Vikublaðið - 04.02.1993, Síða 7

VIKUBLAÐIÐ 4. febrúar 1993
JAFNRETTIÐ
7
/
Eg varð
að bsna við
Staðlaðar hugmyndir um hvernig konur það eru sem leita til
Jafnréttisráðs eða kærunefndar jafnréttismála gufa upp í eitt
allsherjarspurningarmerki frammi fyrir þessari blíðlegu konu, sem án
þess að hafa nokkru sinni litið á sig sem „kröfugerðarmanneskju" hefur
rofið margra ára aðgerðaleysi íslenskra kvenna í því að kæra
launamisrétti. IVIú bíður hún eftir úrskurðinum. Saga Jennýjar
Sigfúsdóttur er saga um það hvernig jafnvel lúsiðnum friðsemdarkonum
getur misboðið þegar launamisrétti er annars vegar.
r
g hef þurft að efla
kjarkinn til að horf-
ast í augu við að ég
get tapað þessu
máli, en ég er búin að skoða
hug ntinn og veit að ég mun
sætta mig við niðurstöðu
kærunefndarinnar liverriig
sem hún verður. Mestu skiptir
að ég þorði að kæra. Ég vildi
ekki lifa við þá tilfinningu að
hafa verið auðmýkt og þurfa
að kyngja því, eins og ég
þekki svo mörg dæmi um að
konur hafi þurft að gera. Með
því að kæra losnaði ég við
sársaukann."
Jenný Sigfúsdóttir er tæp-
lega sextug móðir, amma og
langamma. í maí í fyrra lést
maðurinn hennar, Jóhann Ein-
arsson blikksmiður, úr hjarta-
áfalli. Þá var kærumál hennar
komið á rekspöl og hún neitar
því ekki að hún hafi þurft að
taka sér tak til að hætta ekki
við allt saman eftir að hún
missti manninn sinn. „Ég
sakna þess að hann skuii ekki
vera hér nú þegar niður-
stöðunnar er að vænta. Ég
held að hann hefði orðið stolt-
ur af mér yfír að hafa haldið
þessu til streitu."
Akvörðunina um að kæra
tók hún í mars 1992. „Ég
heyrði í útvarpinu frétt um
hvemig hægt væri að kæra
launamisrétti milli kynja.
Bráðum ár var liðið síðan ég
hætti störfum hjá Heilsu-
verndarstöð Reykjavíkur, þar
sem ég hafði verið launagjald-
keri í sex ár. Ég sá um öll laun
fyrir starfsfólk á heilsugæslu-
stöðvunum í Reykjavík sem
voru um 400 manns. Mér þótti
afskaplega vænt um vinnuna
og samstarfsfólkið og yfír-
menn mínir voru mér sem
bestu vinir. En ég gat ekki
sætt mig við mismunun sem
mér fannst ég hafa orðið fyrir.
Ég vil taka það fram að yftr-
menn mínir á Heilsuvemdar-
stöðinni vom ekki valdir að
henni, heldur menn þeim
æðri. Ég kannaði rétt minn og
ákvað að kæra. Ég ræddi þá
ákvörðun við núverandi yftr-
mann minn hjá Heilbrigðis-
eftirliti Reykjavíkur sem
sýndi mér mikinn skilning og
studdi mig heilshugar. Fjöl-
skylda mín hvorki hvatti mig
né latti, ég fann að dætur mín-
ar vom kvíðnar fyrir mína
hönd yfir því að ég væri kann-
ski að ana út í eitthvað sem ég
gæti ekki sloppið vel frá. Eftir
á að hyggja er ég fegin því að
hafa ekki látið aðra taka
ákvörðunina fyrir mig. Ég fór
ein í gegnum þetta og það er
best þannig."
Heimili Jennýjar er
ekki ríkmannlegt,
en ber þó traust-
um efnahag vitni.
„Ég hef sjálf alltaf verið lág-
launakona, en maðurinn minn
átti hlut í fjölskyldufyrirtæki,
Nýju blikksmiðjunni og var
gætinn og útsjónarsamur. Það
var því ekki vegna peninga-
leysis sem ég lagði alltaf ríka
áherslu á að vinna utan heim-
ilis. Vinnan var og er mér
þörf. Hún hefur verið mér
hálft lífið. Maðurinn minn var
af þeirri kynslóð sem átti erf-
itt með að skilja þessa þörf hjá
konum. Hann gerði oft grín að
mér og sagði að ég léti eins og
ég væri ómissandi, héldi að
fyrirtækið stöðvaðist ef ég
væri heirna. Hann vildi til
dæmis ekki að ég ynni yfir-
vinnu. Þess vegna hamaðist
ég í vinnunni en það kom þó
fyrir að ég fékk leyfi yfir-
manna minna til að taka vinnu
með mér heirn. Þegar ég lít til
. baka sé ég að ég hef alltaf ver-
ið í baráttu milli vinnunnar og
heimilisins."
Jenný hefur alltaf unnið ut-
an heimilis við verslunar- eða
skrifstofustörf, aðallega bók-
hald og launaútreikninga.
Hún var á sfnum tíma í Bæjar-
útgerð Reykjavíkur, Lífeyris-
sjóði SÍS og hjá Sjóklæða-
gerðinni. „Ég á ennþá vini frá
þessum vinnustöðum. Kann-
ski er Sjóklæðagerðin einn
skemmtilegasti vinnustaður
sem ég hef verið á. Þar var ég
í fjögur ár í kringum 1970 og
þá var verið að endurskipu-
leggja alla verksmiðjuna,
mjög mikið að gera og rnikill
uppbyggingarandi meðal
starfsfólksins. Ég var eina
skrifstofustúlkan á þessum
100 rnanna vinnustað. En svo
kom að því að mér fannst ég
ekki geta unnið eins mikið og
vinnustaðurinn hefði þurft á
að halda. Ég hef alltaf séð eft-
ir að hafa hætt þar, en þá voru
aðrir tímar. Maðurinn minn
sólti mig alltaf í hádeginu og
ég fór heim að elda mat. Sjálf
gerði ég enga athugasemd við
það, ég var eins og flestar
konur af minni kynslóð og leit
á þetta eins og skyldustörf,
sem ekki þýddi að setja
spumingarmerki við. Við,
þessar eldri konur, komumst
ekki eins langt í atvinnulífinu
fyrir bragðið. Okkur fannst
ekki við hæfi að gera neinar
kröfur. Vorum frekar þakklát-
ar eiginmönnum okkar fyrir
að fá leyfi til að vinna. Mér
finnst ég hafa mikið lært af
mér yngri konum sem ekki
sætta sig við þessi gömlu við-
horf.“
En aftur til kærumáls-
ins. „Á Heilsuvemd-
arstöðinni hafði allt-
af verið afskaplega
mikið að gera. Við vorum
þarna margar konur og launin
lág. Svo kom skipulagsbreyt-
ingin þegar heilsugæslustöðv-
amar fluttust frá sveitarfélög-
unum yfir til rikisins. Þá unn-
um við botnlaust og brjálað,
breytingamar vom svo miklar.
Ég sá um launin, eins og ég
sagði áðan, og það varð að
gera nýja ráðningarsamninga
við allt starfsfólkið og ganga
frá ýmsum málum sem snertu
rétt fólksins. Við bættist svo
undirbúningur að fjárlaga-
gerð, því stofnunin fór inn á
fjárlög ríkisins haustið 1989.
Hjá okkur vom líka gerðar
breytingar á innra skipulagi
og fyrsta febrúar 1991 var ráð-
ið í nýja stöðu starfsmanna-
stjóra, en hluti af verksviði
hans hafði einmitt tilheyrt
mínum störfum. Ég vann við
hlið nýja starfsmannastjórans
og setti hann inn f starfið eins
og gengur. Ég hafði reyndar
sótt unt stöðuna sjálf en var
ekki rnjög ósátt við að fá haná
ekki þar sem ég taldi marga
aðra umsækjendur líka mjög
hæfa. Sá sem var ráðinn er
mesti ágætismaður og gagn-
rýni mín beinist alls ekki að
honum persónulega, en ég tel
þó að flokksleg tengsl við
Guðmund Bjarnason, þáver-
andi heilbrigðisráðherra, og
Finn Ingólfsson, aðstoðar-
mann hans, hafi ráðið úrslit-
um um að hann fékk stöðuna.
Steininn tók þó ekki úr fyrr
en kom að launakjörum
starfsmannastjórans. Mér,
launagjaldkeranunt, barst bréf
þar sem ráðherra bað um að
starfsmannastjórinn fengi
launafiokk 252. Sjálf var ég í
launaflokki 239 og aðrir, til
dæmis skrifstofustjórinn sem
var kona og á skipuriti hlið-
stæð starfsmannastjóranum,
var lfka langt fyrir neðan
starfsmannastjórann í laun-
um. í mars var mér svo til-
kynnt að starfsmannastjórinn
ætti að fá 40 tíma í óunna yfir-
vinnu en slíkt hafði alls ekki
tíðkast. Hvorki mér né öðrum
konum hafði þá orðið nokkuð
ágengt í að fá launaleiðrétt-
ingar, jafnvel þótt okkar yfir-
menn reyndu að beita sér fyrir
því. Mér blöskraði svo illyrm-
islega að ég sagði upp. Ég
gerði mér fulla grein fyrir
hver áhættan var - hugsanlega
myndi ég ekki fá aðra vinnu -
og ég var tilbúin að taka því.
Ég hafði einfaldlega ráð á því
að hætta, ólíkt flestum konunt
sem eru algerlega háðar tekj-
um sínurn."
Jenný var heppin.
Hún fékk fljótlega
aðra vinnu og naut
þess þar að margir
fyrrum samstarfsmenn þekktu
hana að einstakri samvisku-
semi og ljúfmennsku. En
hvaða viðbrögð hefur hún
fengið eftir að hún ákvað að
leita til kærunefndar jafnrétt-
ismála?
„Mitt nýja samstarfsfólk
hefur sýnt þessu máli mínu
áhuga og viðbrögð annarra
hafa líka verið jákvæð, sér-
staklega kvenna, þótt vissu-
lega heyri ég efasemdarraddir
um að ég haft erindi sem erf-
iði. Þegar ég ákvað að kæra
gerði ég mér enga grein fyrir
hve launakærur eru fáar; mér
skilst að síðasta launakæra sé
frá árinu 1988. Og aldrei
ímyndaði ég mér að ég myndi
gera nokkuð í þessum dúr. Ég
hef alltaf reynt að vinna eins
vel og ég hef haft vit og getu
til og ekki verið nein kröfu-
gerðarmanneskja. Líklega er
ég með þannig skapgerð að
það er auðvelt að troða á mér;
fús til verka og friðsemdar-
manneskja og kannski býst
fólk ekki við að slík mann-
eskja sé til stórræðanna. En ég
hef ríka réttlætiskennd og
þarna var einfaldlega gengið
lengra en mér fannst rétt að
samþykkja. Það er einlæg von
mín að þeim konum fjölgi
sem sætta sig ekki við hvað
sem er. Ef saga rnín er ein-
hverjum hvatning þá finnst
mér ég hafa gert nokkurt
gagn. Og þótt ég tapi málinu
tel ég mig samt hafa tekið
rétta ákvörðun. Ég hef losnað
við sársaukann. Eg gerði það
sem ég gat.“
Úrskurðar kærunefndarinn-
ar er að vænta einhvem næstu
daga. Verið er að kanna hvort
brotið hafi verið gegn Jennýju
með tvennum hætti; fyrst þeg-
ar gengið var framhjá henni
við ráðningu starfsmanna-
stjórans og síðar þegar launa-
kjörin voru ákveðin. Vinni
Jenný málið á hún kröfu á
miskabótum, en stjórn heilsu-
gæslustöðvanna í Reykjavík
getur neitað að fallast á úr-
skurð kærunefndarinnar og
þarf Jenný þá að gera það upp
við sig hvort hún leitar til
dómstóla.
Hildur Jónsdóttir
Jenný Sigfúsdóttir og maður hemtar heitinn, Jóltann Ein-
arsson blikksmiður. „Hann hefði orðið stoltur af mér að
lialda þessu til streitu.“