Eintak - 03.02.1994, Side 22

Diddú er þjóðareign. Litla fröken Gudmundsen í Brekkukotsannál, englaröddin í Spilverkinu, prímadonnan
í Óperunni. Hún hefurfundið sérleið að þjóðarhjartanu. Er þjóðargersemi. Sigurður Pálsson skáld hitti
Diddú og spjallaði við hana um Jessye Norman, feitar þjónustustúlkur, nauðsyn þess að vera glaður,
Wagner og börnin tólf sem enn eru bara tvö.
.. .eitthvað svipað því
að standa allt í einu
frammi fyrir Jesú“
Við Hagatorg í Reykjavík standa
þó nokkur hús en hæst ber Nes-
kirkju, Háskólabíó og Hótel Sögu.
Ég mælti mér mót við Sigrúnu
Hjálmtýsdóttur á Skrúði, veitinga-
stofunni á jarðhæð Hótel Sögu. Ég
kem þegar æfingin fyrir Vínartón-
leikana verður búin. Þá labba ég yf-
ir á Sögu.
Það er viss stíll yfir húsum með
hringdyr. Sérstaklega hótelum.
Hringdyr skapa þægileg skil milli
hversdagsömurleika og glæsileika.
Milli stíls og stílsleysu. Milli hljóð-
jukks og tónlistar.
Það er enginn viðskiptavinur á
Skrúði þegar ég geng í salinn. Innan
við barinn stendur vingjarnlegur
þjónn. Kvenkyns. Grænn marmari
á gólfum. Fyrir miðjum sal er
eldstæði. Skorsteinn yfir og reyk-
leiðsla úr gljáandi málmi. í loítinu
innar í salnum loftljós eins og
stjömuhiminn. Það heyrist kliður í
seytlandi vatni. Hvítur flygill stend-
ur úti í horni.
Úti fyrir er janúarrökkur og fjúk.
Bílljós sópa hringferil á Hagatorgi.
- Þegar ég var að læra í London
fór ég einu sinni á tónleika með
henni. Það var svo stórfenglegt að
ég grét. Á eftir fór ég á bak við. Ég
skil ekkert í því hvernig mér var
hleypt alla leið inn í búningsklef-
ann hennar en þannigvar bað nú.
Eg þakkáði nenni
fyrir. Hún klökknaði
svo við grétum
þarna saman. Diddú
og Jessye. Eg náði
henni sirka í
mitti! Það var eins og henni
þætti vænt um að fá einlægar þakk-
ir. Stjörnurnar eru oft svo einar.
Einangraðar. Enginn kemst að
þeim af öryggisástæðum. Það er svo
mikið af geggjuðu fólki. Sjáðu
Lennon. Auk þess er alltaf verið að
vernda þær fyrir ágengum blaðam-
önnum og aðdáendum. Ég skildi
ekki eftir á af hverju mér var hleypt
inn til hennar. En á leiðinni inn
hugsaði ég ekki um það. Hugsaði
ekki um neitt annað en að ég yrði
að hitta hana. Hún er guðdómleg í
orðsins fyllstu merkingu. Maður
- Já, reyndar. Ég byrjaði víst ansi
snemma að syngja. Það voru mikil
hljóð skilst mér! Ég var uppnefnd
Carmen í bernsku. Svo er fjölskyld-
an öll syngjandi. Foreldrar mínir
eru bæði söngvarar af guðs náð og
við erum sjö systkinin, öll mikið
fyrir söng. Þetta virðist liggja mikið
í fjölskyldum og ættum. Það segir
tónlistarsagan manni að minnsta
kosti. Þú heyrir líka hvað raddir eru
arfgengar þó fólkið virðist ekkert
líkt að öðru leyti.
Það er skrýtið líffæri, röddin.
Raddböndin. Ég fékk að sjá radd-
böndin mín út í Svíþjóð. Það var
verið að skanna þau. Það sem mér
fannst furðulegast var liturinn. Þau
eru hvít! Það var skrýtið að horfa á
þessi örlitlu hvítu líffæri sem gefa
lífinu gildi. Tónlist og söngur er
meira en skemmtun og afþreying,
söngur er mannbætandi, upplífg-
andi, lífsnauðsynlegur.
Diddú brosir eftir þessa ræðu og
ég sannfærist endanlega um að
söngur hljóti einmitt að vera
mannbætandi.
Eg veit að ég get
oætt mig. Páð er
aðalmarkmiðið. Það er
vissulega ansi vont að það skuli
ekki vera neins konar atvinnuör-
yggi hér á landi. Það er enginn fa-
stráðinn við Öperuna. Ég er sko alls
ekki að tala um æviráðningu. Þó
ekki væri nema um eins, tveggja ára
skeið í senn fyrir nokkra söngvara
myndi það breyta talsverðu. Eg er
svo lánsöm að hafa fyrirvinnu. Ég
get leyft mér að vera söngkona. Það
má ekki gleyma því hvað þetta er
allt saman brothætt. Maður má
ekki rugla því saman að vera
jákvæður og minnast aldrei á það
sem betur mætti fara. Þetta er ekki
nöldur sem ég er að segja. Þetta er
barátta fyrir lífsnauðsyn. Að læra
að syngja er margra ára nám.
Auðvitað er þetta stöðug þjálfun.
Það eru heldur ekkert nýjar fréttir
að það sé mjög krefjandi að vera
söngvari. Þetta byggist á þjálfún og
aðhaidi. Það er líka
nauðsynlegt að vera
í jafnvægi, vera
Krossinn á Neskirkju er upplýstur
og virðist svífa uppi í himninum en
kirkjan sjálf rennur saman við
myrkrið.
Ég sest í sófa við flygilinn og sný
baki í gluggana. Reynslan hefúr
kennt mér að með því móti hefur
umhverfið á Skrúði smám saman
þau áhrif að maður gleymir því
hvar maður er staddur: á íslandi.
Það er einstaklega þægileg tilfinn-
ing. Vatnskliður og tempruð tónlist
í eyrum. Hvítur flygill og gullin
eldstó. Brosmild þjónustustúlka
kemur með espresso-kaffi.
Og þarna birtist Diddú, enn þá
brosmildari en þjónustustúlkan.
Hún geislar. Ekki eins og tungl í
fyllingu heldur eúis og sól. Diddú,
nýkomin frá Vínarborg hinum
megin við torgið, Vínárborg í Há-
skólabíói.
- Hann er snillingur hann Peter
Guth segir hún. - Það áttu bara að
vera tónleikar á fimmtudaginn en
það verða þrennir Vínartónleikar
þetta skiptið og kyrfilega uppselt á
þá alla. Ekki eitt Iaust sæti.
Diddú er ekki fyrr búin að panta
einn capuccino en ómurinn af söng
Jessye Norman heyrist í loftinu.
stendur þarna frammi fyrir mikilli
konu. Miklu magni af konu ef svo
má seaia. Hún er stór á sál og lík-
ama. Eg veit ekki
hvernig ég á að
. skýra bétta útj^ ég
hugsa að það se
itthvað svipað I

va<
að standa allt í emu
frammi fyrir Jesú.
- Já, hún er guðdómleg.
Minnugur þess að Diddú byrjaði
í leiklistarskóla hér á árum áður
spyr ég hana hvort hún hafi ætlað
sér inn á leiklistarbrautina.
- Ég var að spekúlera í því í svo-
lítinn tíma en ég sannfærðist brátt
um að ég yrði aldrei eins góð og ég
vildi verða. Auk þess hefði ég viljað
verða skapgerðarleikkona, það eru
hlutir sem ég finn innra með mér.
Eg huqsa að ég
., hefði rrekar verið
latin leika glaðværar
þjonustusfúlkur. Ann-
ars var þetta kannski bara liður í
mótþróaskeiðinu að læra leiklist.
Afneita því sem var alltaf vitað og
augljóst, að ég myndi syngja.
Var það augljóst alveg frá fyrstu
tíð?
- Þú hefúr sungið talsvert er-
lendis undanfarið með góðum ár-
angri. Langar þig ekki til að leita
meira fyrir þér í útlöndum?
- Bæði og. Þetta hefúr reyndar
gengið alveg ágætlega þar sem ég
hef sungið erlendis. I Svíþjóð, Bret-
landi og víðar. En ég er ekki á leið
út í bili til langdvalar. Mér líður vel
hér. Mér finnst gott að syngja hér.
Ég veit hvað ég get gert til þess að
gleðja fólk. Hins vegar er afar
ánægjulegt og raunar alveg
bráðnauðsynlegt að syngja öðru
hvoru erlendis, fyrir fólk sem ekk-
ert veit um mig og hefúr aldrei
heyrt í mér og finna sams konar
svörun og hér, jafnvel sterkari. Það
er sérlega góð staðfesting á því að
maður sé á réttri leið. En fyrir mér
er það ekkert takmark í sjálfu sér að
fara út. Ekki aðaltakmark að
minnsta kosti. Aðaltakmarkið er að
viða að sér reynslu og verða ein-
faldlega betri söngkona á allan hátt.
Það þjónar þessu aðaltakmarki að
fara og syngja erlendis, öðru hverju
að minnsta kosti. En maður hefur
bæði mjög gott af samkeppni og
finna örvun hjá áheyrendum.
Það er spennandi.
glaður til bess að
geta miðlad. Umhverfi
manns og fjölskylda verður líka að
vera í jafnvægi.
Án þess að ég sé að kvarta er
sumt á vissan hátt erfiðara fyrir
söngkonu en karlmann. Móður-
samviskan er svolítið öðru vísi; við
höldum það að minnsta kosti, kon-
urnar. Til dæmis í sambandi við
verkefni erlendis. Karlmenn eru
hreyfanlegri. Allt þetta
samanlagt veldur
því að ég er ekki
búin að eiga tólf
börn eins og
ég lofaði.
Hvað ertu komin áleiðis með
það prógramm?
- Ég á Sölku og Völku. Þær heita
reyndar Salóme og Valdís og komu
í heiminn sama daginn fyrir átta ár-
um. Þær eru stórkostlegar.
Hvernig líður þér eftir tónleika?
- Ég er eiginlega varla í sam-
bandi. Ég tæmi mig svo gjörsam-
lega á allan hátt, tilfinningalega,
andlega og líkamlega. Ég vil helst
vera ein á eftir. Fara ein út í horn að
ná mér. En þá er það einmitt sem
allir vilja hitta mann og fjörið er
auðvitað mest þegar spennan hefur
verið mest, eftir frumsýningar og
svoleiðis. I söng afnjupar
maður sig alveg
rosalega. Engin
tækni eða blekking-
ar duga. Maður gefur sig al-
gjörlega. Fer í einhvers konar ást-
and. Eg er ekki að hugsa um ák-
veðnar nótur heldur stemmning-
una á bak við þær. Maður verður
að lita tónana með tilfinningunum.
Þegar ég hugsa um tónlist skynja ég
hana oft í litum. Mér finnst afar
eðlilegt að tala um liti og blæbrigði
í litum í sambandi við tónlist. Ég
málaði mikið og teiknaði þegar ég
var yngri.
Flestir fá einhvers konar
martraðir eða óþægilega drauma
þar sem þeir eru einir uppi á sviði
og kunna ekki textann, vita kannski
ekki af hverju þeir eru staddir
þarna. Hefurðu aldrei gengið í
gegnum þessa martröð í raunveru-
leikanum, misst röddina eða dottið
út á einn eða annan hátt?
- Jú, jú. Ég er búin að ganga í
gegnum þessa martröð. Ég var að
syngja í Rígólettó í Svíþjóð. Það
virtist allt vera í himnalagi með
röddina í upphituninni. Svo fljót-
lega eftir að ég byrjaði að syngja fer
eitthvað að lokast og ýfast upp í
röddinni. Það sem verra var að
þetta ágerðist og virtist alveg vera
fast á raddböndunum. Þarna
hagaði svo til að það var varamann-
eskja á staðnum og hún var sett inn
á fyrir mig í fyrsta hléi. Þetta reynd-
ist vera einhver smávírus og það
lagaðist fljótega aftur. Hér
heima eru engir
varamenn ogbað
hefði ekki verið
neitt hægt að gera
annað en senda
áhorfendur heim! Þetta
var ansi mikil lífsreynsla og ég er
fegin að vera búin að ganga í gegn-
um þetta.
Úr martröð yfir í alsælu. Hvar
líður þér best, hvar ertu í mestu
samræmi við umhverfið?
- Á Ítalíu! Ekki nokkur vafi. Ég
bjó i Veróna í dálítinn tíma. Lærði í
Englandi og svo þar. Italía er eini
staður fyrir utan Island sem veldur
mér sterkri heimþrá. Ég reyni að
fara árlega til Italíu og Veróna
sérstaklega. Nú til dæmis er liðið
rúmt ár og ég er illa haldin af heim-
þrá til Veróna. Arena di Veróna!
Guð minn almáttugur. Þar er gam-
an. Stærsta upplifún sem ég hef
orðið fyrir var að sjá Kristján Jó-
hannsson syngja þar í Turandot.
Ætli hafi ekki verið 20 þúsund
manns þarna. FðgfOðár-
læfin voru eins og
þykkur veggur af
ösKrunu Þa var
?aman. Eg grét
gleði.
Kristján er í miklu dálæti hjá
þeim þarna?
- Já, mjög miklu.
Hvað finnst þér þú hafa gert best
í söng?
- Eg gæti nefnt Lucia di Lamm-
ermoor. Það var dramatískt hlut-
verk sem mér þótti mjög skemmti-
legt að fást við og hentaði minni
rödd afar vel.“
Klassísk spurning. Áttu þér
draumahlutverk?
- Þau mál þróast nú alltaf og
breytast. En það er eitt drauma-
hlutverk á hverju stigi málsins, ef
svo má segja. Núna er það Víóletta í
La Traviata. Eini gallinn er að ég er
aðeins of hraustleg fyrir þessa
berklaveiku stúlku. En ég stefni
reyndar ekki að því að ávinna mér
hæfilega berklaveikt útlit.
Svi gæti ég minnst á Brottnámið
úr kvennabúrinu. Constanze.
Handelóperur heilla mig líka. Þær
eru því miður sjaldan fluttar. Sem
minnir mig á að það þrengir mikið
valið við Islensku óperuna að
óperuhefðin er ekki nógu sterk hér.
Það er til dæmis í gangi núna þessi
glæsilega uppfærsla á Evgení Óneg-
ín og frammistaða söngvaranna
með miklum ágætum. Þetta er
mjög sterk sýning. Óperan verður
að geta keyrt svona sýningu með
miklu trukki. Ég kem aftur að því
hvað þessi mál eru rosalega
brothætt enn þá hér á landi. Það
verða allir að halda vöku sinni,
aðstandendur og áhorfendur ekki
síst.
Það dugir ekkert íslenskt
úthaldsleysi.
- Nei, alveg örugglega ekki.
Varðandi tíma og lengd þá er tíma-
lengd á tónleikum og óperum mjög
afstætt fyrirbæri. Sýning sem er
ekki sterk virkar löng þó hún sé til-
tölulega stutt í mínútum og öfúgt.
Ég fann þetta til dæmis núna fyrir
jólin í Berlín. Ég sá Die Walkure eft-
ir Wagner. Daniel Barenboim
stjórnaði. Þarna fann ég þetta mjög
vel með tímalengdina. I mínútum
talið er þetta langt en upplifunin
var alltaf jafn sterk. Tónlistin og allt
saman hélt manni allan tímann al-
gjörlega hugföngnum, bergnumd-
um. Manni leiðist
aldrei ao hlusta á
Wagner. Það er bara
ekki hægt. Og nú er komið
að því að Niflungahringur Wagners
verður fluttur hér á landi. Það
verður í vor á Listahátíð. Þetta
verða valdir kaflar úr öllum fjórum
óperunum í Hringnum. Þetta
verður svona aðeins mjórri hring-
ur!
Þetta verður mjög góð kynning á
Wagner og Niflungahringnum. Ég
verð með í þessu og hlakka mikið
til. Það verður rosalegt fjör“, segir
Diddú og hlær.
Þessi hlátur miðlar þeim lífs-
krafti og gleði sem býr í þessari
ágætu söngkonu. Smitandi hlátur.
Við tökum allt í einu eftir því að
meðan við höfum talað saman hef-
ur komið fólk í salinn. Kvöldmatur
nálgast. Menn líta ósjálffátt upp
þegar Diddú hlær, og brosa.
Janúar ríkir einn úti fyrir. Bílljós-
in sópa hring á Hagatorgi og upp-
lýstan krossinn á Neskirkju ber við
stjörnulausan himin. Enda eru
stjörnurnar inni í húsunum við
torgið. Inni í Háskólabíói eða Hótel
Sögu. Að minnsta kosti ein stjarna.
Diddú.©
Sigurður Pálsson er skáld,
kvikmyndaframleiðandi,
leikskáld, þýðandi og einn af
þáttastjómendum þriðjudasgs-
umrceðu framkvæmdastjóra
Sjónvarps.
22
FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1994