Sunnudagsblaðið - 07.02.1960, Blaðsíða 4

AMBROSE BIERCE.
ÁRIÐ 1913 tilkynnti sjötíu
ára gamall amerískur rithöf-
undur vinum sínum, að hann
ætlaði sér að fara einn til
Mexícó, en þá logaði þar allt
; í blóðugri uppreisn. Hann
skrifaði einum vina sinna
skömmu áður en hann lagði
af stað:
— Ég hef áhuga á þessari
stríðsómynd þeirra í Mexíkó.
Ég ætla að fara þangað til
þess að athuga, hvort Mexí-
kanar kunna nokkuð að
skjóta.
Við systurdóttur sína sagði
hann um svipað leyti:
— Ef þú fréttir, að mér
hafi verið stillt upp við mexí-
kanskan múrvegg og skotinn í
tætlur, þá skaltu bara vera
róleg og minnast þess, að ég
tei mjög virðulegt að ski.Ijast
þannig við þennan heim.
Þetta var rithöfundurinn og
blaðamaðurinn Ambrose Bi-
erce, höfundur smásögunnar
á síðunni hér á móti. Hann fór
til Mexíkó og síðan hefur ekk
ert til hans spurzt.
Hann var á sínum tíma einn
umdeildasti og dáðasti rjthöf
undur Bandaríkjanna. Sumir
kölluðu hann „Hinn nýja Ed-
gar Allan Poe“. Mikiö hefur
verið skrifað um hið undar-
lega hvarf hans og ennþá
meira um hans stormasama
blaðamjennskuferil í Kalí-
forníu.
Ambrose Bierce fæddist í
Ohio 24. júní 1842. Hann var
yngstur af níu systkinum.
Faðir hans var landbúnaðar-
verkamaður, sérvitur karl,
sem hafði mikið dálæti á
Byron. Hann átti erfitt með
að bjarga sér fjárhagslega,
svo að börn hans ólust upp í
sárust fátækt. Að undanskild
um einum bróður sínum. Al-
bert, hafði Ambrose ekkert
samband við fjölskyldu sína
eftir að hann fór að heiman.
Þegar borgarastvrjöldin
brauzt út í Bandarikjunum,
var hann einn af þeim fyrstu,
sem gengu í Norðurríkjaher-
inn. Hann særðist, var verð-
launaður fyr.'r hreysti og gerð
Ur að lautinant. í þessu striði
— hinu blóðugasta í sögu Am
eríku —fékk Ambrose efni-
við, sem entist honum lengi.
En sá efniviður fjallaði oftast
um eitt og hið sama — dauð-
ann.
Þegar stríðinu lauk fór Am-
brose til San Francisco og
gerðist blaðamaður. Hann
skrifaði fastan þátt daglega og
réðist þar með sínum skarpa
penna á allt og alla en þó
sérstaklega hjónabandið, trú-
mál og hina demókratisku
stjórn ríkjanna. Hin bitru
kerskni- og ádeiluskrif hans
gerðu það að verkum, að hann
hlaut nafnið „Reiðasti maður-
inn í San Francisco“. Þegar
hann dvaldist í London á árun
um 1872—1875 byrjuðu ensk-
ir blaðamenn að kalla hann
„Bierce hinn bitra“.
Þegar William Randolph
Hearst tók við blaðinu San
Francisco Examiner árið 1887,
réð hann þegar í stað Ambrose
Bierce í sína þjónustu. Hér
fékk Bierce nýtt tækifæri til
þess að gefa mannhatri og
mannfyrirlitningu sinni útrás.
Auk pistla sinna hafði Bierce
mjög gott auga fyrir fréttum,
sem fólk var sólgið í að lesa.
San Francisco Examiner varð
á skömmum tíma útbreitt og
vinsælt blað. Samvinna
Hearst og Bierce stóð yfir í
rúm tuttugu ár.
Þegar maður les hinar hár-
beittu og hatursfullu árásir
Bierce til dæmis á hjónabana-
ið og trúmálin, þá kemst mað-
ur vart hiá því að spyrja sjálf
an sig: Hver er orsökin til bit-
urleika mannsins? Minnimátt
arkennd vegna fátæktar í
æsku? Eða óhamingja í einka
lífi? — Hið síðarnefnda er að
öllum líkindum næst sanni.
Einkalíf Bierce var mjög ó-
hamingjusamt. Hjónaband
hans var gjörsamlega mis-
heppnað frá upphafi og endaði
með skilnaði eftir nokkurra
ára sambúð. Hann eignaðist
tvo syni. Annar lézt í slags-
málum út af kvenmanni. Hinn
dó sem drykkjusjúklingur
ungur að aldri. Það gefur auga
leið, að þetta jók mjög á bit-
urleika Bierce út í lífið og til-
veruna. Ein blaðagrein hans
endaði t. d. á þessum mergj-
uðu orðum:
— Allt þetta kerfi með
„menningu og menntun" er
eitt mesta fiasko, sem um get-
ur! [
Á árunum 1909—1912 vai'
gefið út ritsafn Ambrose Bi-
erce. Útgefandinn, sem1 var
mikill vinur hans, lét hann
sjálfan velja í hin tólf þykku
bindi útgáfunnar. Hann tók
með margar blaðagreinar, sem
gjarnan hefðu mátt vera
gleymdar og grafnar. Mestur
hluti ritsafnsins er blaðagrein
ar, en einnig eru mörg bindi
af smásögum, eitt bindi af æv-
intýrum og loks ber að geta
síðast en ekki sízt sérkenni-
legs bindis, sem nefnist „The
Devil’s Dictionary“ (Orðabók
djöfulsins). Bók þessi hefur
oft verið endurprentuð síðan
hún kom fyrst út og hún hef-
ur aflað höfundi sínum mestr
ar frægðar.
í rammanum hér að neðan
birtast nokkur sýnishorn úr
þessari sérkennilegu bók. Þau
eru glöggt dæmi um bitur-
leika og mannfyrirlitningu
Ambrose Bierce.
ORÐABÓK
•fe MENNTUN: Það sem gerir hinum vitra ljóst hve
lítið hann veit, en leynir hinn heimska því sama.
•fc EÉTTLÆTI: Meira og minna skemmd vara, sem
ríkisvaldið selur þegnum sínum í viðurkenningar-
skyni fyrir skatta þeirra og skilyrðislausa hlýðni.
★ GÓÐVILD: Stuttur formáli fyrir tíu bindum af fé-
flettingum.
★ GRÓÐI: Verðlaun til handa mönnum, sem vita, að
ekkert þarf að hafa fyrir þeim, — tekin úr vasa
hinna, sem halda, að þau fáist með dugnaði og elju-
semi.
★ MUNNUR: Hjá karlmanni inngöngudyr til sálarinn-
ar, — hjá konu útgöngudyr hjartans.
GAGNRÝNANDI: Maður, sem gortar af því, að erf-
itt sé að gera sér tií hæfis, sem er vegna þess, 'að
enginn gerir minnstu tilraun til þess að gera hon-
um til hæfis.
TANNLÆKNIR; Sjónhverfingamaður, sem treður
alls konar málmum inn í munn manns, en dregur
beinharða peninga upp úr vasa manns.
FULLTRÚI: Frændi eða venzlamaður skrifstofu-
stjórans. Fulltrúinn er venjulega snotur ungur mað-
ur með fallegt hálsbindi og mikinn köngulóarvef,
sem liggur frá nefi hans og niður á skrifborðið.
-^- DIPLÓMAT: Maður, sent hefur það að atvinnu, að
Ijúga fyrir föðurlandið.
KÖLSKA
-^- BANDALAG: Mjög algengt í alþjóðapólitík, — félag
tveggja þjófa, sem eru komnir með hendurnar svo
djúpt í vasa hvors annars, að þeir geta ekki, hvor í
sínu lagi stolið frá þeint þriðja.
APÓTEKARI: Samsærismaður lækna, velgerðamað-
ur jarðarfarastjóra og fyrirsjármaður kirkjugarðs-
maðkanna.
-^- BAKKUS: Mjög þarfur guð, sem Rómverjar hinir
fornu fundu upp sem afsökun fyrir sínu eigin fylliríi.
-^- FRÓÐLEIKUR: Ryk, sem dusað er úr bók inn í tónia
hauskúpu.
•fc TRYGGÐ: Sérstök dyggð, einkennandi fyrir þá, sem
eru um það bil að verða sviknir.
GUNNFÁNI: Lituð dula, sem borin er fyrir hersveit-
um og dregin upp yfir hernaðarmannvirkjum og her-
skipum. Gunnfáni virðist hafa svipaðan tilgang og
sérstök merki, sent sjá ntá víða á opnum svæðum í
stórborgum: „Hér má fleygja rusli.“
-^f DAGBÓK:. Skýrsla um þann þátt í lífi manna, sem
þeir geta talað um við sjálfa sig án þess að roðna.
-^- SIRKUS: Staður, þar sem fílar, birnir og apar fá að
sjá karla, konur og börn haga sér eins og fífl.
-^- BRÚDUR: Kona með bjarta framtíð að baki sér.
DRAUGUR: Útvortis nterki unt innvortis hræðslu.
* RUDDI: Sjá EIGINMAÐUR.
AMBROSE Bierce er lang-
þekktastur fyrir hina sér-
stæðu bók sína, „Ofðabók
djöfulsins". Þar koma
glöggt í Ijós helztu einkenni
hans: biturt háð, sent oft
nálgast mannhatur. Hér eru
nokkur sýnishorn úr bók-
inni, gripin af handahófi,
því að vissulega er af miklu
að taka.