frá fyrra lífi en hann
dreymir ýmis atvik úr fyrri tilveru
aftur og aftur. Og því fer hann að
grafa upp hver hann var í fyrra lífi.
í sambandi við endurholdgun er
ein spurningin sú hvenær fóstrið
meðtaki sálina. Samkvæmt þessum
fræðum virðist það ekki vera fyrr
en við fæðingu. Það eru einir 15
dagar frá því fyrri ævi lýkur þar til
sálin fæðist aftur í öðrum líkama.
Og þar sem þess eru nú orðið ýmis
dæmi að miklu meira vanti upp á
eðlilegan meðgöngutíma liggur
beint við að álykta að fóstrið sé sál-
arlaust svo lengi sem það er í móð-
urkviði. Auðvitað er því alls ekki
svarað almennt í þessari sögu.
Jólabækurnar
BIBLIAN
OG
Sálmabókin
Fást í bókaverslunum og
hjá kristilegu félögunum.
HIÐ ÍSL. BIBLÍUFÉLAG
(Puöbraiiööðtofu
Hallgrimskirkja Reykjavlk
simi 17805 opi0 3-5e.h.
Söguhetja sú sem leitar að fortil-
veru sinni og fjölskyidu er prófess-
or í Kaliforníu. Ekki virðist hann
samt vera neinn sérstakur
gáfumaður. A.m.k. dugar honum
ekki draumurinn til að átta sig á því
að hann hafi verið drykkjusvoli og
kvenníðingur á fyrra stigi og mun
þó venjulegur lesandi átta sig á því
þegar hann heyrir drauminn. En
hvað sem um það er verður úr þess-
ari leit hans saga sem á sinn hátt er
nokkuð spennandi.
Okkur er sagt að ekkert sé at-
hugavert við það að orð skipti um
merkingu. Þó kann ég ekki við að
bæklaður maður þannig að annar
fótur er styttri en hinn sé kallaður
krypplingur. Það orð hefur ekki
náð yfir hvers konar fötlun og
bæklun á íslensku. Ég kann held-
ur ekki við að flöskulok, þrykkt
eða skrúfað sé kallað tappi. Og
fyrst farið er að tala um orðalag
má benda á þetta: „Það gaf til
kynna að húsið hafði verið stað-
sett einhvers staðar í aðalhluta
Riverside“. Hvað hlutverki gegn-
ir orðið staðsett þarna? Engum.
Það var alveg nóg að segja að hús-
ið hefði verið þarna. Þetta stað-
sett gerir setninguna vanskapaða
þar sem því er alveg ofaukið. Svo
kemur rétt á eftir: „Og loks hafði
hann á tilfinningunni að staðsetn-
ingin væri í hliðargötu". Þarna
hefði ekki verið verra að segja
„að staðurinn væri í hliðargötu",
því að það var staður hússins sem
hann leitaði. Og hann fann það á
sínunt stað.
Á bókarkápu segir að sagan sé
jafnt fyrir áhugafólk um dulræn
efni og þá sem vilja spennu. Ég
held þó að vafasamt sé um hylli
þeirra sem dulrænum fræðum
unna. Þeim mun ýmsum finnast
heldur fátt um.En óvissan vekur
allf
í einu
númeri
gefur samband við allar deildir kl. 9 — 18