Frjáls þjóð - 20.12.1955, Page 3

I>riðjudaginn 20. desember 1955
FRJÁLS þjöð
3
Viðvörun. Ef til vill er þessi
viðvörun óþörf.
En til þess að verða ekki ásak-
aður um það eftir á að hafa
svikizt aftan að lesendum, ætla
ég að taka það fram strax, áð
þeir hinir mörgu, sem eitthvað
liafa ferðazt erlendis, mundu
ekki finna neitt nýstárlegt í
þessari grein — og kannski
ekki hinir heldur, sem alltaf
hafa unað sér heima. Þetta er
aðeins frásögn af ósköp venju-
legu járnbrautarferðalagi suð-
ur um Evrópu. Og á slíku
ferðalagi gerist yfirleitt ekki
margt, sem í frásögur er fær-
andi. Það sést lítið af þeim
löndum, sem farið er um, þótt
setið sé við lestarglugga, eink-
um og sér í lagi, ef ferðazt er á
nóttunni. Þess vegna munu les-
endur ekki finna hér neinar
stórköstlegar eða fræðandi
lýsingar á framandi löndum,
heldur einkum frásögn af
samferðafólki mínu — og sjálf-
um mér. Og aðallega vegna hins
síðastnefnda er þessi viðvörun
gerð.
»>
hliðina á mér og síðan skrjáf í
bréfum, eins og það gerist verst
í kvikmyndahúsum heima, þeg-
ar fólk hefur keypt sér popp-
korn í hléi. Þegar ég leit við,
sá ég, hvar sessunautur minn
hafði tekið upp nestisskrínu
eina forkunnarmikla, og staf-
aði þaðan skrjáfið. Af stærð
skrínunnar og innihaldi álykt-
aði ég strax, að maðurinn
myndi af þýzku bergi brotinn,
hvað og reyndist rétt vera.
Þarna hafði hann í skrínu
sinni miklar birgðir af alls kon-
ar matvælum, brauði, eggjum,
urseldur tóbaksnautn. Allt hans
nesti til ferðarinnar var ein-
vörðungu fólgið í einum
vindlakassa af meðalstærð, og
þessu nesti sínu var hann aldeil-
is óspar á að brenna. Kassann
hafði hann lagt á smáborð við
lestargluggann.
Þegar sá hinn matlystugi og
svefnugi Þjóðverji fór af nær-
gætni sinni að skrúfa fyrir ofn-
inn, drýgði hann þá ófyrirgef-
anlegu synd að fálma ofurlítið
í vindlakassa andbýlingsins.
Ekki held ég kassinn hafi
hreyfzt úr stað, en hvað um
lausan tauminn, og er bezt að
láta þeirra ógetið. Ekki dirfðist
ég heldur að yrða á manninn
og spyrja hann, því að hvort-
tveggja var, að mér þótti það
tæplega viðeigandi, og eins hitt,
að lítt var árennilegt að hefja
samræður við náungann.
Ég varð því að láta mér nægja
þær reyfarakenndu hugmyndir,
sem ég hafði þegar í kollinum,
enda fékk ég brátt annað að
hugsa um, því að lestin var
að renna inn á ferjustaðinn á
Krosseyri. Þar reis líka þessi
dularfulli andbýlingur á fætur
Hallberg Halfimutdsson;
Frá noröri til suöurs
’Ókimnir Þeim’ sem aldrei
. j u fyrr hefur verið
Vindar erlendis, er allt
nýtt, sem hann sér. Það er líkt
og að vera kominn í annan
heim. Ekki það, að fólkið sé svo
mjög ólikt því, sem hann hefur
átt að venjast, ekki heldur það
að heyra hvergi talað annað
en honum erlendar tungur. Það
eru ekki stórhýsi og gamlar
hallir í viðhafnarmiklum bygg-
ingarstíl fyrri alda, sem valda
undrun hans, ekki breiðar,
fallegar götur með gömlum
bílum, ekki trjágróðurinn,
hvert sem litið er, ekki hrað-
inn né iðandi fólksmergðin á
götunum. Öllu þessu hefur
hann búizt við. Eiginlega er það
ekki neitt sérstakt, heldur allt
þetta til samans og þó miklu
fleira. Það er allt yfirbragð
lífsins á erlendri grund, and-
rúmsloftið — sjálft hið ókunna.
Það „drýpur af hússins upsum
erlent regn, ókunnir vindar
kveina þar við dyr“. Og éin-
hver undarleg tilfinning gríp-
ur hann, einhvers konar sam-
bland af kvíða og fögnuði,
smæðarkennd og einstaklings-
vitund. Og þegar hann ætlar
að fara að lýsa þessu, vefst
honum tunga um tönn, og hann
sér, að það er ekki hægt. Hann
finnur ekki réttu orðin. Kannski
eru þau ekki til.
Matinn og
engar refjar!
Næturlestin
frá Kaup-
mannahöfn
til Hamborgar var næstum full,
er hún rann af stað frá Hoved-
banegaai'den klukkan rúmlega
8 að kvöldi. Það var því hægt
að horfa fram á svefnlausa nótt.
En hvað er að fást um það,
ungum manni og hraustum
gerir ein vökunótt hvorki til né
frá. Og það gefst ágætt tæki-
færi til að vifða fyrir sér sam-
ferðafólkið, sjá, hvernig það lít-
Ur út; hvernig það hagar sér á
ferðalagi sem þessu. Allt þarf
þetta að lærast hvort sem er.
Þess er ekki heldur langt að
bíða, að menn fari að haga sér
svo sem þeir væru heima hjá
sér. Ég var varla búinn að lesa
íbúðaauglýsingarnar frá Pétri
jakk í íslenzku blöðunum, sem
ég keypti á brautarstöðinni í
Kaupmannahöfn, þegar ég fór
að heyra skrölt í málmi við
osti, smjöri og alls konar pyls-
um. Heldur virtist mér brauðið
ólystugt, blakkt að lit og gróf-
gert, en átti þó að heita hveiti-
brauð. Þýzkur virtist hins veg-
ar ekki láta það á sig fá. Sótti
hann ofan í vasa sinn sjálf-
skeiðung digran og hóf nú
skurðaðgerðir á pylsunum, sem
hann ýmist sneiddi eða skóf
ofan á brauðið, eftir að hann
hafði smurt á það þykku smjör-
lagi og sleikt vel af hnífnum.
Stýfði síðan brauðið úr hnefa
með auðsærri velþóknun, svo
sem væri það bezti matur. Að
snæðingi loknum stakk hann
hausnum undir skinnjakkann
sinn, sem hékk þar í horninu
hjá honum — og var óðar far-
inn að skera hrúta.
Svaf hann nú þannig um hríð
svefni hinna réttlátu og skeytti
því engu, þótt troðið væri um
tær honum, er gengið var inn
og út um klefadyrnar. En þessi
blundur hans varð þó ekki
langur. Ekki leið á löngu, unz
svefnfriði hans var spillt, og
l friðarspillirinn — jú, hann var
auðvitað ég!
Svækjuloft var í klefanum
og ofninn heitur, og áleit ég því,
að engan mundi saka, þótt
glugginn væri opnaður ofurlítið,
jafnvel þótt dyrnar fram á
ganginn stæðu einnig opnar.
En þarna skjátlaðist mér illi-
lega. Þótt klæddur væri í svell-
þykka duggarapeysu, var Þjóð-
verjinn álíka næmur fyrir þessu
og prinsessan í í ævintýrinu,
sem öll var helaum í kroppn-
um, sökum þess að ofurlítil
baun var undir dýnunum átján,
sem hún svaf á. Það leið því
ekki á löngu, þar til hroturnai'
hættu snögglega og söguhetjan
hrökk upp af svefni. Brá nú
karl við hart og títt, skálmaði
‘ að glugganum og smellti honum
aftur. Af virðingarvefðri nær-
gætni við farþega skrúfaði
hann þó fyrir ofninn fyrst. Það
versta var, að nærgætni hans
náði þó ekki til allra.
það, þetta var nóg til þess, að
hinn ástríðufulli reykingamað-
ur fór að verða var um sig.
Hann leit snöggt á Þjóðverjann
heiftþrungnu og tortryggnu
augnaráði, en stillti sig þó um
að lúskra honum. Hins vegar
hremmdi hann vindlakassann
sinn, negldi hann aftur með
með sígaretturnar í sokkunum
og skálmaði út með vindlakass-
ann sinn undir hendinni. Lét
hvorugur sjá sig eftir það, og
eru þeir úr sögunni.
Hallberg Hallmundsson.
Hinn
dularíulli
í bekknum á
móti mér úti við
gluggann sat
andbylingur. myndarlegur
maður um fer-
tugt. Ekki vissi ég, hverrar
þjóðar hann var, því að aldrei
mælti hann orð af vörum. Hins
varð ég fljótlega áskynj-a, að
maðurinn virtist algerlega of-
kveikjaranum sínum og hélt
síðan á honum, það sem eftir
var! Það mátti augljóst vera
hverjum manni, að honum var
ekkert um það gefið, að verið
væri að fitla við vindlakassann
hans í leyfisleysi.
Þessi ógnar tortryggni varð
nú til þess, að ég fór að gefa
manninum nánar gætur, því að
hingað til hafði öll athygli mín
beinzt að Þjóðverjanum. Og
brátt komst ég líka að raun
um, að fleira var dularfullt í
fari þessa náunga en hinn dýr-
mæti vindlakassi einn saman.
Mér varð einhvern tíma litið
niður á gólfið, og sá ég þá, hvar
dóninn geymdi sígarettupakka
í báðum sokkum sínum. Nú var
mér öllum lokið! Gat maðurinn
virkilega ekki fundið neinn
hentugri stað fyrir sígaretturn-
ar sínar en sokkana? Mér lá við
að skella upp úr. Lengi síðan
braut ég heilann um, hvers
konar náungi þetta væri eigin-
lega og í hvaða tilgangi hann
hefði tóbaksbirgðir sínar á svo
óvenjulegum stað. En ég komst
aldrei að neinni skynsamlegri
niðurstöðu. Hins vegar fann ég |
Á ferjunni. Það var sundur-
leit hjörð, sem
safnaðist saman í veitingasöl-
um ferjunnar, menn og konur
á öllum aldri og að því er virt-
ist af öllum stéttum. Þarna var
uppþornuð og skorpin, gulltennt
kerling, sem drakk svart kaffi
og reykti firnadigran vindil,
að minnsta kosti þumlung í
þvermál, og hjá henni maki
hennar, ístrumagi mikill, nema
hvað hann reykti sígarettur og
drakk mjólk! Mér fannst ein-
hvern veginn, að þessi hjú ættu
eftir öllum guðs og manna lög-
um að vera af fyrsta klassa, en
þau hafa sennilega verið af
öðrum. Þarna var líka fjöl-
skylda ein, hjón og tveir synir j
bernskir, sem öll drukku bjór.
Og beint á móti mér sat ofur-
lagleg ung stúlka með Parísar-
hárgreiðslu og horfðist lengi i
augu við mig — þangað til ég
leit undan, auðvitað!
í Reykjavík sá ég einu sinni
unga og laglega stúlku koma
inn á kaffistofu, biðja um einn
pilsner og borga með tékk. Hún
var með fagurlega gerðan hnút
í hnakkanum og bundið um
hann hvítum borða. Við félagi
minn komumst að þeirri niður-
stöðu, að hún væri „sophisti-
cated lady“.
Þessi augnabliksunnusta mín
á ferjunni borgaði að vísu ekki
pilsnerinn sinn með tékk, en
henni svipaði svo mjög til hinn-
ar reykvísku kynsystur sinnav,
að ég ályktaði strax, að hún
væri „sophisticated lady“. Ég
gaut á hana augum öðru hverju
milli þess sem ég saup á kaff-
inu og beit í smjörkökuna
mina. Líklega hefur henni
fundizt ég vera eitthvað kynd-
ugur náungi (kannski svipað til
geðveiks frænda hennar), þótt
mér dytti það ekki í hug þá, því
að hún horfði á mig stöðugt, og
ég var farinn að verða talsvert
upp með mér, þegar einhver
svartur deli og svipillur kom
aðvífandi og hafði hana á brott
með sér. „Og þar með var
draumurinn búinn“. Hún leit
upp í fússi, sármóðgaður, og fór .
aftur niður í klefann minn,
hugsandi stíft um fallvaltleik
hamingjunnar.
Þegar þangað kom, kynntist '
ég nýrri hlið á Þjóðverjanum, *,
sessunaut mínum. Hlið er þó
kannski ekki rétta orðið, því að
hið fyrsta, sem fyrir mér varð,
er ég opnaði klefadyrnar, var
ekki hliðin á honum, heldur
endinn — nánar til tekið aftur-
endinn — sem skagaði fram á
mitt gólf. Aðrir líkamshlutar
hans voru ýmist hringaðir eða
einhvern veginn kuðlaðir sam-
an á hálfum bekknum. Og hann
svaf eins og steinn. Hroturnar
skáru loftið af fimbulkrafti. Ég
fór hálfvegis að dást að þessum
náunga, sem svo vel kunni að
láta sér líða vel við erfiðar að-
stæður og varð hvorki af mat
sínum né svefni, þótt hann ferð-
aðist í reykvagni á þriðja far-
rými næturlestar. Ég átti líka
eftir að sjá, að maðurinn gat
sofið i öllum hugsanlegum
stellingum og bylt sér eins og
hann lysti, þótt hann hefði ekki
meira svigrúm en sætið sitt eitt
saman. Ég er handviss um, að
hann gæti staðið á haus á lófa- '
stórum bletti og skorið hrúta,
eins og ekkert í veröldinni væri
eðlilegra og sjálfsagðara.
En auðvitað var aðdáun mín
ekki óblandin, því að bæði er,
að önnur músík lætur betur í
mínum eyrum en hrotur í sof-
andi Þjóðverja, enda var ég nú
tekinn að þreytast á setunni og
óskaði einskis fremur en geta
hrotið dúett með honum.
Yfir
landamærin.
fjöldann allan af óskynsamleg
um lausnum á gátu þessari, I ekki einu sinni við, bölvuð tóf-
þegar ég gaf hugmyndafluginu j an, þegar hún fór, svo að ég stóð I
Það stóðst á
endum. Rétt
þegar ég hafði
fest blund í fyrsta skipti ein-
hvern tíma seint um nóttina,
var ég vakinn upp af dönskum
tollþjóni í landamærabænum
Padborg. Það má hann þó eiga,
greyið, að ekki fór hann harka-
lega að því. Eiginlega virtist
hann taka það nærri sér að
þurfa að framkvæma þessa
skyldu sína. Hann skaut upp
klefahurðinni, kveikti Ijósið og
sagði ofurhljóðlega:
„Hallo! Det er töldvæsenet!‘c
Menn litu upp, hver i sínu
horni, og grettu sig framan í
ljósið. Sá danski hélt áfram í
sama afsökunartón og spurði,
hvort nokkur hefði meðferðis
danska peninga. En hann hefði
eins getað hjalað við steininn.
Enginn virtist hafa minnstu
hugmynd um, hvað maðurinn
ætti við.
„Har nogen mere end tre
hundrede danske kroner?“
spurði hann þá.
„Nei,“ svöruðu allir í einum
kór og skildu nú allt í einu
hvert orð, sem út gekk af hans
munni.
Að þessu svari fengnu virtist
hinum nærgætna tollþjóni
létta mikið, hann slökkti ljósið
I aftur og bauð góða nótt. Litlu
isíðar kom aftur maður inn, í
þetta skipti til að stimpla í
vegabréfin, og að því búnu rahn
lestin aftur af stað.
í Flensborg endurtók sig
sama sagan, nema hvað þar
voru það Þjóðverjar, sem
spilltu svefnfriði manna. Þeir
litu í töskurnár uppi í netinu,
spurðu.hver ætti hverja, dangl-
uðu hnúum í sumar, smelltu
síðan saman hælum að þýzk-
um sið og kvöddu með ósk una