Vikublaðið - 07.01.1994, Síða 2

2
Vtðhorf
VIKUBLAÐIÐ 7.JANUAR 1994
BLAÐ SEM V I T E R I
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson og Ólafur Þórðarson
Auglýsingar: Ólafur Þórðarson
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinna: Prentsmiðjan Oddi hf.
Dauðahald á liðinni tíð
Kalda stríðinu er lokið en vegna þrábeiðni íslenskra stjóm-
valda hafa Bandaríkjamenn fallist á að framlengja það um tvö
ár á Islandi.
Bandarísk hernaðaryfirvöld hafa komist að þeirri niður-
stöðu að hægt sé að sinna eftirliti og loftvörnum við Island frá
Bandaríkjunum. I fyrsta lagi er umferð hertóla við Island í
lofti sem legi nánast engin, í öðru lagi hefur tæknin þróast á
þann veg að hægt er að fylgjast með úr fjarlægð og í þriðja lagi
er hægt að koma hingað orrustuþotum og öðrum vígtólum á
nokkrum klukkutímum ef viðsjár ykjust í heiminum.
Við þessar aðstæður hefði verið skynsamlegur kostur að Is-
lendingar tækju að sér að viðhalda aðstöðu fyrir NATO-ríkin
á Islandi meðan þeir em bundnir aðild að þeim samtökum,
rækja tiltekin eftirlitsstörf og skipuleggja björgunarþjónustu
við Norður-Atlantshaf. I nýrra skipan öryggismála væri eðli-
legt að Islendingar sinntu þessum verkefnum á vegum RÖSE
eða Sameinuðu þjóðanna.
I stað þess að horfa til framtíðar halda forsætis- og utanrík-
isráðherra dauðahaldi í fortíðina. Þeir ganga fyrir varaforseta
og utanríldsráðherra Bandaríkjanna og gráthiðja þá um að
breyta áformum sínum um að flytja allar orrustuþotur frá Is-
landi, þriðjung hermanna og þyrlusveit. Aform Bandaríkja-
stjórnar vom þó í fullu samræmi við mótaða stefnu hennar
um þriðjungs fækkun í herliði og 40% niðurskurð hernaðar-
útgjalda og engin sérstök „refsiaðgerð“.
Undantekning er nú gerð gagnvart Islandi og þar hefur
setuliðssamningurinn frá 1951 verið notaður af hálfu ís-
lenskra ráðherra á varhugaverðan hátt. Ahersla er lögð á að
Bandaríkjamenn hafi ekki rétt á að breyta samningnum ein-
hliða og sameiginleg niðurstaða landanna eigi að ráða. I
fyrstu lítur talið um „sjálfstætt mat“ Islendinga á hernaðar-
stöðu og langtímahagsmunum í öryggismálum mannalega út,
en þegar þetta mat er farið að rekast á við NATO-skuldbind-
ingarnar uin að hér skuli ekki vera her á friðartímum, verður
það beinlínis hjákátlegt og aumkunarvert.
Það kann að sýnast skynsamlegt á tímuin þegar Islendingar
eru að tengjast Evrópusambandinu að leggja áherslu á hið
sérstaka samband Islands og Bandaríkjanna sem rneðal annars
er staðfest í varnarsamningnum. En það hefúr einnig hættur
í för með sér fyrir dvergríki að ganga of langt inn í faðmlagið
við Sám frænda. Þar vestra eru uppi sjónarmið sem skoða Is-
land sem hluta og útvörð Norður-Ameríku. Við höfum hins-
vegar lagt áherslu á að Island sé á milli Evrópu og Ameríku og
að þar viljum við vera. Hernaðarumsvif á Islandi umfram það
sem Bandaríkjamenn telja sjálfir hæfilegt má auðveldlega
mistúlka.
Aformin um að flytja björgunarþyrlusveit hersins frá Is-
landi sýna svo ekki verður um villst að nauðsynlegt er að
bregðast skjótt við og taka á þessum málum með allt öðrum
hætti en Jón Baldvin Hannibalsson hefur gert. Islendingar
þurfa þegar í stað að eiga frumkvæði að endurskipulagi björg-
unarmála við Norður-Atlantshaf og taka að sér forystuhlut-
verk á því sviði í náinni framtíð. Rökin fyrir því að Banda-
ríkjamenn sinni þessu hlutverki áffam eftir að stórlega dregur
úr hemaðarumsvifum þeirra á svæðinu eru nánast engin.
Björgunarstörfin eru verkefni þjóðanna við Norður-Atlants-
haf.
Eins og þingflokkur Alþýðubandalagsins hefur bent á hefur
það verið staðfest að Jón Baldvin Hannibalsson hefur mánuð-
um saman reynt að knýja stjórnvöld í Bandaríkjunum til að
hafa meiri hernaðarumsvif á Islandi en þau hefðu kosið. An
umboðs ffá Alþingi, utanríkismálanefnd eða þjóðinni og í
skjóli leyndar var utanríkisráðherra að fylgja hernaðarstefnu
sem enginn aðili í íslenska stjórnkerfinu hefur samþykkt.
Það besta við samkomulagið sem gert hefur verið er að það
er aðeins til tveggja ára. Samdrátturinn í umsvifum banda-
ríska hersins mun halda áfram. Islensk stjórnvöld ættu nú að
horfast í augu við staðreyndir, hefja viðræður við bandaríska
ráðamenn um skipulega brottför hersins, festa í sessi nýja
skipan öryggismála í samstöðu innanlands og við grannþjóðir
okkar, endurskipuleggja björgunarþjónustu á Islandi og við
Norður-Atlantshaf, og hefja uppbyggingu atvinnulífs á Suð-
umesjum, m.a. með nýtingu á þeirri aðstöðu sem Bandaríkin
munu skilja eftir á Keflavíkurflugvelli. Hér era á ferðinni
mikilvæg viðfangsefhi sem ástæða er til þess að glíma við í
stað þess að eyða orku í dauðahald á liðinni tíð.
Sjónarhorn
Hin gömlu kynni gleymast ei...
Efúr viðtölin um áramótin varð
mér hugsað til alls þess alþýðu-
bandalagsfólks sem horfið hcf-
ur úr okkar röðum undanfarið og
fúndið sér nýjan vettvang. Sem betur
fer vegnar þessu fólki flestu vel.
Það er t.d. athyglisvert að flesdr að-
stoðarmenn alþýðuflokksráðherranna
og einn ráðherra í ofanálag eru gamlir
allaballar. Af frama þessa fólks má
ráða að því virðist hafa fylgt jákvæður
sköpunarmáttur, sem Alþýðuflokkur-
inn þurfti greinilega á að halda sér dl
endumýjunar. Og sennilega eins og
eitt þingsætí í kosningunum 1991.
Þetta fólk á það reyndar einnig
sameiginlegt margt hvert að hafa stutt
Olaf Ragnar tíl formennsku 1987. Þá
átti að breyta Alþýðubandalaginu í
nútímalegan jafnaðarmannaflokk. Og
rilhugalíf hinna rauðu ljósa hófst.
Menn reyndu að fylgja eftir hinni
hröðu atburðarás heimsmálanna með
það í huga hvort grundvöllur væri fyr-
ir sameiningu þessara flokka tveggja á
Islandi sem kennt hafa sig við alþýð-
una.
Daðrið tók á sig ýmsar myndir í
ríldsstjóm Steingríms Hermannsson-
ar en hryggbrotið varð hins vegar
ekki fýrr en við stjómarskiptin 1991.
Þá hafði Jón Baldvin fundið framleng-
ingu sjálfs sín í Ossuri og Ólafur
Ragnar misst tiltrú þessa fólks sem
hvað dyggilegast hafði stutt hann fyrr.
Oreiðan til vinstri hafði fúndið sér
nýtt jafnvægi og titringstímabilinu
linnti að mestu í Alþýðubandalaginu.
Skjálfiar í Alþýðuflokki
Nú á síðari hluta stjómam'mabils
Viðeyjarstjómarinnar er Alþýðu-
flokkurinn hins vegar búinn að skjálfá
mikið. Því veldur afgerandi fylgistap
samkvæmt skoðanakönnunum og
uppgjör Jóhönnu við hægri öflin. Jó-
hanna hlýtur að fara fram gegn for-
manni flokksins á næsta flokksþingi cf
hann býður sig þá fram. Mörgum
virðist Jón Baldvin áhugaminni en
áður, enda hættur að fiska. Ilvort
hugur hans stendur til sendiráðsins í
París verður tíminn að leiða í ljós.
Gamlir samherjar Ossurar Skarphéð-
inssonar fylgjast hins vegar spenntir
með því hvort Jón Baldvin fær honum
keyrið strax eða gerir hann fýrst að
ineðreiðarsveini Sighvats.
Hjá Alþýðubandalaginu er þetta
allt skýrara. Olafur verður fonnaður
næstu tvö ár og fær það mikilvæga
hlutverk að stýra flokknmn í tvennum
kosningum. Að þeim tíma liðnum
verður hann að víkja.
Úlflutningsleiðin
Stefnuplaggið sem leggja á upp
með í tvennar kosningar ber ofan-
greint nafn. Innihald þess var kmfið
nokkuð á síðasta landsfúndi. Mörg
þeirra mála sem em þar inest áberandi
gætu sem best verið ættuð úr gagna-
banka Clintons vestra. Það sýnist
a.m.k. okkur sem erum nettengdir við
Hvíta húsið.
Þetta er ekki sagt til að varpa neinni
rýrð á plaggið. Þegar vægi mnhverfis-
málanna í því hefúr verið aukið verður
líka komin innistæða fýrir græna litn-
um á forsíðunni.
Það er mál manna í öðmm flokkum
að Alþýðubandalagið verði nær litrófi
miðjunnar eftir þetta. Frá rauðu og
yfir í grænt svo vitnað sé til klisjunnar
frá landsfúndinum.
Sjálfstæðismenn líta nýju stefnu-
skrána líka hýra auga og því gætir
Olafúr Ragnar sín á því að tala ekki illa
um Nato.
Þessir millileikir á skákborði ís-
lenskra stjómmála hurfu nokkuð í ys
og þys þingsins fýrir jólin. Samt duld-
ist eúgum að upphlaup Halldórs As-
grímssonar f sjúkraleyfi Steingríms
Hennannssonar var gert til að mark-
aðssetja hina nýju Framsókn.
Landbúnaðarmálin í sumar og
haust sýndu líka krötunum svart á
hvítu að Davíð Oddsson var ekki til-
búinn til að fóma landsbyggðarfýlgi
Sjálfetæðisflokksins fýrir nokkur
bilkúnalæri.
Það er hins vegar athyglisvert, að
bótt allir þessir kalkúnar reigi sig svo
Einar Valur
Ingimundar-
son
mildlfenglega, þá vex fýlgi Kvennalist-
ans hvað hraðast. Það sýnist mér
benda til þess að hinn aimenni kjós-
andi líti orðið meira til innihaldsins en
umbúðanna. l ljartsláttur þjóðfélags-
ins slær meira í takt við konumar en
kalkúnana.
Sveitarstjómarkosningar
1994
Borgarstjómarkosningar í vor geta
ráðið miklu um stjómarsamstarf
1995. Takist okkur að fella Sjálfetæð-
ismeirihlutann galopnast skáldn.
Lflcumar á því að þetta megi takast
aukast óneitanlega töluvert ef núver-
andi minnihluta tekst að koma sér
saman um borgarstjóraefni og sam-
eiginlegan lista. En hvað með tilraun-
ina um Nýjan vettvang 1990?
Já, þá tilraun studdi ég sem þann
augljósa samemingarvettvang sem
nauðsynlegur væri til að fella íhaldið í
Reykjavík. Eg var þess fullviss að A-
flokkamir hlytu að geta boðið fram
saman í sveitastjómarkosningunum
1990 og fengið þannig góða vísbend-
ingu um áhuga fýlgismanna sinna um
frekari sameiningu. En þessi tilraun
var ekki gerð og Jón Baldvin á þvflíkri
hraðferð inn í Evrópubandalagið að
hann nennti ekki að bíða eftir Olafi.
Núna em allt aðrar aðstæður ríkj-
andi og ekki beinlínis verið að spyrja
fólk um sameiningu flokka heldur
stefúuskrá regnhlífarsamtaka sem hafá
það aðalmarkmið að fella íhaldið í
Reykjavik.
Þessi tilraun á ekki að snúast uin
pólitíska pótintáta flokkanna, heldur
hóp af starfhæfu fólki sem getur unn-
ið santan og treyst hvert öðm. Gerð
sameiginlegs málefnasáttmála er
fýrsta skrefið til árangursríkrar lausnar
á þessum fjömferðum.
Sjálfetæðismenn em dauðhræddir
um að þetta muni takast.
Ef horft er til 1978 má sjá að þá
tókst Alþýðubandalaginu að fa fólk í
ffamboð sem kjósendur treystu. Að
öðrum ólöstuðum var þáttur Guðrún-
ar Helgadóttur þar ómetanlegur. Ern-
staklingar á borð við Guðrúnu og Al-
bert Guðmundsson hafa getað hrifið
með sér 15% fýlgi í einstökum kosn-
ingum. Slíkar stjömur em ekki sýni-
legar niina, nema ef vera skyldi per-
sóna Ingibjargar Sólrúnar. Vandinn
er bara sá að hún er ekld í framboði.
Eða hvað?
Framboðsfylkingin
Geta menn kannski komið sér sam-
an um Fylkingu með Ingibjörgu Sól-
rúnu í 8. sæti og yfirlýst borgarstjóra-
efni, tvo fúlltrúa Alþýðubandalags,
Framsóknar og Kvennalista og einn
fúlltrúa Græningja? Raða mætti þess-
um fulltrúum af handahófi fýrir ofan
borgarstjóraefnið. Flokkamir ættu að
reyna að finna öllum helstu mála-
flokkum borgarinnar fúlltrúa úr röð-
um sinna flokksmanna freinur en að
vandræðast með það eftir á. Þetta gæti
orðið harðsnúin sveit sem kjósendur í
Reykjavík gætu treyst. Þama væra
kannsld ekki allir þekktu flokkshest-
amir, heldur hópur nýrra andlita.
Kjósendur vilja ný andlit.
„Hvað með Alþýðuflokkinn?",
spyrja menn.
Aðfarir þess flokks gegn velferðar-
kerfinu í núverandi ríkisstjóm gera
Jafnaðarmannaflokk íslands óaðlað-
andi kost fýrir okkur nú. Framkoma
flokksins við Olínu Þorvarðardóttur í
fýrra var þeiin heldur ekki til sóma.
Það sýndi sig í alþingiskosningunum
1991 að kjósendur kratanna geta ekki
treyst þeim.
I kosningunum í vor má enginn
svíkja.
Höfúndur er verkfiræðingur