Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.2004, Síða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.2004, Síða 3
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 7. ágúst 2004 | 3 banna reykingar með lögum heldur búa bara til nýja undirheima. Undirheima sem reykingamenn byggja? Reiðir reykingamenn. Líkt því að prjóna Þið Bretar eruð frekar til baka. Er erfitt að skrifa svona bersögla bók á Bretlandi, frekar en til að mynda í Bandaríkjunum? Mér er sagt að líklega sé útilokað að birta bókina undir nafninu The Smoking Diaries í Bandaríkjunum því mönnum þar í landi sé svo uppsigað við reykingar og jafnvel vafasamt að koma á framfæri bók með orðinu „reykingum“ í heitinu; svo að það var vissulega auðveldara að skrifa bókina á Bretlandi. Mér finnst við ekki eins þrúgaðir og menn vilja vera láta. Quincy samdi Játningar ópíumætu á nítjándu öld. Drykkjumenn og eiturlyfjaneytendur hafa samið játningar og því ekki reykingamenn? Þetta er annars ekki bók um reykingar en það vill bara svo til að ég reyki. Þú segir á einum stað að þú sért ekkert að eiga við textann heldur skrifir bara jafnóðum það sem þér dettur í hug. En þú ert rithöf- undur og hlýtur að hafa freistast til að krukka í dagbókina á stöku stað. Það var þrautin þyngri að búa dagbækurnar til útgáfu. Langar málsgreinar voru ólæsilegar því að rithöndin hjá mér er nokkuð torráðin. Þegar ég sló textann inn á tölvu þurfti ég að semja heilu málsgreinarnar á nýjan leik af því að ég gat ekki lesið hann. Ég byrjaði að skrifa dagbækurnar af því að mér gekk illa með ann- að og þurfti að gera eitthvað auðvelt til að halda mér gangandi. Það er auðveldara að skrifa af hreinskilni ef mér finnast skrifin ekki mjög merkileg. Maður slakar á og gleymir sér við það. Sennilega líkt því að prjóna. Mér finnst bókin skemmtilega hispurslaus. Þú kemur til dyranna eins og þú ert klæddur. Ég samdi þetta sem dagbók og leit á hana sem einkamál svo að ég hugsaði ekkert um hvernig ég kæmi lesandanum fyrir sjónir. Mér fannst ég ekki þurfa að koma einhvern veginn fyrir því að þetta var bara ég. Kvennamálin eru ekki fyrirferðarmikil í dagbókinni. Ég er ekki kvennamaður. Ég var hreinn sveinn fram yfir tvítugt og gifti mig 29 ára. Þú minnist samt á framhjáhald með sam- kennara þínum Victoriu Rotchild sem stóð í átta ár og lauk með því að þú skildir við fyrri konu þína og giftist Victoriu? Ég segi allt í dagbókinni um framhjáhald sem ég vil segja um það. Það er til kínverskt máltæki sem hljóðar svo: Maður sem á tvö hús tapar vitinu en maður sem á tvær konur tapar sál sinni. Þjóð veit þá … Hefurðu einhvern tímann fengið bágt fyrir af því að þú hefur verið of bersögull í dagbók- unum? Já, ég lenti í útistöðum við nokkra vini mína fyrir slysni þegar ég sendi frá mér eina af fyrstu dagbókunum, How’s That for Telling Them Fat Lady? (þarna fengu þeir að heyra það, feitlagna frú) og minntist á að tveir þeirra væru félagar í AA-samtökunum en þeim var lítt skemmt, því að eins og nafnið bendir til er gert ráð fyrir að nafnleyndin sé í heiðri höfð. Ég var miður mín og þetta var algert axarskaft hjá mér, ekki með ráðum gert. En þetta er í eina skiptið sem skrifin hafa komið við kaunin á einhverjum að ég held. Ertu fullkomlega hreinskilinn í Dagbókinni? Ég er hreinskilinn á þeirri stundu sem ég skrifa. Ég las Játningar Rousseaus fyrir nokkrum árum og velti því fyrir mér hvort það væri hægt að segja sannleikann á þennan hátt um sjálfan sig og komst að þeirri niðurstöðu að það væri ekki hægt, því maður verður að vera vitskerrtur, einsog Rousseau var, til að geta verið svo hirðulaus og harðlyndur gagnvart til- finningum annarra. Það er ekki hægt að gera þetta - og ég tel ekki að vinátta sé virði einnar málsgreinar - en það er athyglisvert að reyna þetta. Heldurðu að þú skrifir fleiri dagbækur? Ég vona ekki. Ég hef sagt sögu mína í dag- bókunum að svo miklu leyti sem hún þolir að vera sögð. Mig langar að snúa mér að leikritun. Áhyggjulaust ævikvöld Þú lýsir í bókinni hvernig það gengur fyrir sig að eldast. Mér fannst bókin bráðskemmti- leg en að lestri loknum rann upp fyrir mér að þú varst búinn að spilla fyrir mér öllum vænt- ingum um að vera „sloppinn fyrir horn“ þegar aldurinn færist yfir. Hvað ertu gamall? Ég er þrjátíu og sex ára. Þú átt þá nokkuð langt í land. Já, ég gerði mér í hugarlund að öll vandamál væru á bak og burt þegar maður yrði sextíu ára af einhverjum sökum. Það getur vel verið. Kannski verðurðu dauð- ur. Vinarminni Vinur þinn Alan Bates kvaddi á dögunum. Hann var eins konar leikræn útgáfa af þér eins og Marcello Mastroianni af Federico Fellini. Bates lék í Butley og Melon og þið eruð býsna líkir í útliti af ljósmyndum að dæma. Við unnum saman að tíu verkefnum, leik- ritum og myndum og það er ansi mikið. Við átt- um skap saman alveg frá byrjun. Mér fannst eins og hann væri bróðir minn. Leikritin þín fjalla mörg um tengsl og vin- áttu milli karlmanna. Á að lesa eitthvað úr því um sjálfan þig? Nei, ég hef aldrei haft kynferðislegar lang- anir til karlmanna. En ég hef elskað karlmenn þó ég hafi ekki girnst þá líkamlega. Fimm nán- ustu vinir mínir voru karlmenn en þeir eru allir dánir nema einn. Harold Pinter , Alan Bates, Ian Hamilton(rithöfundur), Robin Bailey (leik- ari) og bróðir minn Piers. Harold er sá eini sem enn er á lífi. Þið bresku leikskáldin hafið næstum því ósanngjarnt forskot á starfsbræður ykkar í öðrum löndum því að þið eigið þvílíkan hafsjó af frábærum leikurum. Mér finnst Bandaríkjamenn líka eiga mý- grút af frábærum leikurum, ekki satt? Jú mikil ósköp, en það er eins og þið Bret- arnir séuð sterkari í heild. Það fer eftir því hvort þú átt við á leiksviði eða í kvikmyndum. Mér finnst bandarískir leikarar vera langfremstir á breiðtjaldi, og í sjónvarpi. Þeir eru ekki eins sjóaðir á leiksviði og breskir leikarar og ekki eins vanir að eiga við erfiðan texta. Þeir fá ekki sömu tækifæri. En ertu ekki hundheppinn að vera breskt leikskáld að því leyti að leikhúsgestir á Bret- landseyjum virðast almennt tryggari en í Bandaríkjunum? Ég veit það ekki. Það kemur í ljós þegar nýja leikritið verður frumsýnt. Ekki verið að bjóða manni! Komstu hingað til lands þegar leikgerð þín á Fávitanum eftir Dostojevskí var sett á fjal- irnar í Þjóðleikhúsinu árið 1994? Nei, ég vissi ekki af þessu. Mér var ekki boð- ið en hefði haft gaman af að koma. Liðhlaupi úr akademíunni Þú kenndir við háskóla í tuttugu ár, ef ég man rétt, en hljópst síðan í fangið á leiklist- argyðjunni. Var þetta erfitt val, að velja milli fyrirlestrarsalarins og leiksviðsins? Ég sneri mér ekki alfarið að sviðinu en skáldaði leikrit meðfram kennslunni. Butley samdi ég fyrsta kennsluárið. Ég kenndi en hélt áfram að semja og hætti af því að ég var orðinn of gamall til að gera hvort tveggja, hafði ekki orkuna til þess arna, svo að ég varð að velja og hafna. Ég hef yndi af að kenna og sé mikið eftir kennslunni. Stundum hefur hvarflað að mér að Butley sé leikrit þar sem þú reynir að ímynda þér hvern- ig farið hefði fyrir þér hefðirðu einskorðað þig við kennsluna og svikið Thalíu í tryggðum. Ég held að það sé líklega rétt en ég hefði þó ekki orðið eins kraftmikill og hann, eiginlega eins konar dauður Butley. Mér hefði ekki dug- að að vera bara háskólakennari held ég. Aka- demíkerar eru mjög þvingandi og miklu upp- teknari af sjálfum sér en leikarar af minni reynslu að dæma. Þegar ég lít á leikritin eftir þig í heild hvarfl- ar að mér að þú hafir stundum mátt gjalda þess að þau eru ekki rammpólitísk heldur af persónulegum toga, þú hefur ekki verið að elt- ast við yrkisefni mánaðarins. Ég geri ráð fyrir því. Ég held að eftir tutt- ugu og fimm eða þrjátíu ár vilji menn vita hvar maður stendur í pólitík og sé maður hvorki fugl né fiskur í þessum efnum þá vita þeir ekki hvað maður er. Eitt kom mér á óvart þegar ég las The Smoking Diaries. Ég verð að viðurkenna að ég hef alltaf gert mér í hugarlund að fræg leik- skáld í hinum enskumælandi heimi lifðu í alls- nægtum. Flestir vinir mínir í leikhúsheiminum hafa haldið vel utan um aurana sína. Ég virðist sá eini sem hefur klúðrað þessu svona höndug- lega. Þú spyrð í dagbókinni hvernig þú getir lifað svo góðu lífi en verið blankur. Hvernig? Ég svara því ekki dagbókinni og ætla ekki að svara því núna heldur. En það eru ýmsar aðferðir við að lifa hátt án þess að eiga pen- inga. Hverjar? Blekkja. Leikskáld lifa á brún hengiflugsins. Stundum brosir gæfan við manni. Ef nýja leik- ritið mitt gengur vel þá er allt í lagi. Ég hef yf- irleitt ekki áhyggjur af peningum fyrr en ég þarf þess. Sem er ekki í augnablikinu. En hæfileikamaður eins og þú hlýtur að hafa fundið fyrir þeirri freistingu að fara til Holly- wood og maka krókinn? Ég held ekki að það hefði átt við mig. Maður lifir bara einu sinni og ég held að það sé best að gera það sem mann langar til eigi maður þess kost. Fékk reyndar martraðir þar sem ég rogaðist með stórar klessur af nikótíntuggugúmmíi með hári. Simon Gray Hér er ég þá – orðinn tveimur stundum eldri en sextíu og fimm ára … sannleikurinn er sá að ég er illgjarnari en ég var þegar ég var … þegar ég var sextíu og fjögurra ára til dæm- is, en þá var ég illgjarnari en ég var sextíu og tveggja ára og þannig áfram afturábak, allt- af minna illgjarn þar til ég kem að þeim aldri sem kalla má fyrir-illgjarnan, að minnsta kosti meðvitað, þegar eina samviskubitið sem ég fann fyrir var að upp um mig kæmist, sem var þegar ég var, ja, í kringum átta ára, býst ég við. Upphaf dagbókar- innar Þetta er ekki bók um reykingar.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.