Frjáls þjóð - 07.05.1955, Page 2

2
FRJÁLS ÞJÓÐ
Laugardaginn 7. maí 1955

Kvennamál Kölska
Sízt af öllu hefði mann grun-
að eftir öllum þeim sögum,
sem sagðar eru um Kölska
gamla, að hann væri það en-
demisgauð i kvennamálum,
sem sýnt er í Iðnó uin þessar
mundir. Það kemur manni
spánskt fyrir sjónir, að sá liinn
sami og tældi Evu forðum,
sknli gata á þvi atriði, sem sér-
fræðingur í þessmn efnum seg-
ir mér, að sé undirstöðuatriði
alls kvennafars, sem sé að
kunna að losna við kvensuna,
þegar þar að kemu'r!
Kvennafarssagan sjálf skal
annars ekki rakin hér. Kn þess
ber að óska, að menn taki ekki
leikritið of hátíðlega sem
dæmi um norska leikritun. Það
væri ekkert vinarbragð við
frændþjóðina. l.eikritið er sem
sé atllangt frá ]ivi að vera
meistarastykki, svo að ég fæ
ekki séð, að það sé höfundi
(eða höfundum) að þakka, að
sýningin er þó það, sem hún
er. Mikill htuti fyndninnar i
teiknum felst i athöfnum eða
lasi persónanna (ekki i orð-
um), og ber að þakka leikur-
um og leikstjóra. Einar Páls-
son leikstjóri liefur án efa seilt
það fram úr leikritinu, sein þar
er til — og vel það.
Leiktjöld I.othars Grunds
verðskulda líka fyllilega, að á
þau sé minnzt, haganleg, þar
sem oft þurfa að fara fram
sviðsetningar, smekkleg (>A að
sumu leyti nýstárleg. Og ekki
ber heldur að gleyma þætti
Gissurar Pálssonar ljósameist-
ara, sem þarna kynti toga vitis
af miklum skörungsskap og
kveikti á sól og tungli.
Leikendur skila yfirleitt
hlutverkum sinum þokkalega.
Það eru hvergi neinar mis-
fellur, sem orð er á gerandi,
engin sérstök lýti, allt slétt og
fellt. En þar fram yfir ekkert
og kannski ekki við þvi að bú-
ast. Það væri þá helzt Gísti
Halldórsson, sem kemur franí i
þrennu gervi. Síðasta gervið,
sýsluskrifarinn, er ágætt og
leikurinn þar eftir, en nokk-
urs ósamræmis fannst mér
gæta hjá honum i persónu
elskhugans. —.Margrét Ólafs-
dóttir er kvik og fjörug Anna
Dumpcn, tilsvörin góð, en ekki
virtnst kossar liennar bein-
linis brennandi, og er það
kannski að vonum, því að iltt
er að binda ást við þann, sem
enga kann á móti.
Svo er það fjandinn sjálfur,
sem Urynjólfur Jóhannesson
leikur. Engu Bætir Brynjólfur
við afrek sin með þcssu hlut-
verki, það er „bara svona
venjulegur leikur", eins og
einhver sagði.
Bændurnir Oli i Htíð og Ní-
elsen, sem þeir Þorsteinn
Ö. Slephensen og Gunnar
Bjarnason leika, eru nokkuð
skemmtilegir karlar, einkum
Nielsen, og Emilía Borg er
myndarleg Britta.
Drisil og dríslu leika þau
Einar Ingi Sigurðsson og
Ragnhildur Steingrimsdóttir
og er eiginlega hvorugt nógu
eðlilegt, en þó Einar betri. —
Önnur hlutverk eru svo smá,
að ekki tekur á þau að minn-
ast.
Sýningin i heild er ekki ó-
skemmtileg, og mér kæmi varla
á óvart, þótt aðsókn yrði sæmi-
leg. En liissa yrði ég, cf Leik-
félaginu gengi eins illa að losa
sig við Kölska og Kölska við
Önnu Dumpen. Ef svo færi,
mætti víst með fullum rétti
segja, að skrattinn hefði liitt
ömmu sina.
H. H.
Baráttan við verðhækkunarstjórnina
Frarnh. af 1. síðu.
Þannig verður fólkið rænt
kjarabótum sínum, áður en það
veit af.
V erðlækkunarf rumvar p
þjóðvarnarmanna.
Hug stjórnarliðsins á þingi!
til verðlækkunar, afnáms
söluskatts á innlendum iðnaði
og þjónustu og brýnustu nauð-
synjavörum og verðlags-
eftirlits má marka af því.
að frumvarp þjóðvarnarmanna
tim betta efni hefur ekki feng-
izt rætt á albingi, bótt komið
sé á þriðja mánuð, síðan það
var tagt fram. Það er ekki fyrr
en þessa síðustu daga, að það
!hefur fengizt tekið á dagskrá,
en þá hefur það líka verið tekið
af dagskrá aftur, áður en til
umræðu kom.
Þingsályktunartillaga
Hannibals Valdimarssonar
og Gylfa Þ. Gíslasonar um
það, að kannað yrði, hvar
koma megi við verðlækkun-
um, kom loks til afgreiðslu
nú í vikunni, eftir margra
mánaða bið. Og stjórnarliðið
lét sig hafa það að fella
hana með 17 atkvæðum
gegn 13.
Af öllu er ljóst, að ríkis-
stjórnin og lið hennar Ieikur
nú mjög gráan leik. Vafa-
laust hefði verið hægt að ná
samkomulagi við verkalýðs-
félögin um há lausn verk-
fallsins, er varð að Iokum, án
nokkurrar vinnustöðvunar.
En ríkisstjórnin vildi vitandi
vits gera verkfallið sem
lengst og sársaukafyllst, svo
að verkfallsmenn yrðu fyrir
sem byngstum búsifjum.
Á sama hátt horfir hún nú
á hað með vel'þóknun, að sú
10% kauphækkun, sem
verkamenn fengu, sé notuð
sem átylla til þess að hækka
margt annað um margfalt
hærri hundraðshluta, því að
það r. að sýna verkalýðnum
sem fyrst og ótvíræðast,
hvernig hægt er að svipta
hann kjarabót sinni jafn-
harðan.
Almenningur til sjávar og
sveita verður að rísa upp gegn
þessu. Almenningur verður að
snúa bc.KÍ við þeirri ríkisstjórn,
sem fyrst gerði sér leik að því
að draga verkfallið á langinn
í því skyni að svelta verka-
lýðinn til auðmýktar, og síðan
hyggst láta .gróðafélög og
milliliði leika lausum hala líkt
og innrásarher, sem fær að
ræna í sigraðri borrg.
Fylki almenningur sér nógu
einhuga um 'þá kröfu, að
stefnt verði að verðlækkun í
stað stórkostlegrar verðþenslu,
og leggi har við fylgi sitt í
kosningum, mun ríkisstjórnin
sjá sitt óvænna. Minnkandi
kjörfylgi er hið eina, sem hún
óttast. Bitrasta vopn almenn-
ings er því að snúa baki við
stjórnarflokkunum.
♦ Raddir lesenda ♦

Bréf frá Jaórinum
Ungur námsmaður, er verið
hefur í Noregi, skrifar:
JJeldur hefur nú verið liarður
vetur á Jaðrinum. Frost inik-
ið, allt upp i 20 stig, og snjóar
ITBOÐ
Þeir, sem kynnu að vilja gera tilboð í verbúða-
byggmgar á Grandagarði geta vitjað teikninga og
lýsinga gegn 100 kr. skilatryggingu á Hafnarsknf-
stofuna næstu daga.
Tilboðm verða opnuð föstudaginn 20. þ.m. kl.
1 1 f.h.
ReykjaviK, j. nraí 1950
Hafnarstvóriixn í Reykjavík.
miklir eftir þvi, sem þar cr venju-
lega.
30. marz, þegar ég fór þaðan,
var klaki ekki farinn úr jorðu og
frost á hverri nóttu, en sólskin
og þíðviðri á daginn, en þó ekkij
meira en svo, að ]>að þiðnaði að-
eins, er fraus nóttina áður. Menn
voru yfirleitt orðnir langeygðir
eftir vorinu. Sögðu, að venjulega
væri ínest að gera við plægingu,
sáningu og önnur vorstörf síðari
hluta inarz og fyrri hluta april.
Sauðburður byrjaði uin 26.
marz. Þó eru til þeir staðir, þar
sem ærnar byrjuðu að bera viku
eða jafnvel hálfum mánuði fyrr.
Ekki hafa bændur margar kind-
ur, algengast 10—20 á bæ. Bún-
aðarskóli Rogalandsfýlkis hafSi
um 40, og þótti það mikið.
Kaup á bóndabæjuin er yfirleitt
400—500 norskar krónur og fríit
fæði og húsnæði. Viða íylgir
þjónusta, en þó ekki ulls staðar.
Tilkynning
Eim bóíagreiðslur almannairygg-
inganiia árið 1955
Yfirstandandi bótatímabil almannatrygginganna hófst
1. janúar s. 1. og stendur yfir til ársloka.
Lífeyrisupphæðir þær, sem greiddar eru á fyrra helm-
ingi ársins 1955 eru ákveðnar til bráðabirgða með hliðsjón
af bótum síðasta árs og upplýsingum bótaþega. Sé um
tekjur að i-æða, sem áhrif geta haft til skerðingar á lífeyri,
verður skerðingin miðuð við tekjur ársins 1954 og endan-
legur úrskurður um upphæð lífeyrisins 1955 felldur, þegar
skattframtöl liggja fyrir.
Þeir, sem nú njóta lögboðins ellilifeyris, örorkulífeyris,
barnalífeyris, mæðralauna eða fjölskyldubóta, þurfa ekki
að þessu sinni, að sækja um framlengingu þessara bóta.
Hins vegar ber öllum þeim, sem nú njóta bóta samkvæmt
heimildarákvæðum aliuannatryggingalaganna, að sækja
á ný um bætur þessar, vilji þeir áfram njóta þeirra.
Hér er um að ræða örorkustyrki, ekkjulifeyri, maka-
bætur, bætur til ekkla vegna barna, svo og lifeyrishækk-
anir.
Umsóknir um endurnýjun bóta þessara, skulu ritaðar
á viðeigandi eyðublöð Tryggingastofnunarinnar, útfyllt
rétt og greinilega eftir því, sem eyðublöðin segja fyrir
um, og afhént umboðsmanni ekki síðar en fyrir 25. maí
næstkomandi.
Áríðandi er að örorkustvrkþegar, sem misst hafa 50—
75% starfsorku, sæki á tilsettum tíma, þar sem ella er
með öllu óvíst að hægt sé að taka umsóknirnar til greina,
vegna þess að fjárhæð sú, er vei’ja má í þessu skyni, er
takmörkuð.
Fæðingarvottorð og önnur tilskilin vottorð skulu fylgja
umsóknum, hafi þau eigi verið lögð fram áður. Þeir um-
sækjendur, sem gjaldskyldir eru til tryggingasjóðs, skulu
sanna með tryggingaskírteini sínu eða á annan hátt, að
þeir hafi greitt iðgjöld sin skilvíslega. Vanskil varða
skerðingu eða missi bótaréttar.
Umsóknir um aðrar tegundir bóta, svo sem fæðingar-
styrki, sjúkradagpeninga og ekknabætui’, svo og allar
nýjar umsóknir um lifeyri, fjölskyldubætur eða mæðra-
laun verða afgreiddar af umboðsmönnum á venjulegan
hátt, enda hafi umsækjandi skilvíslega greitt iðgjöld sín
til tryggingasjóðs.
íslenzkar konur, sem gifst hafa erlendum mönnum, eiga
nú rétt til barnalífeyris frá Tryggingastofnuninrú, þótt þær
hafi misst ísl. ríkisborgararétt, ef eiginmenn þeirra hafa
fallið frá, yfirgefið þær eða skilið við þær, enda dvelji
þær með börnin hér á landi og njóti ekki lífeyris eða með-
lags annars staðar frá.
Norðurlandaþegnar. sem búsettir eru hér á iandi eiga
samkvæmt gagnkvæmum milliríkjasamningum bótarétt til
jafns við íslendinga, ef dvaiartími þeirra og önnur skilyrði
sem samningarnir tilgreina, ei'u uppfyllt.
Frá þessu eru þó þær undantekningar, sen'. hér skal
greina:
1. Réttur til mæðralauna, ekknabóta, ekklabóta og end-
urkræfs barnalífeyris er ekki fyrir hendi.
2. Danskir ríkisborgarar, aðrir en þeir sem njóta jafn-
réttis við íslendinga vegna fyrri búsetu hér á landi, eiga
ekki rétt á fjölskyldubótum.
3. Þeir einir njóta fullra sjúkratrygginga, sem eru í
sjúkrasamlögum og greiða þar viðbótariðgjald fyrir sjúkra-
dagpeningarétt. Samningurinn um sjúkratryggingar tekur
þó ekki til Finna.
í ár verður eins og þegar hefur verið auglýst í reglu-
gerð nr. 44 11. marz 1955, almannatryggingaiðgjald lagt
á Norðurlandaþegna búsetta hér á iandi. Hefur iðgjaldið
verið ákveðið hlutfallslega miðað við hverra tegund bóta
þessir erlendu ríkisborgarar geta notið. Greiðsla þessa ið-
gjalds á réttum gjalddögum er og skilyrði fyrir bótarétt-
inum.
íslendingar, sem búsettir eru í einhverju Norðurlandanna
eiga gagnkvæman rétt til greiðsiu bóta í dvalarlandinu.
Athygli er vakin á. að bætur úrskurðast írá 1. degi
þess mánaðar, sem umsókn berst umboðsmanni, enda hafi
réttur til bótanna þá verið fyrir hendi. Þeir, sem telja sig
eiga bótarétt, dragi ekki að senda umsóknir sínar, þar sem
bótaréttur gétur fyrnst að öðrum kosti.
Reykjavík, 30. apríl 1955.
Trtftfffin t/fistoIV* uit rth isins
Verðlag er liklega heldiir hærra
en á íslandi, miðað við kaupgjald.
Til dæmis kosta góð föt' 330—350
krónur. Hið eina, sein virðlst
verulegum mun ódýrara, er á-
fengi. En það byggist á þvi að
einhverju leyti, að reynt er að
vinna á móti heimabruggi, sem cr
mjög algengt og virðist ekki hafa
minnkað, þótt áfengisverð lækk-
aði.....
AS iokum ó&ka ég Þjóövarnar-
flokki Lslands ug FRJ.4LSRI
Þ.IÓÐ gæfu og gengis. Blaðið er
lesið af okkur íslendingum með
mikilli ánægju.
Inériði Jónsson,
HAFÞÓR GUÐMUNDSSON
dr. jur.
Málflutningur, lögfræðileg
aðstoð og fyrirgreiðsla.
Austurstræti 5, V. hæð.
Sími 7268, heimasími 8000.S.