Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.2004, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 7. ágúst 2004 | 3
banna reykingar með lögum heldur búa bara
til nýja undirheima.
Undirheima sem reykingamenn byggja?
Reiðir reykingamenn.
Líkt því að prjóna
Þið Bretar eruð frekar til baka. Er erfitt að
skrifa svona bersögla bók á Bretlandi, frekar
en til að mynda í Bandaríkjunum?
Mér er sagt að líklega sé útilokað að birta
bókina undir nafninu The Smoking Diaries í
Bandaríkjunum því mönnum þar í landi sé svo
uppsigað við reykingar og jafnvel vafasamt að
koma á framfæri bók með orðinu „reykingum“
í heitinu; svo að það var vissulega auðveldara
að skrifa bókina á Bretlandi. Mér finnst við
ekki eins þrúgaðir og menn vilja vera láta.
Quincy samdi Játningar ópíumætu á nítjándu
öld. Drykkjumenn og eiturlyfjaneytendur hafa
samið játningar og því ekki reykingamenn?
Þetta er annars ekki bók um reykingar en það
vill bara svo til að ég reyki.
Þú segir á einum stað að þú sért ekkert að
eiga við textann heldur skrifir bara jafnóðum
það sem þér dettur í hug. En þú ert rithöf-
undur og hlýtur að hafa freistast til að krukka í
dagbókina á stöku stað.
Það var þrautin þyngri að búa dagbækurnar
til útgáfu. Langar málsgreinar voru ólæsilegar
því að rithöndin hjá mér er nokkuð torráðin.
Þegar ég sló textann inn á tölvu þurfti ég að
semja heilu málsgreinarnar á nýjan leik af því
að ég gat ekki lesið hann. Ég byrjaði að skrifa
dagbækurnar af því að mér gekk illa með ann-
að og þurfti að gera eitthvað auðvelt til að
halda mér gangandi. Það er auðveldara að
skrifa af hreinskilni ef mér finnast skrifin ekki
mjög merkileg. Maður slakar á og gleymir sér
við það. Sennilega líkt því að prjóna.
Mér finnst bókin skemmtilega hispurslaus.
Þú kemur til dyranna eins og þú ert klæddur.
Ég samdi þetta sem dagbók og leit á hana
sem einkamál svo að ég hugsaði ekkert um
hvernig ég kæmi lesandanum fyrir sjónir. Mér
fannst ég ekki þurfa að koma einhvern veginn
fyrir því að þetta var bara ég.
Kvennamálin eru ekki fyrirferðarmikil í
dagbókinni.
Ég er ekki kvennamaður. Ég var hreinn
sveinn fram yfir tvítugt og gifti mig 29 ára.
Þú minnist samt á framhjáhald með sam-
kennara þínum Victoriu Rotchild sem stóð í
átta ár og lauk með því að þú skildir við fyrri
konu þína og giftist Victoriu?
Ég segi allt í dagbókinni um framhjáhald
sem ég vil segja um það. Það er til kínverskt
máltæki sem hljóðar svo: Maður sem á tvö hús
tapar vitinu en maður sem á tvær konur tapar
sál sinni.
Þjóð veit þá …
Hefurðu einhvern tímann fengið bágt fyrir
af því að þú hefur verið of bersögull í dagbók-
unum?
Já, ég lenti í útistöðum við nokkra vini mína
fyrir slysni þegar ég sendi frá mér eina af
fyrstu dagbókunum, How’s That for Telling
Them Fat Lady? (þarna fengu þeir að heyra
það, feitlagna frú) og minntist á að tveir þeirra
væru félagar í AA-samtökunum en þeim var
lítt skemmt, því að eins og nafnið bendir til er
gert ráð fyrir að nafnleyndin sé í heiðri höfð.
Ég var miður mín og þetta var algert axarskaft
hjá mér, ekki með ráðum gert. En þetta er í
eina skiptið sem skrifin hafa komið við kaunin
á einhverjum að ég held.
Ertu fullkomlega hreinskilinn í Dagbókinni?
Ég er hreinskilinn á þeirri stundu sem ég
skrifa. Ég las Játningar Rousseaus fyrir
nokkrum árum og velti því fyrir mér hvort það
væri hægt að segja sannleikann á þennan hátt
um sjálfan sig og komst að þeirri niðurstöðu að
það væri ekki hægt, því maður verður að vera
vitskerrtur, einsog Rousseau var, til að geta
verið svo hirðulaus og harðlyndur gagnvart til-
finningum annarra. Það er ekki hægt að gera
þetta - og ég tel ekki að vinátta sé virði einnar
málsgreinar - en það er athyglisvert að reyna
þetta.
Heldurðu að þú skrifir fleiri dagbækur?
Ég vona ekki. Ég hef sagt sögu mína í dag-
bókunum að svo miklu leyti sem hún þolir að
vera sögð. Mig langar að snúa mér að leikritun.
Áhyggjulaust ævikvöld
Þú lýsir í bókinni hvernig það gengur fyrir
sig að eldast. Mér fannst bókin bráðskemmti-
leg en að lestri loknum rann upp fyrir mér að
þú varst búinn að spilla fyrir mér öllum vænt-
ingum um að vera „sloppinn fyrir horn“ þegar
aldurinn færist yfir.
Hvað ertu gamall?
Ég er þrjátíu og sex ára.
Þú átt þá nokkuð langt í land.
Já, ég gerði mér í hugarlund að öll vandamál
væru á bak og burt þegar maður yrði sextíu
ára af einhverjum sökum.
Það getur vel verið. Kannski verðurðu dauð-
ur.
Vinarminni
Vinur þinn Alan Bates kvaddi á dögunum.
Hann var eins konar leikræn útgáfa af þér eins
og Marcello Mastroianni af Federico Fellini.
Bates lék í Butley og Melon og þið eruð býsna
líkir í útliti af ljósmyndum að dæma.
Við unnum saman að tíu verkefnum, leik-
ritum og myndum og það er ansi mikið. Við átt-
um skap saman alveg frá byrjun. Mér fannst
eins og hann væri bróðir minn.
Leikritin þín fjalla mörg um tengsl og vin-
áttu milli karlmanna. Á að lesa eitthvað úr því
um sjálfan þig?
Nei, ég hef aldrei haft kynferðislegar lang-
anir til karlmanna. En ég hef elskað karlmenn
þó ég hafi ekki girnst þá líkamlega. Fimm nán-
ustu vinir mínir voru karlmenn en þeir eru allir
dánir nema einn. Harold Pinter , Alan Bates,
Ian Hamilton(rithöfundur), Robin Bailey (leik-
ari) og bróðir minn Piers. Harold er sá eini
sem enn er á lífi.
Þið bresku leikskáldin hafið næstum því
ósanngjarnt forskot á starfsbræður ykkar í
öðrum löndum því að þið eigið þvílíkan hafsjó
af frábærum leikurum.
Mér finnst Bandaríkjamenn líka eiga mý-
grút af frábærum leikurum, ekki satt?
Jú mikil ósköp, en það er eins og þið Bret-
arnir séuð sterkari í heild.
Það fer eftir því hvort þú átt við á leiksviði
eða í kvikmyndum. Mér finnst bandarískir
leikarar vera langfremstir á breiðtjaldi, og í
sjónvarpi. Þeir eru ekki eins sjóaðir á leiksviði
og breskir leikarar og ekki eins vanir að eiga
við erfiðan texta. Þeir fá ekki sömu tækifæri.
En ertu ekki hundheppinn að vera breskt
leikskáld að því leyti að leikhúsgestir á Bret-
landseyjum virðast almennt tryggari en í
Bandaríkjunum?
Ég veit það ekki. Það kemur í ljós þegar
nýja leikritið verður frumsýnt.
Ekki verið að bjóða manni!
Komstu hingað til lands þegar leikgerð þín á
Fávitanum eftir Dostojevskí var sett á fjal-
irnar í Þjóðleikhúsinu árið 1994?
Nei, ég vissi ekki af þessu. Mér var ekki boð-
ið en hefði haft gaman af að koma.
Liðhlaupi úr akademíunni
Þú kenndir við háskóla í tuttugu ár, ef ég
man rétt, en hljópst síðan í fangið á leiklist-
argyðjunni. Var þetta erfitt val, að velja milli
fyrirlestrarsalarins og leiksviðsins?
Ég sneri mér ekki alfarið að sviðinu en
skáldaði leikrit meðfram kennslunni. Butley
samdi ég fyrsta kennsluárið. Ég kenndi en hélt
áfram að semja og hætti af því að ég var orðinn
of gamall til að gera hvort tveggja, hafði ekki
orkuna til þess arna, svo að ég varð að velja og
hafna. Ég hef yndi af að kenna og sé mikið eftir
kennslunni.
Stundum hefur hvarflað að mér að Butley sé
leikrit þar sem þú reynir að ímynda þér hvern-
ig farið hefði fyrir þér hefðirðu einskorðað þig
við kennsluna og svikið Thalíu í tryggðum.
Ég held að það sé líklega rétt en ég hefði þó
ekki orðið eins kraftmikill og hann, eiginlega
eins konar dauður Butley. Mér hefði ekki dug-
að að vera bara háskólakennari held ég. Aka-
demíkerar eru mjög þvingandi og miklu upp-
teknari af sjálfum sér en leikarar af minni
reynslu að dæma.
Þegar ég lít á leikritin eftir þig í heild hvarfl-
ar að mér að þú hafir stundum mátt gjalda
þess að þau eru ekki rammpólitísk heldur af
persónulegum toga, þú hefur ekki verið að elt-
ast við yrkisefni mánaðarins.
Ég geri ráð fyrir því. Ég held að eftir tutt-
ugu og fimm eða þrjátíu ár vilji menn vita hvar
maður stendur í pólitík og sé maður hvorki
fugl né fiskur í þessum efnum þá vita þeir ekki
hvað maður er.
Eitt kom mér á óvart þegar ég las The
Smoking Diaries. Ég verð að viðurkenna að ég
hef alltaf gert mér í hugarlund að fræg leik-
skáld í hinum enskumælandi heimi lifðu í alls-
nægtum.
Flestir vinir mínir í leikhúsheiminum hafa
haldið vel utan um aurana sína. Ég virðist sá
eini sem hefur klúðrað þessu svona höndug-
lega.
Þú spyrð í dagbókinni hvernig þú getir lifað
svo góðu lífi en verið blankur. Hvernig?
Ég svara því ekki dagbókinni og ætla ekki
að svara því núna heldur. En það eru ýmsar
aðferðir við að lifa hátt án þess að eiga pen-
inga.
Hverjar?
Blekkja. Leikskáld lifa á brún hengiflugsins.
Stundum brosir gæfan við manni. Ef nýja leik-
ritið mitt gengur vel þá er allt í lagi. Ég hef yf-
irleitt ekki áhyggjur af peningum fyrr en ég
þarf þess. Sem er ekki í augnablikinu.
En hæfileikamaður eins og þú hlýtur að hafa
fundið fyrir þeirri freistingu að fara til Holly-
wood og maka krókinn?
Ég held ekki að það hefði átt við mig. Maður
lifir bara einu sinni og ég held að það sé best að
gera það sem mann langar til eigi maður þess
kost.
Fékk reyndar martraðir þar sem ég rogaðist með stórar klessur af nikótíntuggugúmmíi með hári.
Simon Gray
Hér er ég þá – orðinn tveimur stundum eldri
en sextíu og fimm ára … sannleikurinn er sá
að ég er illgjarnari en ég var þegar ég var …
þegar ég var sextíu og fjögurra ára til dæm-
is, en þá var ég illgjarnari en ég var sextíu og
tveggja ára og þannig áfram afturábak, allt-
af minna illgjarn þar til ég kem að þeim aldri
sem kalla má fyrir-illgjarnan, að minnsta
kosti meðvitað, þegar eina samviskubitið sem
ég fann fyrir var að upp um mig kæmist, sem
var þegar ég var, ja, í kringum átta ára, býst
ég við.
Upphaf
dagbókar-
innar
Þetta er ekki bók um reykingar.