Vikublaðið - 25.11.1994, Síða 4

4
Viðhorf
VIKUBLAÐIÐ 25. NOVEMBER 1994
i
Um heilbrigðisstefnu
Alþýðubandalagsins
s
IGrænu bókinni, stefriuskrá Al-
þýðubandalagsins, er fjallað um
heilbrigðismál á einungis einni
blaðsíðu af 121 síðum alls. Sú „um-
þöllun“ er vægast sagt lítdl að vöxt-
um, óljós og yfirborðskennd, svo að
engan veginn er sæmandi félags-
hyggjuflokki. Þar eru einna helst
tveir punktar sem hægt er að festa
hendur á. I fyrsta lagi að flokkurinn
er á móti þjónusmgjöldum í heil-
brigðisþjónustunni og í öðru lagi að
flokkurinn hyggst gangast fyrir út-
tekt á Tryggingastofnun ríkisins.
Þetta eru hvort tveggja lofsverðar
hugmyndir sem allt félagshyggjufólk
ætti að geta tekið undir. En betur má
ef duga skal.
Alþýðubandalagið hefur æfinlega
verið forystuflokkur í heilbrigðis-
málum eins og Sósíalistaflokkurinn
var á sinni tíð og eins og vera ber um
félagshyggjufloldc Þarf svo enn að
vera. Heilbrigðiskerfið er eitt mikil-
vægasta jöfhunartæki þjóðfélagsins
og því brýnt að þar sé ekki gefið efit-
ir.
A sínum tíma var óskað eftir að
flokksmenn gerðu athugasemdir við
stefiiuskrána. Eftirfarandi eru við-
brögð við þeirri málaleitan.
Þjónustugjöldin burt
Eg er sammála því að afnema beri
hvers konar þjónustugjöld í opin-
berri heilbrigðisþjónustu. Þetta er
sérstaklega brýnt þegar stór hluti
þjóðarinnar berst í bökkum fjárhags-
lega. Aimannatryggingar eru aldrei
brýnni en á slíkum tímum. Leggja
ber áherslu á að þjónusta heilsu-
gæslustöðvanna og sjúkrahúsanna sé
ókeypis fýrir alla.
Heilsugæslukerfið er grundvallar-
þjónusta sem á að vera öllutn að-
gengileg undantekningalaust. Þjón-
ustugjaldið sem tíðkast hefur á
heilsugæslustöðvum síðan í ársbyrj-
un 1992 ber að afnema. Sama gildir
um gjald fyrir rannsóknir sem gerðar
eru á vegum heilsugæslunnar. Þær
eiga að vera ókeypis. Tölur hafa sýnt
að eftir tilkomu þessara gjalda
minnkaði aðsókn að heilsugæslu-
stöðvunum verulega. Þannig fækk-
aði samskiptum við lækna á Heilsu-
gæslustöðinni í Hafharfirði um 15%
milli áranna 1991 og 1992 og er
svipaða sögu að segja firá öðrum
stöðvum. Þetta og fleira bendir ein-
dregið dl þess að komugjaldið hindri
fólk í að leita til stöðvanna og ber því
að afnema það svo fljótt sem verða
má, strax daginn eftir að heilbrigðis-
ráðherra Alþýðubandalagsins tekur
við embætti.
Það er ástæða tdl að vekja sérstaka
athygli á því fyrirkomulagi að starfs-
fólk heilsugæslustöðvanna fær til
frjálsrar ráðstöfunar 10% af gjaldi
því sem sjúklingar greiða við komu á
stöðvamar. Mun þetta hafa verið
hugsað sem hvatning til starfsfólks
að ganga hart ffarn í innheimtum,
eins konar bónus. Þessi greiðsla er ó-
eðlileg og ber að fordæma hana.
Hún er til þess fallin að spilla sam-
bandi sjúklinga og heilbrigðisstarfs-
fólks, enda misjafnlega þokkuð af
starfsfólki stöðvanna.
Þeirri hugmynd hefur skotið upp
af og tii hin síðari ár að láta fólk
greiða fyrir sig að meira eða minna
leyti ef það leggst inn á sjúkrahús. Að
sjálfsögðu kemur ekki til greina að
vinstriflokkur ljái máls á neinu slíku.
Uppbygging heilsugæsl-
unnar
Af þeim verkefhum í heilbrigðis-
málum sem brýnust era ber fyrst að
nefha uppbyggingu heilsugæslunn-
ar. Samkvæmt lögum um heilbrigð-
isþjónustu frá 1973 samanstendur ís-
lenska heilbrigðiskerfið af tveim
meginþáttum, heilsugæslukerfinu og
sjúkrahúskerfinu. Þar er gert ráð fyr-
ir að sjúkrahúskerfið sé starfsvett-
vangur hinna sérhæfðu, tæknivæddu ^mmmmmmmm
sjúkraþjónusm, en heilsugæslustöðv-
amar annist alla sjúkraþjónusm utan Guðmundur
sjúkrahúsa auk almennrar heilsu- Helgi
verndar. Segja má að þessir tveir Þórðarson
þættir séu eina skipulega heilbrigðis-
þjónustan í landinu á vegum hins op-
inbera þegar frá era taldar nokkrar
sérhæfðar heilsuverndarstofnanir.
I áranna rás hefur svo vaxið upp ________________
þriðji þátturinn þar sem er
stofupraksís einstakra sérffæðinga.
Lögin gerðu ekki ráð fýrir þessari
starfsemi nema í litlum mæli þar sem
sjúkrahúsin vora talin hinn eðlilegi
vettvangur sérfræðinganna. Þessi
starfsemi er því óskipulögð og hefur
vaxið tilviljunarkennt. Þetta hefur
valdið vissum vanda sem nauðsyn-
legt er að huga að.
Dregist hefur á langinn að ljúka
við uppbyggingu heilsugæslukerfis-
ins þótt 20 ár séu síðan það var
ákveðið með lögum. Það er einkum á
höfuðborgarsvæðinu sem þar skortir
á. Hefur þar ýmislegt komið tdl.
Hugmyndafræðilegur ágreiningur
hefur verið um málið sem fer þó
dvínandi. Ahangendur markaðs-
hyggju og einkarekstrars hafa litdð
heilsugæslustöðvamar homauga,
kallað þær miðstýrð ríkisfýrirtæki,
og líka tækniþenkjandi sérfræðingar
sem hafa tilhneigingu til að vanmeta
almennar lækningar.
Grundvöllur allrar heil-
brigðisþjónustu
Staðreyndin er hinsvegar sú að
heilsugæslan er grundvallarþjónusta
sem öll önnur heilbrigðisþjónusta
byggist á. Mildlvægi hennar fer
stöðugt vaxandi og verður augljósara
með ári hverju, ekki síst efidr að sam-
dráttur og spamaður í sjúkrahús-
rekstrinum varð þess valdandi að
fólk er meðhöndlað í heimahúsum í
ríkara mæli en áður var, m.a. lang-
legusjúklingar.
Enn vantar mikið á að aðbúnaður
að almennri heilsugæslu sé viðun-
andi á höfuðborgarsvæðinu, heilsu-
gæslustöðvar vantar og þær van-
mannaðar sem fýrir era. Um leið
þyngist á þeim álagið eftir því sem
sjúkrahúsin draga úr starfsemi sinni.
Það verður því að vera forgangs-
verkefni í heilbrigðismálum að ljúka
við uppbyggingu heilsugæslunnar
sem allra fýrst. Vel skipulögð heilsu-
gæsla, þar sem allir Islendingar eiga
kost á þjónustu á fullmannaðri
heilsugæslustöð, er alger forsenda
fýrir skilvirku heilbrigðiskerfi. Það
er svarið við þeim fjárhagslegu og
skipulagslegu ógöngum sem heil-
brigðisþjónustan virðist vera í um
þessar mundir.
Höfundur er fýrrverandi
heilsugæslulæknir
UTBOÐ
F.h. Gatnamálastjórans í Reykjavík er óskað eftir tilboðum í
gatnagerð og lagnir í nýtt íbúðarhverfi.
Verkið nefnist:
Borgarhverfi 2. áfangi.
Helstu magntölur eru:
Götur u.þ.b. 1.000 m
Mulin grús u.þ.b. 5.700 m2
Púkk u.þ.b. 2.800 m2
Holræsalagnir u.þ.b. 2.200 m
Lokaskiladagur verksins er 1. júlf 1995.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri, Fríkirkjuvegi 3, Reykja-
vík, frá og með þriðjudeginum 22. nóvember næstkomandi
gegn kr. 10.000,- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miðvikudaginn 30. nóvember
1994, kl. 11.00 f.h.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
Drögum úr hraöa <°3>'
-ökum af skynsemi!
Á hvaða stigi erum við?
Nú er málum þannig háttað, að
minnsta kosti í hinum siðaða
heimi, að nær allir íbúar hverrar
þjóðar hafa notið langrar skólagöngu
í hálfa öld. Árangurinn blasir við, en
þjóðimar reyna að horfast ekki í augu
við þann sannleika að menntun sé
goðsaga um jarðneska guðinn sem
brást.
Aldrei hefur verið til jafii mikið af
heimspekimenntuðu fólki í heimin-
um, en heimspekin er engin. Fræð-
ingar era sem hæstu fjöll en flytja
varla hóla. Hvorki er hreyfing innan
stjórnmálanna né félagsfræðinnar
sem getur boðið inönnum upp á vott
af heildarsýn. Getuleysi hinna upp-
fræddu er réttlætt með þeirri skoðun
að núna sé heimurinn orðinn svo
margbrotinn og fuflur af smáatriðum
að enginn koinist yfir þau eða geti
fært í sannfærandi heildarmynd.
Vegna almennrar deyfðar era
þannig afsakanir teknar góðar og
gildar. Því hvað kemur þeim við
heimssýn sem hefur nóg að bíta og
brenna og horfir á skjá eða leysir
þann vanda að drepa skugga í tölvu-
leik? Ekkert, að sjálfsögðu. Uppfinn-
ing tækja á síðustu áratuguin hefur
orðið svo ör að erfiðisvinna er að
mestu leyti úr sögunni á Vesturlönd-
um. Þess vegna geta ekki aðeins kon-
ur leitað á vinnumarkaðinn heldur
lílca sá hluti mannanna sem hefði
annars verið borinn út, látinn sitja við
spuna, dútla við prjón eða mala korn.
Það er hvorki verkalýðshreyfingin né
jafnréttsbaráttan sem hafa leyst
manninn úr viðjum heimilisins, held-
ur menn sem fundu upp tækin og
gerðu námugröft, þrælavinnu á sjó
og atvinnu úrelta. Höndin tengd
hugvitinu hefur stolið senunni frá
stjórnmálunum og hugsjónunum
sem fýlgja þeim.
Maður gæti þess vegna haldið að
lærdómurinn hefði sannað ágæti sitt
með sigri í frjálsu velmegunarlönd-
unum, ef staðreyndin væri ekki sú að
lítt menntað, jafnvel ófaglært, fátækt
fólk á ýmsum stöðum, líkt og í Asíu,
framleiðir orðið betri, smekklegri og
ódýrari vöra en hámenntað fólk á
Vesturlöndum. Þettá gerist hjá þjóð-'
um sem Evrópubúar hafa sogið öld-
um saman með nýlendukúgun sinni
og dreymir um að halda íbúunum nú
á lágu kaupi með erlendri fjárfest-
ingu.
Þrátt fýrir það að við Islendingar
höfum lengi notið langrar skóla-
göngu byggist tilvera okkar enn á
sjósókn fjögur þúsund sjómanna, um
800 farmanna og störfum nokkurra
aðþrengdra bænda. Þetta er sá hluti
þjóðarinnar sem skapar auðæfin og
vinnur hráefnið sem er oftast sent úr
landi óunnið eins og í gamladaga.
Næstum eina framtak menntaða
fólksins er að telja öðram trú um að
þeir þui-fi á hjálp að halda. Það sund-
urgreinir lyfjastol frá matarstoli í
lærdómsríkum þáttum í fjölmiðlum.
Það varar við snertingum manna á
meðal, því þær eru áreitni, þangað til
það snýr við blaðinu og nýir sér-
fræðingar boða hópsnertingar og
setja fram kenningar um „káfið“ sem
er stundað í nágrannalöndum okkar
með góðum árangri.
Með hliðsjón af þessu er kannski
ekki að undra að stundum hafa kerl-
ingar á dvalarheimilum aldraðra fást-
lega á tilfinningunni að hinn sið-
menntaði heimur hafi tekið upp kjör-
orðið:
Með menntun skal menningunni
eytt.