Morgunblaðið - 17.07.2004, Blaðsíða 45

MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. JÚLÍ 2004 45
SENNILEGA hefur endur-
reisn barokktónlistarinnar á
síðustu árum og áratugum
goldið þess frekar en hitt,
hversu margir hafa talið sig
til kallaða, og á afar mis-
jöfnum forsendum.
Ofuráhersla á svokallaða
performans praktík og upp-
runalegan leikstíl á upp-
runaleg hljóðfæri hefur ekki
alltaf þjónað tónlistinni
sjálfri, en illu heilli mun
frekar spekúlasjónum um
skreytingar, bogatækni,
ásláttartækni, strengjanotk-
un, og fleira slíkt, og svo
auðvitað á hljóðfærunum
sjálfum. Ótal rannsóknir
tónvísindamanna eru lagðar
til grundvallar spila-
mennsku og hljóðfærasmíði,
til þess að hlustandinn geti
sem best gert sér grein fyrir
því hvernig tónlistin hljóm-
aði um sína daga, í þeirri
trú, frekar en fullvissu, að
þannig hafi tónskáldin ætl-
ast til að verk þeirra væru
flutt.
Hver getur sagt til um
slíka hluti?
Hver getur sagt að
Vivaldi til dæmis hefði ekki
tekið feg-
ins hendi
öllum
betrum-
bótum á
hljóð-
færum
sínum?
Enginn,
enda erfitt
að rýna í
framtíðina um þá þróun sem
tónlistarflutningur og hljóð-
færasmíði tekur í aldanna
rás.
En hvaða markmiðum á
slíkur upprunaflutningur að
þjóna? Jú, auðvitað er það
góðra gjalda vert að þekkja
sögu tónlistarflutnings, og
heyra og sjá hvernig hlut-
irnir voru gerðir á sínum
tíma. En það eitt skapar
ekki tónlist. Það, út af fyrir
sig er mannkynssaga, en
ekki endilega tónlist. Tón-
listin sjálf ætti að vera það
eina sem tónlistarmenn
þjóna í upprunaflutningi.
Það er bara svo allt of oft
sem hlutirnir fara að snúast
um fræðin, en ekki það sem
máli skiptir.
„Ef það sándar ekki vel er
það lásí tónlist,“ sagði ein-
hver einhvern tíma; og það
er ekki spurning um fallegt
eða ljótt.
Ann Wallström barokk-
fiðluleikari kom í Skálholt
um helgina og hélt tónleika
með semballeikaranum
Mayumi Kamata. Wallström
skapar tónlist; hún er ekki
að sýna okkur hvernig
barokkfiðla lítur út og
hljómar. Þess vegna er það
nautn að hlusta á hana leika;
hún er músíkölsk fram í
fingurgóma. Maður hefur
einfaldlega aldrei á tilfinn-
ingunni að hún sé að spila
trillur á einhvern ákveðinn
„barokk“-máta, beita bogan-
um að hætti fiðluleikara 18.
aldar, eða að velkjast um í
einhverri vel rannsakaðri
spilatækni og aðferðafræði.
Þó er hún eflaust að gera
allt þetta. Það er bara ekki
aðalatriðið. Það var hrein
unun að hlusta á leik hennar
með Mayumi Kamata; hvert
verk reitt fram af djúpri til-
finningu, léttleika og gíf-
urlegri spilagleði.
Í hröðu þáttum verkanna
sem hún lék fór hún algjör-
lega á kostum í fljúgandi
léttleika, ekki síst í gikknum
í sónötu Vivaldis, sem var
rafmagnaður, en þó í svo
fullkomnu jafnvægi. Verk
Bibers komu mest á óvart;
fínar tónsmíðar vanmetins
tónskálds.
Mayumi Kamata lék
nokkur smáverk milli
dúóanna og gerði það vel.
Þar bar Sónötu eftir
Scarlatti hæst, bæði að gæð-
um verks og leiks.
Fínir tónleikar, svo gott –
og allt of sjaldgæft – að
heyra barokktónlist svona
dúndurvel leikna.
TÓNLIST
Sumartónleikar í Skálholti
Ann Wallström og Mayumi
Kamata léku á barokkfiðlu og
sembal, verk eftir Biber, Vivaldi,
Buxtehude, Händel, Domenico
Scarlatti, Frescobaldi og fleiri.
Laugardag kl. 17.
KAMMERTÓNLEIKAR
Bergþóra Jónsdóttir
Antonio Vivaldi
SÍÐUSTU tónleikar 5. þjóðlagahá-
tíðar á Siglufirði sem undirritaður
náði að heyra fóru fram í bræðslu-
safninu Gránu. Vafalítið óhrjáleg-
asta hljómleikasal landsins í sjón
(verksmiðjan í Nútíma Chaplins
væri hreinasta augnayndi í saman-
burði), en því betri í heyrn, þó aldrei
hafi timburhúsið verið hannað til
tónlistarflutnings. Erfiðast var samt
að kyngja að bræðslutólin uppgefnu,
er anga enn dauft af fornri peninga-
lykt, kynnu að stuðla að lygilegum
hljómburði sem annars staðar þarf
að kaupa dýru sérfræðiverði, og
hrekkur þó ekki alltaf til.
Aðsókn hafði jafnan verið góð að
fyrri tónleikum hátíðarinnar, en að
þessu sinni var fullt út úr dyrum.
Eins gott að öllum spilurum utan
slagverkseinleikarans var komið
fyrir uppi á hringlægum innansvöl-
unum, þaðan sem tónhöfundur
stjórnaði síðasta verki dagsins. En
fyrst voru þrjú ný verk fyrir flautu
og selló, öll á íslenzkum þjóðlaga-
grundvelli en misheyranlega þó.
Ekki fór hann á milli mála í Verse 1
eftir Hafliða Hallgrímsson; þ.á m.
barnagælan (ef ekki barnaræsan)
Farðu á fætur, Finnur minn. Einföld
og tær útfærsla Hafliða bauð upp á
meiri mótunartilþrif en ungu flytj-
endurnir sýndu, enda vart enn
komnir af nemandastigi. Ótta Skúla
Halldórssonar hljómaði ekki sem
ýkja „nýtt“ verk, því rómantísk
þjóðlagasyrpan hefði auðveldlega
getað verið frá um 1900 eða fyrr.
Öðru máli gegndi um framúrstefnu-
lega Þjóðlagafléttu Ásrúnar Kond-
rup í nútímaeffektastíl, þar sem
þekktist ekki aftur aukatekið stef.
Sennilega fyrir kjarnkleyfa smíðaað-
ferð er líkja mætti við hakkavél –
enda svipar hamborgara lítt til lif-
andi nauts.
Eftir þá akademísku sýnikennslu
kom Grána, hið nýja verk Daníels
Bjarnasonar fyrir „slagverk, kamm-
ersveit og bræðsluverksmiðju“,
gleðilega á óvart. Undirtitillinn vakti
auðvitað væntingar um frumkönnun
á slagverksmöguleikum grútarkatla,
mjölsnigla og annarra sýningar-
gripa, en þegar til kom voru þeir al-
veg látnir í friði. Frank Aarnink úr
S.Í. hafði samt ærinn starfa á lög-
giltu hljómtólin, að meðtaldri ein-
leikskadenzu, og verkið því rétt-
nefndur slagverkskonsert. Frank
skilaði sínu af miklu öryggi, og sama
gilti um hljómsveitina.
Verkið var blessunarlega fjöl-
breytt áheyrnar. Það spannaði mikla
tjábrigðavídd; allt frá dropóttri
punktamúsík, landlegumollu og
austrænni naumhyggju í dynjandi
verksmiðjuvígamóð. Í þokkabót oft
yndislega ófeimið við púlslæga
hrynjandi, er virðist loks komin aft-
ur inn úr kuldanum eftir áratuga út-
legð úr framsækinni tónlist.
Bravó!
TÓNLIST
Þjóðlagahátíð á Siglufirði
Ný íslenzk verk fyrir flautu og selló eftir
Haflíða Hallgrímsson, Skúla Halldórsson
og Ásrúnu Ingu Kondrup. Daníel Bjarna-
son: Grána (frumfl.). Hafdís Vigfúsdóttir
flauta, Sigrún Erla Egilsdóttir selló.
Frank Aarnink slagverk ásamt 10 fé-
lögum úr Kammersveitinni Ísafold.
Stjórnandi: Daníel Bjarnason. Grána,
laugardaginn 10. júlí kl. 14.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson