Sunnudagsblaðið - 01.09.1957, Blaðsíða 6

502
SUNNUDAGSBLAÐIÐ
Upphaf og þróun kaffineyzlunnar í heiminum
Á KAFFIHÚSUM Austurlánda
vár fyrir nokkrum árum haldin
hátíðleg minning arbaisks munks
að háfni Hadjii Onia, sém árið 1288
— eða fyrir nálega 660 árum —
af einstakri tilviljun uppgötvaði
að af brénndum kaffibaunum og
sjóðandi vatni mátti gera hinn
Ijúffengasta drykk, er hafði mjög
hressandi áhrif á þann sem rieytti
lians.
Sérvizkufullir sagnfræðingar
myndú ef til vill vilja setja spurn-
ingarmerki við þetta hátíðaár í
kaffisögunni, þeir mundu senni-
léga halda því fram, að kaffið
hefði, þegar fyrir daga Oma, verið
þekkt í Abbesiníu, og benda á, að
frá fylkinu Kaffa þar í landi staf-
aði kaffinafnið.
Svar Araba við þessu mun þó
verðá næsta auðvelt. Þéir mundu
ekki aðeins geta sannað og sýnt
fram á, að nafnið Hadjii Oma og
árið 1288 er hið eina nokkurn veg-
inn vissa haldreipi í sagnamold-
viðri því, sem þyrlað hefur verið
upp um uppruna kaffidrykkjunn-
ar. Þeir geta einnig méð fúllíirri
rétti spurt, hvort það sé nokkur
tilviljun, að hið raunverulega nafn
kaffitrésins sé Arabica.
Ef svo er snúið sér að því að
grenrislast fyrir um, hver eigi heið
urinn af útbreiðslu kaffidrykkj-
unriar, þá leikur enginn vafi á þvi,
að það voru Arabar.
Kaffineyzla var fyrst almenn í
Mékka, og það var einnig í Mekka,
sem fyrstu tilraunir voru gerðar
til þess að stemma stigu gegn
néyzlu þess. Árið 1511 ríkti í
ménnúr, Þeir, sem enn eru við
lýðí halda sig í San Carlos — og
cnn er þeim í blóð boriri hréysti
og karlmennska.
Mekka ungur ríkisstjóri að nafni
Khair-Beg. Hann sá, að kaffið var
alltof fjörgandi drykkur. Neytend-
ur hans hugsuðu skírar og skarp-
ar, og það var á kaffihúsunum,
sem þegnar hans söfnuðust saman
til þess að neyta þessa uppörfandi
drykkjar, og í krafti hans komu
þar fram ýmsar djaríar röksemdir
gegn stjórn hans, djarfari en hon-
um þótti góðu hófi gegna.
Með þeim rökum, að kaffið sem
nautnameðal stríddi algjörlega
gegn kenningum kóransins, skip-
aði hann sérstakan dómstól, sem
átti að dæma neytendur þess.
Fjöldi spakra manna og hálærðra
komu fram og fluttu varnarræður
fyrir kaffinu og gæðum þess, en
síðasta orðið í það sinn höfðu tveir
arabiskir læknar, bræðurnir Haki-
mani, sem lýstu því hátíðlega vfir,
að kaffið væri (kalt og þurrt og
skyldi dæmást óalandi og óferj-
andi í mannlegu samfélagi. Kaffið
var lýst í bann, því var hátíðlega
lýst yfir, ,,að allir kaffidrekkénd-
ur mýndu á dómsdegi komá fram
með ándlitin svártari en boíriinn
á katli þeim, sem þeir syðu þetta
eitur í“.
Kaffifélög hinna síbiðjandi föru-
munka og annarra múhameðstrú-
armanna voru levst upp, kaffihús-
um lokað, kaffibyrgðir kaupmanna
brenndar á báli, óg hverjum þeim
sem gerðisigsekanurrilaundrykkju
á kaffi, varð harðlega hengt meðyl
stroku, og síðan bundinn öfugur
upp á asna og teymdur í gegnum
bæinn, öllum til viðvörunar. Þessi
ströngu lög voru send soldán Kan-
su Aeguri í Kairo til staðfesting-
ar, en Kansu Alguri, sem naut
meiri hylli í Kairö en Khair-Beg í
Mekka, skyldi augsýnilega ekki
hinn pólitíska grundvöll kaffi-
bannlaganna, og eftir mjÖg ná-
kvæmlega rannsókn á kóraninum,
neitaði hann lögunum um staðfest-
ingu.
Aldrei hafði verið talað annað
eins um kaffi eins og meðan bann-
ið var um það, og þegar það var
upphafið, þurftu allir að bragða á
þessum mjög umdeilda drykk.
Þvért á móti vilja sínum hafði
Khair-Beg orðið til þess að aug-
lýsa kaffi og kaffineyzlu meira en
nokkur annar um þær mundir,
með lagaboði sínu og hinurn
ströngu ákvörðunum. Enda lcom
árángurinn fljótt í ljós. Allstaðar
þar sem leið réttrúaðra lá um
skutu kaffihúsin upp kollinum,
líkt og gorkúlur á gömlum mykju
haug. Þegar um 1530 var hinn nýi
drykkur almennt tekinn upp innan
allra fjölskyldna í Miklagarði, þar
sem kaffið var kallað „mjólk vitr-
inga og skákmanna" og kaffihúsin
voru kölluð ,,Mekteb-í-irfan“ —
en það þýðir þekkingar- og vizku-
skóli, og það varðaði hjónaskiln-
aði, ef eiginmaður neitaði konU
sinni úm kaffisopa.
Um þessar mundir voru Islams
þjóðir á hraðri framsókn.
Sigrihrósandi sóttu þær fram
um Asíu, Afríku og Evrópu.
Kaffið fylgdi þeim eins og skugg
inn.
En það varð hinsvegar kald-
hæðni örlaganna, að það skyldi
einmitt verða kaffið, sem stöðvaði
þá á sigurgöngunni.
Árið 1683 stóðu Tyrkir með her
manns fyrir hliðum Vínarborgar.
Evrópa stóð augliii til auglitis við
hina sömu geigvænlegu vá og fyr-
ir orustuna við Poiters, þar sem
Karli Martel tókst að hefta hina
sigursælu framrás Serkjanna •—
máranna —. Sennilega hefur hug-
blærinn meðal hinna kristnu urri
þessar mundir verið enn örvingl-