Sunnudagsblaðið - 09.02.1958, Blaðsíða 7

SUNNUD AG SBLAÐIÐ
HÁPMACfH?;. Jú, sátí v'ai* oi’ðið.
VísindamaÖurinn Críle hel'ur sýnt
íram á það í bók sinni The Pheno-
niena of Life (Undtir lífsins), að
-geymaraffnagn sé í eðli sínu hið
sama og orka lífsfrvrriisins. Vöðv-
arnir ,vita“ ekki hvílíkri, raforku
þeir hafa ýfír að réða“. Þess vegna
er stUndum haegt að fá hjarta til
áð starfa á ný, enda þótt það hafi
haett að slá meðan á skurðaðgerð
hefur stáðið, meðal annars végna
deyfiiyíjanotkurtar, ■— fneð því að
nota rafstraum til þess.
Nokkruín (ildum fyrir Krjists
burð komst grískur líffæraíræðing
uf að þeirri hiðurstöðu, rheð at-
hítgunum sínum, að hjartað slægi
af s.jálfu sér. Uppgötvun hans var
enginh gauinur gefinn um meira
Gn t.vöþúsund ára skeið. Það var
ekki fyrr en á síðustu öld; áð tnenn
fóku að hallast að þessu aít-
ur, en upp frá því má segja að
HsknavíSihdin háfi stöðúgt verið
freisisanda og kvenréttirtdahug-
sjöhin fór að skjóla róluhi, haíi
losáð sig við hina eldri og
^ihganai búnltiga. Á sama hátt
koniu stuttu kjólarnir og stutt-
^lippta hárið til sögúnnar strax
uPþ úr fyrri heimsstyrjöldinni.
Eftir síðari heimsstyrjöldina
hrðu
svo brjóstin í tízku ■— og
þau gerð sem mest áberahdi.
kannig breytist tízkan frá einum
Hina til annars oft f sambandi við
mQrgs konar ytri aðstæður.
En á ölíum tímum gildir þ6 hið
sama, að konan kaupir sér kjóla
önnur klæði fyrst og fremst í
Pyí augnamiði, að ganga í augu
karliáannanna — og til þess áð
ja athygli á kvenlegúm yndis*
i,Gkka sínum.
að leita þess, hvefnig hjartað
frutnleiðir sína eigln örku. Ekki
hefur tekizt áð varpa skýru ljósi
yfir þennán leyndardóm enn, þó
hafa menn lært mikið á seinni
árum, og er það rakið í Scientific
American, maíhefti 1957.
Til þess að skilja hvernig hjart-
áð framleiðir orku sína, er rétt
að gera sér ljóst, hverníg það er
byggt og hvernig það starfar. —-
Segja má að hvert hjarta sé í raún
réttri tvö hörtu, hægra og vinstra.
Milli þeirra er véggur, sem verður
stinnur, þegar bæði vinslra og'
ha>gra hjarta slá, en það gera þau
samtímis. Hverju hjarta er skipt
í framhólf og afturhólf. Milli
þeirra er blaðka eðaToki og önnur
ti'l neðst í afturhólfinu. Þessir
hjartalokar hindra blóðið frá að
renna til baka, eftir að það hefur
sogazt út úr hólfinu.
Hvort hjarta annast sína séf-
stöku hringrás, hið hægra til
lungnanna en það vinstfa blóðrás-
ina um líkamann að öðru levti.
Þegar blóðið kemur inn í fram-
hólf hægra hjartans, úr hringferð
inni um líkamann, er það fullt af
kolsýru. Þá er hólfið er fullt, opn-
ast loki og blóðið streymir niður
í afturhólfið. Þegar það er fullt
lokast hólfið og nú sogast blóðið
út í lungun, eftir lungnaslagæð-
unum, þar sem það hreinsast af
kolsýrunni, og tekur í sig súrefni.
Samtímis þessu fýllist ffamhólfið
á ný, Þegar blóðið hefur tekið í
sig súrefnið, hverfúr það frá lung-
unum og streymif ittn í vinstfa
Helming hjartans, ’ten þáðart út úin
líkainann. Annars má öilu fremur
líkja hartaslögunum við vindingu
en slátt.
Hvað kmhur svo háftslættlnúm
af stað? í stvitbu máU eru
það raföldur setfi mýfidaSt í sér-
67
stökum vef, eða hnút, í hægra
fram hólfinu. Við keðjuverkun
breiðast þær út frá hólfi til hólfs,
yfir bæði áfturHólf, á broti úr
sekúndu. Aukáhnútúr er í hólfinu
til aðstoðar, og getur hann jafnvel
myndað rafverkanirnar, éf aðal-
Hnúturinn bregst.
En hvað myndar þá sjálfar raf-
verkarnirnar? Það eru efnabreyt-
ingar, sem eiga sér stað í blóðinu
og byggingu frumanna í þessum
hnútum. Frumurnar í líkama
mannsins eru ekki jafn móttæki-
legar fyrir öll efni, sumum hleypa
þær inn, öðrum ekki. Til dæmis
taka þær á móti kalíum-frumeind
um en ekki natríum-frumeindum.
Nú eru fleiri natríum-frumeindir
í blóðinu en kalíum-Irumeindir,
og skapast þannig jákvæð afstaða
utan við frumurnar en neikvæð
inni í þéihn.
Það er ennfremur kunnugt, að
frumurnar í áðurnefndum hnút-
um er ráða fyrir hjartslættinum,
hleypa natríum-frumeindum inn í
sig. Þegar visst magn þeirra er
komið inn í frutttuna, opna þær
liana, svo natríum-frumelndirnar
geta Streyttit inn, en kalíum-frum-
eindir eru reknar út. Afleiðitig
þess verðUr bréyting frá neikvæðu
ástandi í frumUnúm til jákvæðs,
en af því myndast raföldurnar.
Þessi hleðsla myndar ,.spi*eng-
ingu“ vegna vissra efna í blóðinu,
en þáð eru t.d. kalíum, natríum,
kalsíum, súrefni og sykur í ein-
hverfi myhd. Þessi sprenging
myndar svo keðjuverkun, er breið
ist úm framhólf hjártans og síðar
allt hjartað, á bfoti úr sékúndu.
Mteðán þetta hefUr átt sér stað,
héfiir aftur skapazt neikvæð af-
staða í frumunum, en hvérnig og
hvers vegna það verður, er enn
ekki að fullu ljóst.
Þessar véí'kéhif fáird síðán fram,
uht þáð bii fejötfti og tVisvar slnn-
um á mínútu, allt lífið út í gegn!