Frjáls þjóð - 07.05.1955, Qupperneq 7

Laugarcí>-:nn 7. maí 1955
FBJÁLS ÞJÓÐ
Sigríöur Eiríksdóttir hjúkruntirkona:
Er þá Daladier kommúnisti?
í Alþýðublaðinu frá 15.
febrúar s.l. er löng þýdd grein
úr erlendu tímariti, þar sem
talin eru upp 11 alheimssam-
tök, og eru þau öll þar álitin
vera stofnuð og rekin í áróð-
ursskyni fyrir kommúnista. Um
eitt þeirra, heimsfriðarráðið, er
farið mjög niðrandi orðum, og
vegna þess, að ég er meðlimur
i því, bið ég blaðið fyrir þessa
stuttu athugasemd til leiðrétt-
ingar á hinum villandi um-
mælum um þessi sórmerku
mannúðarsamtök.
Alþýðublaðið segir í grein
sinni, að „heimsfriðarráðið hafi
sérstöðu, þar eð það gegni
miklu víðtækara starfi en hin
samtökin. Herferðir þess (let-
urbr. mín) séu alltaf studdar
af öllum hinum samtökunum,
sem kommúnistar stjórni, og
Meðfylgjandi athugasemd sendi ég Alþýðublaðinu 20. ]
febrúar s.l. Hún Iá hjá blaðinu hátt á annan niánuð, og ]
var mér þá loks tilkynnt, að hún yrði ekki birt.
Vænti ég þess, að þér, herra ritstjóri, sjáið yður fært að ]
birta greinina í FRJÁLSRI ÞJÓÐ, ásamt þessari greinar-
gerð.
Sigríður Eiríksdóttir, hjúkrunarkona.
deilumál með samningum, en
það sé ósamboðið siðuðum og
kristnum þjóðum að láta vopn
skera úr deilum, ekki sízt á
vorum tímum, þegar heimurinn
er í voða vegna kjarnorku-
vopnanna. Þau beita sér því
gegn vopnaframleiðslu og her-
væðingu þjóða og krefjast
banns á atómvopnum. Heims-
friðarráðið fordæmir einnig
alla nýlendukúgun og hefur
iðulega sent frá sér áskoranir
það hafi mjög víðtækt net í þá átt. Sömuleiðis^ hefur það
nefnda, hópa, deilda o. s. frv.
er þykjast (leturbr. mín) með-
limir „heimsfriðarhreyfingar-
innar“.“
Það er rétt, að heimsfriðar-
hreyfingin, sem stjórnað er af
heimsfriðarráðinu, er mikil
hreyfing og ört vaxandi,
en markmið hennar er allt
annað en fram kemur í ó-
maklegum ummælum í
fyrrnefndri grein, og trúi ég
ekki öðru en ritstjóri Al-
þýðublaðsins viti hað vel
innst í hugskoti sínu.
Heimsfriðarhreyfingin leitast
við að sameina öll hin friðsam-
legu öfl í heiminum, bæði í hin-
uni vestrænu ríkjum og þeim,
sem lúta stjórn kommúnista.
Þessi öflugu samtök vinna að
bættri sambúð meðal þjóða
og telja, að unnt sé að leysa öll
gert merkar tillögur um að
ráða bót á örbirgðinni i heim-
inum og telur það einnig ó-
samboðið mannkyninu, að um
% hluti þess lifi við hin frum-
stæðustu kjör, við sult og
hvers kyns böl.
Mér er ókunnugt um hvort
íorseti heimsfriðarráðins, Fréd-
eric Joliot-Curie prófessor,
og aðalritari þess, Jean Lafitte,
eru kommúnistar eða ekki,
enda finnst mér það gilda einu.
Ég tel þá vera mikla mannvini,
sem leggja fram alla sína krafta
til þess að sameina, en ekki
sundra, og lætur atómvisinda-
maðurinn Curie prófessor ekk-
ert tækifæri ónotað til þess að
benda á hinn hættulega leik,
sem þjóðirnar líði stjórnmála-
mönnum sínum og hershöfð-
ingjum, að sprengja atóm- og
Vörn fyrir veiru
llndrasaga
Frh. af 3. síðu:
koma þeir á gotstöðvar sínar
eftir langa ferð og mikla
sveltu.
í Sargassóhafinu gegnir
állinn svo síðustu skyldu sinni
við ættstofninn, elur af sér
nýjar kynslóðir ála, er síðan.
þræða slóð hniginna kynslóða
um höf og lönd, en ber að því
búnu beinin í djúpunum miklujaðar_ £n sagt er> að álar> sem
að loknu ætlunarverki sinu
til viðhalds ætt > sinni. —
í leirnum og verður þar til, þótt
lífseigur sé. Hann þolir líka
illa, að tjarnir þær og síki, sem
hann heldur sig í,' botnfrjósi í
vetrarkuldum. Og meðan ála-
seiðin eru smá, verður þeim
margt að grandi.
TTér á landi hafa álaveiðar
lítið sem ekki verið stund-
Langri ferð og breytingasamri
er lokið á sama stað og hún
hófst.
árnar í Landeyjum og Meðal-
landi fleyta stökum sinnum
upp á bakka sína í vatna-
vöxtum og verða þar eftir, þeg-
ar fjarar út, séu eða hafi að
minnsta kosti stundum verið
Yiða um lönd er állinn mikil . hirtir til átu.
tekjulind. Danir veiða j Annars hefur almenningur
hann til dæmis í rikum mæli, lagt einkennilega fæð á álinn,
bæði á þroskastöðvum h'ans á hryllt við honum og eignað hon
landi og við ströndina og þegar um ýmsa hættulega eiginleika,
bjartállinn er á göngu sinni út svo sem hrökkálsnafnið bendir
dönsku sundin. Árlegar tekjur til. Sumir héldu jafnvel hér
þeirra af álaveiðum eru um
fjörutíu milljónir kr. Reykt-
ur áll þykir herramannsmatur,
og hann er það lika. Annað
eins Ijúfmeti er ekki auðfeng-
ið. Margar aðrar þjóðir veiða
að sjálfsögðu mikið af ál, og
sums staðar er glerál á göngu
mokað upp. Hann er bæði not-
aður til svínafóðurs og seldur
til uppeldis í tjörnum.
Fleiri hættur steðja að áln-
um en veiðigildrur manna. Oft
þorna grunnar tjamir í sum-
arhálum, ög.þá dagar hann uppi
fyrrum, að hann gæti klippt i
sundur fætur hesta og manna,
ef hann vefði sig um þá.
En svo háskalegur er állinn
ekki, þótt hann sé furðulegur
fiskur. Hins vegar er það rétt,
að í blóði hans er svonefnt
fiskeitur, er getur verið við-
sjárvert, ef það kemst í sár.
Aftur á móti sakar það ekki,
þótt menn eða dýr neyti fisks-
ins, þvi að fiskeitrið stenzt
ekki áhrif magasafans.
Og látum svo þetta álaspjall
niður falia.
vetnissprengjur á jörðunni. Þá
skoðun er hann ekki einn um.
Heimsfrægir vísindamenn
horfa með skelfingu á að-
farirnar, og margir lýsa yfir
því, að nú begar sé búið að
sprengja of miíið af slíkum
sprengjum. Það er vissulega
tákn blekkingarinnar, að
þjóðir skuli treysta betur
hershöfðingjum en vísinda-
mönnum í hessu efni.
Ég mótmæli því, að heims-
friðarráðið séu kommúnistísk
samtök. 1 þvi er heimsfrægt og
þjóðkunnugt fólk frá flestum
löndum heims, vísindamenn,
rithöfundar, listamenn, læknar,
fjölmargir forystumenn trúar-
bragða og aðrir, sem vilja vinna
að velferð mannkynsins og
bægja því frá ósegjanlegu böli.
í desember s.l. var t. d. fyrir
atbeina heimsfriðarráðsins
haldin evrópsk þingmannaráð-
stefna í París til þess að mót-
mæla endurhervæðingu Þýzka-
lands.
í forsæti þessarar ráð-
stefnu var Daladier, fyrr-
verandi forsætisráðherra
Frakklands. Skyldi nokkr-
um, sem bekkir til stjórn-
málaferils !þess manns, láta
sér detta í hug að kalla hann
kommúnista eða taglhnýting
þeirra, eins og Alþýðublaðið
svo virðulega nefnir aðra
ineðlimi ráðsins?
Stjórnmálaöldungurinn Herr-
iot, þýzki presturinn séra
Niemiiller, Charles Chaplin,
leikarinn heimsfrægi, Poul
Robeson, hinn víðfrægi söngv-
ari, svo aðeins séu nefnd örfá
nofn, sem almenningur kann-
ast við hér á landi, auk fjölda
annarra þekktra kvenna og
manna um heim allan, fylgjast
af athygli með störfum
heimsfriðarráðsins og senda þvi
kveðjur sínar á þingum, enda
þótt ekki séu beinir þátttak-
endur. Er þetta fólk allt komra.
únistar eða taglhnýtingar?
Iivernig stendur á því, að þeir,
sém i blöðin skrifa og ófrægja
þessi mál, geta aldrei hugsað
sér „sjálfstætt fólk“ í sambandi
við þau?
Þau alþjóðasambönd önnur,
sem greinin fjallar um, eru
mér lítið kunn, nema Alþjóða-
samband lýðræðissinnaðra
kvenna. Þetta mikla samband
gegnir líku hlutverki og
heimsfriðarhreyfingin, nema ef
vera skyldi, að verksvið þess
sé fjölþættara, þar sem það
starfar mikið að réttindamál-
um kvenna, mæðra_ og barna-
hjálp. Öll, samtökin geri ég
ráð fyrir að hafi það sameigin-
lega á dagskrá sinni að kynn-
ast og skiptast á skoðunum.
Ekkert er hættulegra.friðnum
í heiminum en að skipta hon-
um í tvær andstæðar heildir,
þar sem mönnum er meinað
að kynnast sjónarmiðum
hver annars. Bér á landi gæt-.
Fiamhald af 6. síðu.
um að búa til orðin í orðabæk-
urnar? Látum þau ódæmi
gerast, að lítt lærður og e. t.
v. misvitur stjórnarherra vilji
fá mönnum slíkt verkefni í
hendur. Slíkir eru til margs
vísir og þeim einatt mislagðar
heridur, einkum þegar þeim
gengur gott til. En yfirgangan-
legt er, að til skuli vera þeir
fræðimenn vor á meðal, sem
reynast fáanlegir til að taka
slíkt verkefni að sér.
En hvað um það! Staðreynd
er, að stjórnskipuð nefnd is-
lenzkra málfræðinga situr
fjarri heimsins glaumi og ys
tímanna streitt við að hnoða
orðadeig sitt í esperantiskar
flatkökur handa starfandi og
stríðandi landsins börnum
frámtíðarinnar. Auðvitað dett-
ur mér ekki í hug að synja
fyrir, að slíkt bakarastarf
mætti bera nokkurn árangur,
er góðra gjalda væri verður í
brauðskorti, og væri ekki um
að fást, ef þessi framtaks-
sama nefnd héldi sinni fram-
leiðslu algerlega út af fyrir
sig og viki sér undan að gramsa
jafnframt í náttúrlegum ný-
bakstri og öðru lífsins brauði
tungunnar, sem nefndin hefur
gert sig vanhæfan dómara um
með sýsli sínu við eigið gervi-
bakkelsi.
Vel á minnzt, esperantó! Vist
mættu hinir málfróðu esper-
antistar íslenzkrar tungu
minnast þess af nokkurri hóg-
værð, að ekki var það mál-
fræðingur, sem leysti þá mál-
þraut fyrstur manna að smíða
fullgilt alþjóðamál, sem síðan
hefur revnzt torvelt að um-
bæta. Það var annarrar stéttar
maður. Málfræðingar, sem
slett hafa sér fram í baráttuna
fyrir alþjóðlegu samskiptamáli,
eru aftur frægastir fyrir það að
hafa vakið þar sundrungu og
glundroða hinni göfugu al-
þjóðamálshugsjón til ósegjan-
legs tjóns og trafala.
En hvort sem ég ræði þetta
mál lengur eða skemur, verður
ekki komizt fram hjá því að
viðurkenna, að okkur dr. Sig-
urði Péturssyni, öðrum sem
báðum, er hentast að láta okk-
ur hægt. Þar sem er hin stjórn-
skipaða nýyrðasafnsnefnd,
höfum við báðir fengið strang-
an föður og uppalanda, sem
gefur ekki túskilding Jyrir
ir þessa sjónarmiðs töluvert,
og teljum við okkur þó vera
sæmilega lýðræðissinnaða. Ég
get nefnt nærtæk dæmi: I nóv-
ember s.l. kom ég heim af frið-
arráðstefnu, sem var haldin í
Stokkhólmi.
Vegna þess að útvarpið
tekur tjölda af ferftapistlum
til flutnings, er ástæfta til
aft ætla, að þaft sé vinssell
útvarpsefni. Fór ée þess því
á leit vift haft, aft ég segfti
okkar orðasmekk, enda gerir
hans engan mun, hversu ólík-
ur sem okkur finnst hann vera.
Hvorki veira mín né vírus dr.
Sigurðar, sem fer þó svo vel í
málinu og beygist eins og
prímus, verður fyrir þeirri
náð að fá að birtast almenn-
ingi í nýyrðasafni nefndarinn-
ar, því að skrifað stendur:
„Vift ætlum að kalla það-
víru!“ ~
Kemur þá orðið víra hvergi,
f-yrir í íslenzkum ritum annars
staðar en í orðabókinni, þegar
það hefur verið hafið til þess
vegs að mega prýða síður
hennar, að vísu enn í handriti.
Enginn skilji orð mín svoy
að ég telji það skipta nokkru
minnsta máli, hvort virus verð-
ur látið heita veira eða víra á
islenzka tungu, ef hvort orðið-
sem væri ætti vísa staðfestu í
málinu. En til dæmis um það,
hvernig hin likustu ókunn
orð geta klingt mismunandi
heimalega í eyrum orðnæmra
manna, skal ég geta um það til
gamans, að fyrir skemmstu
kalsaði ég til kunningja míns
eins á götu og innti hann eft-
ir, hvort hann felldi sig bet-
ur við nýyrðið velra eða víra
í íslenzkri tungu, án tillits til
þess, hvað orðinu væri ætlað
að merkja. — Þessi kunn-
ingi minn gerir sér titt uni
orð og er meðal málfróðustu
og málvöndustu manna sinn-
ar sérgreinar, þar sem mik-
ið reynir á slíkt. Hann svar-
aði mér með því að spyrja:
„Er ekki veira gamalt orð i
málinu?“ — „Finnst yður það>
síður líklegt um víru?“ sagði
ég. „Þér heyrðuð, að ég spurði
ekki um það“, svaraði hann.
Til þessa smekknæmis eða
hótfyndni, eftir því sem metið
er, mun mega rekja það, hve
mjög íslendingar hafa vanmet-
ið og leitazt við að skáganga
samstöfunina ír; þannig hafa
þeir reynzt ófáanlegir til að-
nefna presta sína' síra, þó að-
til þess virðist hafa verið ætlazt
í upphafi og svo hafi verið ritað
öldum saman.
Segja má, að sá smekks-
munur, sem gerir upp á millí
orðanna veira og víra og séra
og sira sé naumast þess vérður,
að vitnað sé um hann. Eh ein-
mitt fyrir það, hve litlu munar
á orðunum veira og víra, er
valdbeitingin til framdráttar
hinu síðar nefnda og síðar
borna orði því forundranlegri
og um leið yndislega skringi-
leg.
Hins vegar er það ekkert hlát-
ursefni fyrir okkur dr. Sigurð:
Pétursson, að þeir, sem páfa-
valdið hafa, skuli telja orða-
smekk okkar svo frumstæðan,
aft okkur megi ekki leyfast að
vitna um hann fyrir mönnum.
Sú ögun, sem af því leiðir,
getur orðið okkur þungbær.
Kemur að þvi, að við laum-
frá hessari ráftstefnu í umst ul ; bæjardyr og svölum.
íréttaauka 05 skýrfti iafnvel
fyrir útvarpsstjóra, hvaft
fyrir niér vckti. Má.lift var
í 'þófi í ¥1 mánuft, »g þá
fýkk ég synjun um aft flytja
þáttinn.
Er fólki hér á íslandi svona
illa við að kynnast friðarmál-
um?
þar lund okkar með því að
krossbölva út á autt hlaðdð,
hvor eftir sínum smekk, ég
tvinnandi: „Virus, veira“, en
hann: „Virus, vírus og beygist
eins og prímus". En mjög er
undir hælinn lagt, að okkur
verði látið haldast það uppi.
Á páskum 1955. ;
Vilm. Jónsson. J