Frjáls þjóð - 07.07.1956, Síða 5
FRJÁLSiaÖÐ
lÆugar'v:gínn T. julí 1956.
un sagan
[m þessar mundir er mjög
rætt um kjördæmaskipunina
manna á meðai. Enginn sann-
gjarn maður ber á móti því.
að hún er mjög ranglát orð-
jn, og það ranglæti eykst óð-
flugá við hvert kjörtimabil.
sem líður án breytingar.
Þetta er ekki nema eðli-
legt. Kjördæmaskipunin er i
meginatriðum miðuð við
löngu liðinn tima. Þótt hún
hafi verið við hæfi fyrir mörg
tim áratugum, valda breyting-
arnar i þjóðfélaginu því, að
að hún nær vart lengur nokk-
urri átt. Það stingur í augun.
þegar Gullbringu- og Kjósar-
sýsla kýs einn þingmann eins
og Seyðisfjörður, þótt kjós-
endafjöldinn i fyrrnefnda
kjördæminu sé þegar orðinn
sextánfalt meiri og munurinn
vaxi með hverju ári. Að vísu
er það svo í framkvæmd, að
Gullbringu- og Kjósarsýsla
fær þrjá þingmenn, en Seyð-
jsfjörður hefur líka oft verið
með tvo menn á þingi.
Höfuðbreytingin á kosn-
jngalögunum var gerð 1933.
Þá var þingmönnum Reykja-
víkur fjölgað úr fjórum í sex,
tekin upp ellefu uppbótarþing-
sæti til jöfnunar milli flokka
og landskjörið fellt niður.
Aðdragandi þessarar breyt-
ingar var dálítið einkennileg-
ur. í kosningunum 1931 vann
Framsóknarflokkurinn hrein-
an þingmeirihluta, 21 þing-
mann af 36 kjördæmakosnum
(þá voru einnig sex lands-
kjörnir þingmenn). Fram-
sóknarflokkurinn myndaði
eðlilega stjórn, en svo brá við,
að sú stjórn varð að fara frá
innan skamms tima. Ein
helztá orsökin var sú, að
mörgum fannst ekki stætt á
þeim þingmeirihluta, er
fékkst i kosningunum 1931,
með miklum minnihluta at-
kvæða. Kosningafyrirkomu-
lagið brast beinlínis á hinum
mikla sigri þess flokks, sem
vildi halda í hina gömlu
skipan.
Síðan hefur sú breyting ein
verið gerð að fjölga þingmönn
um Reýkjavíkur í átta og
gera Sigiufjörð að sérstöku
kjördæmi.
Si^ur, sem knýr fram
kjördœmabreytingar?
|ándálag Framsóknar og Al-
þýðuflokks vann í kosning-
unum á dögunum fleiri þing-
sæti en nokkur hafði búizt
við, þótt ekki fengi það hrein-
an þingmeirihluta. Þeir flokk-
ar geta að því leyti verið all-
kampakátir yfir úrslitunum.
En þó má mikið vera, ef
foringjar þessara flokka hafa
ekki fundið einhvern afkeirri',
ér þeir lyftu bikar og skáluðu
íyrir sigri sínum. Hafi hann
dulizt i fyrstu sigurvímunni,
mun það samt bráðlega koma
í ljós, að sigur þeirra var unn-
Inn með svo takmörkuðu at-
kvæðamagni, að nærri stapp-
ar, að svipað hljóti að gerast
á árunum eftir 1931: Úrslit
kosninganna dragi þegar á
þessu kjörtímabili á eftir sér
breytta kosningaskipun.
Þvi er auðvitað ekki að
leyna, að róttækar breytingar
á kosningaskipaninni verða
ekki sársaukalausar, jafnvel
þótt ekki sé til þess litið,
hvaða hag einstakir flokkar
geta haft af því fyrirkomu-
lagi, sem nú er. Héruð, sem
hafa verið sérstök kjördæmi
í hundrað ár, vilja eðlilega
gjarnan hafa áfram þing-
mann, sem er fyrst og fremst
þeirra maður. En slik fjölgun
þingmanna, sem til þess
þyrfti, að hvert kjördæmi
gæti haldið sínum manni, en
aðrir þó fengið nokkurn veg-
inn leiðréttingu sinna mála,
er óhugsandi með öllu. Þá
þyrfti að fara að hafa þingið
í færikvíum, slíkur ofvöxtur
mundi í það hlaupa.
Því er ekkert líklegra en ný
breyting á kjördæmaskipan-
inni og kosningaiögunum
hnigi í þá átt að steypa sam-
an kjördæmum, og sennileg-
ast, að horfið yrði að fáum
kjördæmum stórum. Um það
skal þó engu spáð.
Sérstaða Reykjavíkur
gins og allir vita er atkvæða-
magnið langmest í Reykja-
vík. Greidd atkvæði þar eru
nú komin á fjórða tug þús-
unda. Ef farið væri eftir því
einu, ætti að koma i hlut
Reykvikinga sem næst tveir
af hverjum fimm þingmönn-
um. 1 reynd hefur Reykjavík
nú ellefu þingmenn aí 52, en
þaraf eru þrír uppbótarmenn.
En ekki væri þó réttlátt að
fjölga þingmönnum Reykja-
vikur upp í tuttugu, því að á
fleira er að lita en kjósenda-
fjöldann einan.Reykjavik hef-
ur nefnilega miklu betri að-
stöðu til þess að hafa áhrif
á stjórn landsins en aðrir
landshlutar. Þar er aðsetur
þings og stjórnar, þar eru
höfuðstöðvar allra flokkanná
og þar eiga flestir þingmann-
anna heima. Þetta munu
sanngjarnir Reykvikingar
viðurkenna, alveg á sama
hátt og sanngjarnir Seyðíirð-
ingar, Strandamenn og Skaft-
fellingar viðurkenna, hvaða
ranglæti mörgum landsmönn-
um er búið með þvi fyrir-
komulagi, sem nú er um
kosningu þingmanna.
Margt verður þvi að vega
og meta, ef sú spá rætist, að
þessar kosningar verði bana-
stunga gildandi kjördæma-
skipunar.
Alþýðuílokkurinn og
kosningarétturinn.
j^lþýðuflokkurinn hefur alla
tíð barizt fyrir breyttri
kjördæmaskipan og jafnari
kosningarétti. Síðasta aldar-
fjórðung hefur hann tvisvar
getað fagnað breytingum,
sem stefndu nokkuð i þá átt,
er hann vildi.
1 vetur gerðust þau tiðindi,
er Alþýðuflokkurinn gekk í
kosningabandalag sitt við
Framsóknarflokkinn, að hann
sneri við blaðinu i þvi máli,
þar sem hagnaðurinn af
bandalaginu var fyrst og
fremst sá að hagnýta upp-
bótarkerfið á þann veg að fá
lánuð atkvæði frá þeim
flokki, sem nú og ætið hefur
haft minnst fylgi bak við
þingmenn sína hlutfailslega.
Með því hóf Alþýðuflokkur-
inn að notfæra sér það, er
hann hafði ætíð fordæmt.
Það verður að teljast glettni
örlaganna, er þetta vixlspor
Alþýðuflokksins á vegi hug-
sjóna sinna um jöfnuð i þjóð-
félaginu verður þyngra á
metunum i átökunum um
kosningafyrirkomulagið og
kjördæmaskipunina en öll
hans barátta frá upphaíi vega
fyrir breytingum og endur-
bótum til aukins lýðræðis á
þessu sviði.
En svona getur það verið
vandséð, hvernig atvikin ráð-
ast.
í Mexíkó hiefur fjármálaöng-
þveiti breytzt i farsæla og
örugga efnahagsþróun
Jónas Haralz hagfræðingur,
sem starfar á vegum Alþjóða-
bankans að rannsóknum á fjár-
málaþróun í Mexíkó og löndum
í Mið-Ameríku, er í sumarleyfi
hér heima um þessar mundir,
og á miðvikudagskvöldið sagði
hann nokkur orð um starf sitt
i fréttaauka ríkisútvarpsins.
Var margt af því, sem hann
sagði, næsta eftirtektarvert fyr-
ir okkur íslendinga.
Hann dvaldi nokkuð við efna-
hagsástandið i Mexíkó, þar sem
verðbólga var mikil og gengis-
fellingar gerðar æ ofan í æ,
stundum með hroðalegum af-
leiðingum.
Síðasta gengisfellingin var
gerð 1954, sagði Jónas, en síðan
hefur ríkt í landinu sterk fjár-
málastjórn. Strangur hemill
hefur verið hafður á útlánum
bankanna, ríkið hefur haft
tekjuafgang og fjárfesting ríkis
og ríkisfyrirtækja verið ein-
skorðuð við ríkistekjurnar en
ekki sótt fé í þjóðbankann. Ná-
in samvinna hefur verið milli
verkalýðssamtakanna og ríkis-
stjórnarinnar óg kauphækkanir
allar verið bundnar við aukn-
ingú raunverulegra þjóðar-
tekna.
Aður var í landinu mesta
fjármálaöngþveiti og verðbólga,
sem jók stöðugt mismun auðs
og örbirgðar. En síðustu árin
hafa orðið í Mexíkó snöggari
umskipti en í nokkru öðru
Iandi. Yfclmegun hefur aukizt
hröðum skrcfum og þjóðar-
tekjurnar vaxið ört.
Jónas Haralz minntist einn-
ig á það, að í Suður- og Mið-
Ameríku, þar sem lífskjör
margra eru bágborin og þjóð-
félagshættir yfirleitt frumstæð-
ir, væri nú mjög sterkur fram-
faravilji. En það vildi við
brenna, að áætlanir um nýjar
framkvæmdir væru illa undir-
búnar.
Þetta minnir á sumt hjá okk-
ur — nýsköpunina í Höfða-
kaupstað, Faxaverksmiðjuna,
Hæring, glerverksmiðjuna og'
margt fleira. Einhverjum þyk-
ir kannske ekki fremd að þvi,
að Islendingar séu bornir saman
við Mið-Ameríkuþjóðir. En bezt
mun þó að þora að horfast í
augu við staðreyndir. Ráð okk-
ar hefur verið næsta reikult. Af
því súpum við seyðið. Af því
ættum við líka að Iæra.
^4 fJLJdió-
da
Lítilsháttar «m ntölinn.
„Mikið skelfing held ég sé
leiðinlegt -að yera nioIur,“ sagði
einhver, „hanit lifir i pels á
siimrin og sundfötum á velurna!“
Þessi skrýllainætti minna okk-
ur á að vera vel á verði gegn
þessu skaðsemdárkvikindi, allt-
af er þörf, en aldrei meiri en nú
i hitunum um - hásnm-arið.
Áður fyrr, voru piikið notaðar
mölkúlur og ýmiss konar lyktar-
sterk lyf i þvi skyni að fæla burt
mölinn. Rannsóknir hafa sýnt,
að þessi slerka lykt hefur ekki
minnstu áhrif á mölinn, hins veg-
•ar er hún óþægileg fyrir okkur
sjálf, þvi að nær ómögulegt er að
ná lyktinni úr fötum, sem geymd
hafa verið með mölkúlum.
Það lyfið, sem bezta raun gef-
ur i baráttunni við mölinn, er án
efa Ð.D.T. Það fæst bæði í dufti
og fljólandi. Það er áriðandi, að
fötin séu ve) burstuð og hrein,
áður en þau eru úðuð með D.D.T.
Leggið aldrei föt til hliðar lang-
t a» tíma án þess a3 þvo þau
eða hreinsa áður. Mölurinn ]eit-
ar alltaf fyrst á óhreina flik.
Gætið þess að sprauta vel inn
i horn og hugsanlegar sprungur á
klæðaskápum og skúffum. Mölur
þrifst bezt í kyrrð, myrkri og
mátulegum hita. Sterkt sólskin
gerir liins vegar út af við liann.
Á gólfteppum leitar hann helzt
út i hornin og undir húsgögn,
sehi lítið eru lireyfð. Úðið þvi vel
þar og þá inn undir teppið.
Ekki er nóg að gera allsherj-
ar herferð einu sinni eða tvisvar
á ári.því að mölurinn er fljótur að
koraast i gagnið. I>að tekur eggið
7—10 daga að þroskast í lirfu.
Möllirfan þrífst bezt við 25° h'ita
i myrkri og kyrrð, eins og áður er
s-agt, og sækir þvi einkanlega eftir
að koraast inn i föll, undir saum-
för o. þ. h., og alveg sérstaklega
sækist hún eftir að koniast undir
handveg á flíkum, sem ckki eru
alveg lireinar.
Sé hitinn ininni en 5°, þrosk-
ast eggin ekki, en um leið og
hitastigið hækkar, breyt-ast þau i
lirfur. Eftir minnst 90 daga er
lirfan búin að spinna utan ura sig
púpuna og 11—55 dögura þar á
eftir er mölfiðrildið fullþroskað.
Strax' eínum sólarhring þar á eft-
ir býrjar kv'enfiðrildið að verpa.
20—^200 stykki á liún, en ]iá er
henni lika allri lokið, og hún
leggst fyrir og deyr.
Þannig er óhætt að reikna mcð
þremur mölkynslóðum áoeinu
ári, þar sem skily.rði e,run„hag-
stæð“, J. (I. i ibúðum ipeð mið-
stöðvarhitun. kvenliðrildið ,flýg-
ur ál’drei, mölurínn, sem við s.jYi-
um flögra um, er eingöngu karl-
fiðrildi. Og fullvaxin fiðrildi éta
ekki neitt (þau hafa ekki cinu
sinni munn). Þess vegna er elt-
ingaleikur við eina mölflugu með
lófasincllum og látum harl-a til-
gaugslitill. Það cr meira að
segja mjög óvist, að um mölflugu
sé að ræða, þvi að þær forðast
birtuna i lengstu lög. Það eru egg-
in og lirfurnar, sem við eigum að
leita að, það er lirfan, sjálfur
mölurinn, sem mestan óskundá
gerir.
ýLrm
1954
Ljómans vor er liðið
landið okkar grcztur.
Svarna eiða svíkja
synir þess og dœtur.
Deyja vonir dýrar,
dimmir lands um byggðir.
Hverfa óðum allar
íslands fornu dyggðir.
Fósturjörðin fríða!
Fékk hér erlent veldi
land af þínu landi.
Líður senn að kveldi?
Frelsi þitt er fjötrað
fargað unnum bótum.
Smáðar Ijóðs þíns lindir,
lof þitt troðið fótum.
Hafður er í heiðri
hverskyns þjófalýður.
Fœr sá frelsisorðu,
er fyrir honum skriður.
Ágirnd, slœgð og auðvald
aðalsmerki dagsins.
Bera merkin blindir
broddar þjóðfélagsins.
Þeir, sem áður unnu
og áttu víst að geymast,
fallnir fornir stofnar
fara senn að gleymast.
Jóni Sigurðssyni
sýnast myndi rökkur,
hinn bandaríski blettur
banvænlega dökkur.
Jón frá Pálmholti.
n
HAFÞÓR GUÐMUNDSSON
dr. jur.
Máljlutningur, lögfrœðileg
aðstoð og fyrirgreiðsla.
Austurstræti 5, V. hæð.
Sími 7268, heimasími 80005.
Auglýsendur, athugið!
ErJÁLS ÞJÖÐ er nú þeg-
ar þriðja útbreiddasta blaðið
í sveitum landsins og kemur
auk þess á þúsundir heimila
í kaupstöðum og kauptún-
um.
Það borgar sig því að áug-
lýsa i FRJÁLSRI ÞJÓÐ. —
FRJALS ÞJOÐ
Sími 8-29-85.