Sunnudagsblaðið - 07.02.1960, Blaðsíða 6

„Eg dái æskuna
BLAÐIÐ sneri sér til Jónínu
Guðmundsdóttur, formanns
Mæðrastyrksnefndar og spjall
aði við hana um störf Mæðra
styrksnefndar og ýmislegt í
sambandi við ógiftar mæður
og lausaleiksbörn.
— í hverju eru störf Mæðra
styrksnefndar aðallega fólg-
in?
— Það má segja, að starf-
semi okkar skiptist í þrjá meg
inþætti. Fyrsta þáttinn mætti
nefna réttarbót og er þar um
starf lögfræðings okkar að
ræða. Frú Auður Auðuns hef-
ur verið lögfræðmgur okkar
um margra ára bil og gegnt
því starfi mjög vel. í þessum
efnum eru margvísleg mál
sem við fáum til meðferðar,
eins og til dæmis faðernismál
ógiftra kvenna. Við reynum
að hjálpa ógiftum mæðrum,
sem eru illa stæðar, eftir
megni. 'Við skjótum yfir þær
skjólshúsi, ef með þarf og
reynum yfirleitt að gera allt
sem við getum til þess að
greiða götu þeirra. En sem
betur fer, þá finnst mér eins
og það sé minna um það nú
í seinni tíð, að óhamingjusam
ar stúlkur séu alveg vegalaus
ar.
í öðru lagi mætti nefna
v
styrkjastarfsemina. Þar er átt
við hin árlegu samskot, sem
við göngumst fyrir um hver
jól. Við styrkjum einstæðar
mæður, ekkjur, heimili þar
sem feðurnir eru veikir og
yfirleitt allar mæður, sem við
vitum um að þarfnast hjálp-
ar. Það má geta þess til gam-
ans, að í fyrsta skipti, sem við
höfðum jólasöfnun, þá söfnuð-
ust alls 110 krónur og við út-
hlutuðum þeirri upphæð til
12 heimila Þetta var árið
1928. Síðan hefur þetta smá-
vaxið og nú fyrir síðustu jól
söfnuðum við 175 þúsund krón
um og úthlutuðum styrkjum
til milli 6 og 700 heimila.
Þriðji þátt starfsemi okkar
mætti kalla hvíldarstarfsemi.
Nú fyrir nokkru höfum við
komið upp okkar eigin húsi í
Mosfellssveit og þar eru allt
af þrjátíu og tvær mæður
með um 90—96 börn. Þessi
starfsemi hefur verið rekin síð
an 1930, en þar til við feng-
um okkar eigið hús, urðum
við að fá inni í barnaskólum
úti á landi og stundum værum
við jafnvel í tjöldum. Einnig
höfum við hvíldarvikur fyrir
gamlar og þreyttar mæður.
Þá má ekki gleyma mæðra
blóminu, sem við seljum á
mæðradaginn, en það er okk-
ar aðal tekjulind. Við höfum
hingað til ekki tekið svo mik-
ið sem einn eyri af mæðrun-
um fyrir dvöl á heimili okk-
ar og aðra hjálp yfirleitt, en
það verður erfiðara og erfið-
ara með hverju ári.
— Fáið þið ekki styrk frá
ríki og bæ?
— Jú, við fáum 50 þúsund
krónur frá ríki og bæ, en það
fé fer til þess að halda upp
skrifstofu, sem við höfum
opna daglega.
— Er mikið leitað til skrif-
stofunnar?
— Já, mjög. Og þangað er
leitað um hjálp í hinum ótrú-
legustu málum.
— Eru mörg óskilgetin
börn gefin?
— Nei, það er nú ekki m;k-
ið en hins vegar er eftirspurn
in mikil. Annars heyrir þetta
ekki undir Mæðrastyrksnefnd,
heldur Barnaverndarnefnd,
en mér er kunnugt um, að þar
Jiggja fyrir um 100 beiðnir um
að fá börn gefins.
— Og þær eru náttúrulega
frá barnlausum hjónum?
— Já, mest, — en þó ekki
allar. Einhleypur maður bað
um að fá að ala upp dreng, ef
hann gæti fengið hann gefins,
og sömuleiðis hafa einhleypar
stúlkur óskað eftir að fá gef-
ins börn. En við getum ekki
leyft slíkt. Við sögðum til
dæmis við manninn, að við ef
uðumst ekki um, að hann gæti
orðið góður faðir, en móðir
þyrfti nú að vera með líka.
— Nú á dögum er fjórða
hvert barn hér óskilgetið.
Hvað finnst yður um það?
— Ég held, að við megum
ekki trúa þessum tölum bók-
staflega. Skattalöggjöfin á
mikla sök á því, hversu háar
þessar tölur eru. Foreldrar
margra þeirra barna, sem eru
skráð óskilgetin, gifta sig
seinna. Ég er ósátt við skatta
löggjöfina þegar svona er í
pottinn búið. Fólk verður þó
að fá að liía sínu persónulega
lífi.
— Þér teljið kannski, að
þetta sé ekkert verra en það
hefur ver ð.
— Nei, ég held, að þetta sé
ósköp svipað og það hefur allt
af verið. Ég er hrifin af unga
fólkinu og dáist að æskunni,
enda þótt ég hafi kynnst því
í starfi mínu, að hún er breizk
eins og gengur. En við höfum
alltaf verxð breizk. ,
Jónína bað okkur að lokum
að færa lesendum blaðsins
kveðjur og þakkir fyrir allar
gjafirnar og hjálpina, sem
Mæðrastyrksnefnd hefur feng
ið frá Reykvíkingum undan-
farin ár.
fi Sunnudagsblaðið
YRIR nokkru skrif
aði kona, sem um
tvítugt lenti í
þeirri óhamingju
að eignast barn í
lausaleik, greinar-
korn í danskt blað,
þar sem hún sagði frá reynslu
sinni í þessum efnum. Hún
sagði meðal annars:
„Ég verð sárreið í hvert
skipti, sem ég les greinar
manna, sem hneykslast á því,
að nú á dögum fæðast svo og
svo mörg börn utan hjóna-
bands og svo og svo mörg
hjónabandsbörn koma í heim-
inn löngu áður en níu mánuð-
ir eru liðnir frá brúðkaupinu.
Það eru fjórtán ár síðan ég
lenti í því að eiga barn í lausa
leik og enn þann dag í dag
man ég, hvernig mér fannst
hvert orð og hver fyrirsögn
um þetta efni eins og svipu-
högg í andlitið á mér“.
Með þessi orð í huga væri
vissulega rangt og tillitslaust
að birta langa og áberandi
grein um ógiftar mæður og
lausaleiksbörn. En þetta er al-
varlegra mál en svo, að hjá
því verði sneytt. Við komumst
ekki hjá því að taka það til
umræðu, og þess vegna skul-
um við í dag víkja lítilshátt-
ar að því. Grein konunnar,
sem vitnað var { hér áðan, er
að því leyti merkileg, að þar
kemur fram sjónarmið og lýs-
ingar á reynslu hinnar ógiftu
móður. Þar birtist sú hlið
málsins, sem að tilfinningun-
um snýr. 'Við munum síðar
vitna nánar í greinina, en
fyrst skulum við snúa okkur
að Hagtíðindum og fá þar
nokkrar tölulegar staðreynd-
ir um fæðingar hér á landi.
Á árinu 1958 fæddust á ís-
landi 4694 börn, þar af 62 and
vana. Af öllum fæddum börn-
um á árinu voru 1195 óskil-
getin, eða 25,5%. Það má því
segja, að fjórða hvert barn,
sem fæðist hér á landi nú á
dögum sé fætt utan hjóna-
bands. Prósentutala ársins
1958 er aðeins lægri en 1957
og 1956, en á árunum 1946—
1955 var hún aðeins hærri.
Hæst var hún 1954, eða 27,
6%. Á árunum 1926—1930
fæddust 397 óskilgetin börn
hér á landi eða 14,5%. Óskil-
getnum börnum hefur þar af
leiðandi fjölgað mikið síðan
fyrir rúmum þrjátíu árum.
Það eru eflaust skiptar skoð
anir um, hverjar ástæður
liggja til þessa, en eftirfar-
andi munu flestir vera sam-
mála um: Breyttar aðstæður
og breyttur hugsunaifjáttur,
— m.ö.o. nýir tímar. »umir
vilja nefna þetta „sp'lingu
nútímans“, en við s':ulum
láta allt hneyksltiartal
liggja milli hluta, en snúa
okkur aftur að fyrrHJndri
grein og fá lýsingu á því,
hvernig stúlku, sem á von á
óskilgetnu barni, líðuí:
„Þegar ég gekk með 1'arnið
mitt hefði ég að sjátsögðu
þurft að taka tillit til þess
hvernig ástatt var fyri> mér,
og einnig hefði ég óst&ð að
aðrir hlífðu mér. En Þ'1” var
ekki að heilsa. Ég haft enga
aðstöðu til þess að hltf J mér
og aðrir virtust engan íhuga
hafa á því, sumir jtfnvel
þvert á móti. Sem beÞf fer
kom þetta ekki niður !l_ sak-
lausu barninu. Þar 1,irðist
hveint kraftaverk hafa gerzt.
Ég lá titrandi og skjálfs,|di eft
ir fæðinguna og þorði É !ki að
spyrja, hvort barnið rétt
skapað. Ég bjóst við hinu
versta, þar sem líðaP mín
hafði allan meðgöngdjttiann
verið sem martröð.
Ég gerðist ljósmóðÉ síðar
meir og ég hef komizt íkynni
við margar ógiftar mse^r- Ég
hef orðið vitni að líðanþeirra
bæði skömmu áður oi eftir
að þær fæddu börn S% Og
ég get sagt með vissu,0,1 næst
um allar hafa þær þú'ft að
ganga í gegnum hið sá^a og
ég. Meðgöngutíminn e< þeim
tími ótta og skelfingar |:g þar
af leiðandi er heilbrigð barn-
anna í mikilli hættu.
Hugsið ykkur hvílík^ reg-
inmunur er á aðstöðu nS til-
veru allri hjá giftri ko^j) sem
á von á barni og svo Wnni,
sem ekki er gift og hefu1 kann
ski ekkert samband vi^öður
barns síns. Það er dek^ð við
giftu konuna meðan há' ,geng
ur með barn sitt. Eig!lITlað-
urinn, ættingjarnir & að-
standendur allir hr^nfega
bera hana á höndum S«f sem
vonlegt er. Vanfærar k<J!Ur fá
alls kyns flugur í höfn-jð. •—
Þær langar skyndilega1 eitt-
hvað, og löngunin verrir að
ástríðu, sem verður aðsvala
þegar í stað. Eiginma'urinn
snýst í kringum konut*1 sína
og verður við hverri pjánstu
ósk hennar til þess að tún sé
ánægð og henni líði (el og
barnið beirra verði jnjhdar-
legt og heilbrigt. Ógifta jonan
verður hins vegar að bf a
ur allar tilfinningar SJ!ar og
berjast gegn ílöngunU^ sín-
um. Hvað eftir annað f hún

að því komin að falla saman
og gefast upp. Þau eru skki
svo fá dæmin, sem nefna má
um konur, er hafa svipt sig lífi
í þessari aðstöðu. Hin ógifta
verðandi móðir óttast stöðugt
þá stund, þegar hún uppgötv-
ar, að hún verður að segia upp
stöðu sinni og áhyggjur af
því, hvernig henni muni ríða
af fjárhagslega kvelja hana
nótt sem dag auk alls annars.
Svo miskunnarlaus er ver-
öldin gagnvart ógiftri móður
og svo óvelkomið er saklaust
barn hennar í þennan heim.
Engum kemur til hugar, að
öriög þeirxa beggja geti snert
þjóðfélagið. Menn gera sér
sennilega ekki ljóst, að mikil
líkindi eru á því, að barn, sem
fæðist við slíkar aðstæður, —-
verði vanheilt á einhvern hátt
eða jafnvel vanskapað. — Og
börn ;sem þannig er ástatt um
— verða alla ævi byrði á þjóð
félaginu. Mér liggur við að
segja, að í þessum efnum llf-
um við enn við svipaðar að-
stæður og á hinum myrku mið
öldum“.
Lýsing konunnar er dapur-
leg, og enda þótt aðstæður ó-
giftra kvenna kunni að vera
misjafnar, þá er eitt víst: í
mjög mörgum tilfellum eru
þær því miður einmitt, eins
og lýst var hér að framan.
Greinai'höfundur minnist
lítillega á siðferði almennt og
trúmál í sambandi við það. —
Hann fullyrðir ekkert í þess-
um efnum, en lætur eftirfar-
andi staðreyndir tala:
Fyrir stuttu voru birtar
skýrslur um fæðingar í Kaup-
mannahöfn. Þar kom í ljós,
að 51% af fyrstu börnum
ungra hjóna kom í þennan
heim áður en níu mánuðir eru
liðnir frá brúðkaupsdeginum.
Árið 1945 var talan aðeins
34%. 80% af stúlkum innan
i Aðstaða ógiftra mæðra er oft erfið um meðgöngu-
St—m tímann. Erfiðeikarnir eru ekki alltaf í sambandi
Æ við efnalegar aðstæður, heldur andlegs eðlis. En
€ þegar barnið er fætt, breytist viðhorfið. Þá kcm-
\ ur móðurástin til sögunnar og móðirin verður í
hjarta sínu staðráðin í að berjast til þrautar fyrir
’ barni sínu — og sigrast á öllum erfiðleikum. —
Við tvítugt, sem gifta sig, eru
vanfærar.
Þetta er í sjálfu sér eina
skýringin á því, hversu marg-
ar ungar stúlkur gifta sig. En
skyndihjónabönd af þessu tagi
vilja oft fljótlega fara út um
þúfur. Greinarhöfundur bend-
ir á, hvort ekki sé betra fyr-
ir alla aðila að stofna ekki til
hjónabands á veikum grund-
velli. En furðar nokkur sig á
hinum tíðu skyndigiftingum,
þegar hann l»efur lesið lýs-
ingu á líðan ógiftrar verðandi
móður um meðgöngutímann?
Hér er um alyarlegt og flók
ið vandamál að ræða og mönn
um verður sennilega á að
spyrja: Hvað er hægt að gera
til úrbóta í þessum efnum?
Við skulum enn vitna í grein-
ina, sem er tilefhi þessa
spjalls og sjá, hverju bar er
bryddað á:
„Þessum konum, sem líða
sennilega meira en nokkrir
aðrir í þjóðfélaginu, er veitt
hjálp af hinu opinbera. En sú
hjálp er ekki nægileg, af því
að hún er aðeins fjárhagsleg.
Hún útrýmir ekki sársaukan-
um, samvizkubitinu og angist
inni. Sú eina hjálp, — sem
mundi koma að gagni, væri
hugarfarsbreyting hjá öllum
þeim ,virðulegu“ mönnum og
konum, sem álíta það synd,
þegar ógift kona fæðir barn í
þennan heim. Ég get fullviss-
að alla um að allar konur í
slíkri aðstöðu þjást af sam-
vizkubiti og iðrun og það er
þeim meira en nægileg refs-
ing þótt fyrirlitning og til-
litsleysi meðborgaranna bæt-
ist ekki ofan á.
Reynslan hefur sýnt mér,
að hvað rógmælgi og slúður
snertir, er veröldin ekki hót-
inu betri en áður. Við gort-
um af því, að vera menning-
arþjóð, — við notum kæli-
skápa og ökum um bæinn í
dollaragrínum, en innst inni
erum við alltaf eins. Ást, hat-
ur, fyrirlitning, öfund, — allt
hrærist þetta með okkur nú á
dögum sem endranær. Að vísu
eru til menn, sem hafa svo
stórt hjarta og eru það vel viti
bornir, að þeir hneykslast aldr
ei. En hinir eru fleiri, sem
lifa fyrir syndir annarra og
tdvera þeirra er ekki fóigin í
öðru en slúðri og hneykslun
á hegðun samborgarans. Svo
langt hefur menning okkar þó
náð, að það þykir ekki lengur
sæma að hýða fólk opinber-
lega. En gætum við ekki líka
náð svo langt, að ekki kæmi
fyrir, að við dræpum hið bezta
í hinum óhamingjusömu kon-
um, sem eignast barn í lausa-
leik?
Hvernig væri nú að hag-
stofurnar hættu að reikna út
ár eftlr ár, hversu mörg börn
koma í þennan blessaða heim
utan hjónabands, en skýrðu
okkur í staðinn frá því, hversu
margt ungt fólk elskast — ut-
an hjónabands? Það mundi
vekja mikla athygli og bað
mundi ekki gera nokkrum hið
minnsta mein“.
Greinarhöfundur er tals-
vert bitur út í samborgara
sína. en þó erum við á þeirri
skoðun, að hann hafi nokkuð
til síns máls.
Og hér slítum við þessu
spjalli um eitt af alvarlegustu
vandamálum nútímans og lát-
um lesendum sjálfum eftir að
halda áfram að ræða málið
sín á milli. Ef einhver nennir
að stinga niður penna og
segja álit sitt á bessu máli, —
þá væri það mjög vel þegið.
Fff -L - r
m: ±t ± y= ik
FÆÐINGAR Á ÍSLANDI:
1926—30 meðaltal
1931—35 —
1936—40 —
1941—45 —
1946—50 —
1926—30 meðaltal
1931—35
1936—40
1941—45
1946—50
1926—30 meðaltal
1931—35 —
1936—40 —
1941—45 —
1946—50 —
Fæddir lifandi
2662 25,6%a
2636 23,5%0
2434 20,5%o
3092 24,7%
3788 27,6%c
Andvana fæddir
... 70 2,6%
... 56 2,1%
... 52 2,1%
... 72 2,3%
... 68 1,8%
Fædd óskilgetin
397 14,5%
500 18,6%
578 23,2%
787 24,9%
1010 26,2%
Fæddir lifandi
1954 . . 4281 27,8%0
1955 . . 4505 28,6%0
1956 . . 4564 28,3%0
1957 .. 4726 28,7%
1958 . . 4625 27,4%c
Andvana fæddir
1954 .. 69 1,6%
1955 . . 63 1,4%
1956 . . 61 1,3%
1957 .. 65 1,4%
1958 . . 62 1,3%
Fædd óskilgetin.
1954 . 1201 27,6%
1955 . 1235 27,0%
1956 . 1166 25,2%
1957 . 1192 24,9%
1958 . 1195 25,5%
Sunnudagsblaðið 7