Sunnudagsblaðið - 01.09.1957, Blaðsíða 12

508
SUNNUDA^SBLAÐlö
nr, og heppna'öist honum aS láta
bæði tré og græSlingana (afleggj-
ara) tímgast og áriS 1723 afhenti
Jiann freigátukapteini Deselieux
í franska flotanum þrjár mjög
þróttmiklar kaffiplöntur, sem hon-
um hafSi tekizt aS framleiSa úr
vinargjöf Hallendinganna,; Des-
clieux fekk skipun um að si^la með
plöntur þessar til Mortinique —
eyjarinnar, sem er frönsk nýlenda,
og gróðursetja þær þar, þar sem
þeir þar að áliti prófessorsins, ættu
að hafa eins góð vaxtarskilyrði
eins og í Java.
Sagt er að ferð Desclieux hefði
gengið erfiðlega, og sökum and-
byrs og óhagstæðs veðurs tekiS
langan tíma. Skipshöfnin hefði lið-
ið' allskonar hörmungar einkum
sökum vatnsleysis. Og eitt sinn, er
stórsjór reið yfir skipið, hafi tvær
af hinum þremur dýrmætu kaffi-
plöníum tekið út og horfið í gap-
andi gyn hins freiðandi úthafs-
sjóar.
Þá var aðeins ein eftir, og lá við
að hún dærpist úr þorsta, en þó
tókst skipshöfninni að treina í
henni líftóruna með því að draga
af hinum fátæklega vatnsskammti
sínum handa henni, og komust
þeir með hana alla leiS. Og það
kom í Ijós, þegar þeir loks komu
á leiðarenda, að plöntu þessari var
ekki fysjað saman, var hún bæði
þróttmikil og tímgunarhæf í bezta
lagi, því Frakkland var árið 1740
þegar orðið mesta kaffiframleið-
andi veraldarinnar, allt það kaffi,
sem drukkið var þá í heiminum,
var að % af frönskum uppruna og
átti ætt sína að rekja til kaffiplönt
unnar, sem Desclieus og félögum
hans tókst að halda lífinu í gegn-
um brim og boða. — Frakkland
iiélt Hollandi niðri á þessu sviði
þar til stjórnarbyltingin mikla
brauzt út (1789).
Hugsj ón stj órnarbylting'arinnar
um jafnrétti, frelsi og bræðralag,
sem fædd var og rædd á frönsku
kaffihúsunum, barst þaðan út til
nýlendnanna, hinir innfæddu
gerðu uppreisn, og eins og bænd-
urnir í heimalandinu brenndu
herragarða og stórbændasetur í
heimalandinu, brenndu og bældu
svertingjarnir í nýlendunum kaffi-
akrana, sem tákn þeirrar þræla-
tilveru, Sem þeir áttu við að búa.
Hlutverki Frakklands á kaffi-
heimsmarkaðinum var fyrst um
sinn lokið, og þegar það allmörg-
um árum síðar ætlaði að láta aftur
til sín heyra á fornum slóðum,
eyðilagði Napoleon litli og mikli
alltsaman.
Frakkland var lokað umheimin-
um um þær mundir, með hinni
frægu (sögulegu) meginlandslok-
un, kaffinýlendurnar náðu ekki til
Frakklands, allsstaðar voru ljón á
veginum, allstaðar sátu óvinir á
fleti fyrir. Urgur var í lýðnum,
hann vildi hafa sitt kaffi. Napole-
on skipaði að upp skyldi finna
kaffilíkingu í stað kaffis.
Urgurinn í lýðnum minnkaði í
bili, þegar vísindamönnum Napo-
leons tókst að finna sem kaffilíki
Cikorien.
En hinir sönnu kaffikarlar og
kerlingar drukku heldur Vs minna
en þau voru vön — og keyptu í
stað eftirlíkingarinnar hið rándýra
hollenzka javakaffi.
Hollendingar néru saman hönd-
um af ánægju, enn einu sinni hafði
þeim tekizt að ná yfirhöndinni á
kaffihqimsmarkaðinum, og enn
einu sinni misstu þeir það aftur
eftir stutta stund og í þetta sinn
til Brasilíumanna.
Þegar Hollendingar höfðu lært
það af Fransmönnum að möguleiki
var til þess að rækta kaffi í Vest-
urindíum, hófu þeir þegar að und-
irbúa kaffiakra í nýlendum sínum
þar.
Máltækið segir: Þjófur heldur
að hver maður steli, þessvegna
fengu kaffiræktarmenn i hol-
lenzku og frönsku Vesturindíum
hver sína stjórn til þess að fyrir-
skipa og lögleiða algjört útflutn-
ingsbann gegn kaffifræum og græð
lingum, að viðlögðum dauðai’efS"
ingum. En þrátt fyrir þessa
ströngu tilskipun, læddist kaffi'
baunin innyfir landamæri Brasi'
líu. Á hvern hátt það skeði er til
eftirfarandi frásaga. Landamsera'
þræta brauzt út milli Hollendinga
og Frakka á Gauyana, sem er ný'
lenda. Samkomulag varð um að la
Brasilíumenn til þess að vera odda
mann í gerðardómi, sem gerði út
um þrætu þessa.
Fyrir valinu varð braselísku1
embættismaður að nafni Palheta
Para, ungur, glæsilegur heimS'
maður. Kom hann sér í mjúkinn
hjá konu franska nýlendustjóranS>
og trúði henni fyrir því, að æðsta
ósk sín hérnamegin grafar væri að
eignast fáeinar kaffibaunir, °8
varð það úr, að hún bauðst til að
hjálpa honum í því efni.
Við hátíðahöld, sem haldin voi’U
til heiðurs Palheta Para, eftir að
tekizt hafði að koma á sættum 1
deilunni, afhenti landsstjórafrúú1
hinum unga Brasilíumanni H**1'
andi rósavönd í viðurvist mannS
síns, landstjórans, og annarra stoi'
menna.
Með miklum beygingum og reýg
ingum tók hinn ungi brasilíumaú'
ur við blómvendinum — og f01
með hann heim með sér til mim1'
ingar. — En þegar blómin visnuðu
— og Palheta var kominn í hæf>
lega fjarlægð frá Guayana, fa1111
hann innan í blómvendinum aðia
minningargjöf frá landstjo>a
frúnni, handfylli sína af ilmand1
kaffibaunum.
Sannleiksgildi sögu þessarar ma
hver draga í efa sem kærir sig
um — hver og einn um það- ^
víst er um það, að hið fy^s^
brasilíukaffi kom til Evrópu ári
1808, og það er í dag Brasilía, seTíl
ræður kaffiheimsmarkaðinum.
Heimskaffiframleiðslan er rúm