Frjáls þjóð - 13.02.1960, Blaðsíða 5

FRJÁLS ÞJ OÐ
oCauaatJí
uaardaptnn
13:
1960-
5
Bíða íslands örlög Nýfundna
lands árið 1933?
Mörgum er um þessar mund-
ir sá uggur í brjósti, að senn
dragi að því að ísland lúti sömu
örlögum og Nýfundnaland fyr-
ir tuttugu og fimm árum. For-
sendur eru á margan hátt harla
svipaður í þessum löndum, og
framvinda fjármálanna á ís-
landi virðist nauðalík því, sem
var í Nýfundnalandi, áður en
landsmenn gáfust upp og lögðu
forræði sitt í hendur öðrum.
Nýfundnaland er svo að segja
alveg jafnstórt íslandi, en íbú-
ar eru nokkru fleiri. Öll megin-
byggðin er á litlum landshlut-
um á suðurströndinni, og höf-
uðborgin tiltölulega fjölmenn.
Atvinnulífið er mjög einhliða
og fiskveiðarnar meginuppstaða
þess.
Landinu var stjórnað af land-
stjóra og níu ráðherrum, og
löggjafarvald hafði sextíu
manna þing.
Á árunum 1900—1930 var
uppi sú stefna að fá inn í land-
ið sem mest af erlendu fé, og
var þá meðal annars slegið á
þá strengi að gera yrði atvinnu-
lífið fjölbreyttara og tryggara.
Þegar kom fram yfir 1920 var
landið orðið stórskuldugt, og
á hverju einasta ári frá 1920 til
1930 var á fjárlögunum mikill
halli, sem jafnaður var með
lántökum. Jafnhliða var í land-
inu sýndarvelmegun og kaup-
gjald tiltölulega hátt, en eng-
inn vildi í neinu kreppa að sér.
Flokkadrættir keyrðu úr hófi
fram, og stjórnmálamennirnir
gripu til hvers konar bragða
sér til persónulegs ávinnings.
Þegar kreppan reið yfir, rið-
aði þetta þjóðféiag til falls. Þó
tókst að halda öllu á floti fram
á árið 1933. Þá tók siðasta rík-
isstjórn Nýfundnalands tvö
stórlán sama árið, í janúar og
júlí, og var það til þessara lána
unnið að veita kanadískum fyr-
irtækjum einkarétt á innflutn-
ingi vissra vörutegunda til Ný-
fundnalands.
Skattar voru hækkaðir og út-
gjöld skorin niður. En allt var
þetta um seinan. Atvinnuleysið
herjaði, og síðari hluta ársins
neyddist stjórnin til þess að
lýsa yfir gjaldþroti og biðja
Breta að senda eftirlits- og
rannsóknarnefnd.
í þessa nefnd var valinn einn
Nýfundnalandsmaður, einn
Breti og Kanadamaður. Hún
lagði til, að stjórn landsins yrði
vikið frá völdum og skipuð ný
stjórnarnefnd, sem færi í senn
með löggjafarvald og fram-
kvæmdavald. Þetta varð þingið
að sætta sig við. Verka-
mannaflokkur -landsins reyndi
helzt að andmæla þessu, en
andmæli hans voru máttvana,
því að hann skorti bæði vilja
og getu til þess að standa undir
hinum þungu byrðum, sem nú
hlutu að leggjast á herðar
landsmanna.
Sett voru mjög ströng fjár-
hagsákvæði, sem fyrst og fremst
miðuðust við það að tryggja
skuldareigendum endur-
greiðslu. Atvinnuleysingjarnir
í bæjunum reýndu áð fleyta sér
og sínum við viðárhögg á vetr-
um og margir freistuðu þess að
koma sér upp smábýlum. Þegar
um þverbak keyrði með efna-
hagsafkomu landsmanna, hlupu
Bretar undir bagga í bili.
Við þetta sat í mörg ár, unz
áhrifa heimsstyrjaldarinnar síð-
ari Jék að gæta. Þá var rokið
upp til handa og fóta og gerðar
herstöðvar og flugvellir í Ný-
fundnalandi.
1948 kom eins eins konar
þing saman til þess að ræða um
framtíð landsins, og bað það
stjórnarvöldin um leyfi til þess
að landsmenn mættu greiða at-
kvæði um, hvort þeir kysu um
sinn það stjórnarfar, er þeir
höíðu hreppt, þegar landið varð
gjaldþrota, ábyrga stjórn, kosna
af landsmönnum, eða samein-
ingu við Kanada.
Engin þessara hugmynda átti
meirihlutafylgi að fagna. 69440
vildu ábyrga heimastjórn,
64006 sameiningu við Kanada,
en 23.313 vildu sama stjórnar-
far og verið hafði.
Nokkrum vikum síðar voru
atkvæði greidd í annað sinn og
þá aðeins um þær tvær leiðir,
er höfðu jafnt fylgi. 78323 kusu
sameiningu við Kanada, en
71334 vildu sjálfstæði. Þeir
voru í minnihluta og urðu að
lúta í lægra haldi. Síðan hefur
verið hljótt um stjórnarfarið í
Nýfundnalandi. En þar ráða
mestu kanadísk fyrirtæki, sem
bundið höfðu þar fé og vilja
hafa eitthvað fyrir snúð sinn.
ísland er nú orðið það land
heims, er næstmest verður að
láta af gjaldeyristekjum upp í
greiðslur vaxta og afborgana af
erlendum lánum. Þó er enn
bætt ofan á nýjum milljörðum,
sem á að éta upp á þesgu ári.
Getur ísland staðizt þetta
frekar en Nýfundnaland árin
1932—1933? Er þess ekki.þegar
farið að gæta, að lántökur séu
háðar -þeim skilyrðum, að
landsmenn hlýti einhverjum
sérstökum formúlum í viðskipt-
um? Er það kannske á næstu
grösum, að í gjaldþrotabú Is-
lendinga setjist einhver nefnd
útlendinga, sem taki af skarið
og segi fyrir um það, hvernig
skuldaskilunum skuli hagað?
Verður erlent vörurusl
flutt inn fyrir lánsféð?
Einn helzti fagnaðarboðskap-
ur ríkisstjórnarinnar í sambandi
við „bjargráðin“ er, að nú skuli
innflutningur á öllum helztu
neyzluvöruirf gefinn frjáls frá
öllum löndum, eða um það bil
bil 60% af heildarinnflutningn-
um.
í því skyni að gera þetta eitt-
hvað meira en gagnslaust papp-
írsloforð, hafa Bjarni Benedikts-
son og félagar staðið með betli-
lúkurnar báðum megin Atlants-
hafsins í senn og tryggt sér 780
milljón króna eyðslulán til
tveggja ára, sem að þeim tíma
loknum má svo framlengja i
önnur tvö ár, ef efnahagskerfið
hefur þá ekki brostið innan
þess tíma.
Sá hængur er þó hér á, að
vegna gengisbreytingarinnar og
hinnar gífurlegu hækkunar á
tollunum í krónutölu, sem af
henni leiðir, verða góðar er-
lendar vörur hér svo dýrar, að
sæmilegar innlendár iðnaðar-
vörur yrðu til muna ódýrari,
og erlendu vörurnar óseljanleg-
ar með öllu, þegar þrengt er
jafn harkalega áð almenningi
og gert er með hinum nýju
efnahagsráðstöfunum.
Að undanförnu hafa hin háu
innflutningsgjöld og tollar orðið
til þess, að þessa hefur orðið
vart. Hafa innflytjendur þá
gripið til þess að flytja inn út-
söluskran og þriðja flokks vöru
erlenda til að reyna að hafa
eitthvað að selja á boðlegu
verði, þó að vörugæðin hafi í
raun og sannleika verið óboð-
leg með öllu.
•' Iðnrekandi hér í bæ vakti at-
nygli blaðsins á þessu. Kvað
hann fáa mundu hafa gefið því
gaum, hvert tjón þjóðfélagið
gaeti beðið við það, að dýrmæt-
um gjáldeyri, sem.þar að auki
væri fenginn að láni í'viðbót við
skuldasúpuna, yrði blátt áfrgm
fleygt í það að flytja til lands-
ins hálfónýtt útsölurusl og fylla
með því allar verzlanir, til þess
að heildsalastéttin gæti dregið
lengra strá í samkeppninni en
íslenzkur iðnaður.
FRJÁLS .ÞJÓÐ telur rétt að
vekja athygli á þessum uggvæn-
legu hlutum vegna þess, að það
væri hörmulegt til þess að vita,
ef þessi nýju bjargráð yrðu til
þess, að almenningur þyrfti að
sætta sig við úrgangsvörur ann-
aarra þjóða, í ofanálag á þær
fórnir, sem hann er látinn færa
á altari gróðastétta og útgerðar-
braskara.
En við hverju er að búast af
núverandi betlilúkuvaldhöfum?
Skyldi þeim finnast ís-
lenzk alþýða sá úrhrakslýður,
að henni væri fullboðleg sú úr-
gangsvara, sem aðrar þjóðir
kasta á skarnhauga?
BIFREIÐASALAN
OGLEIGAN
INGÓLFSSTRÆTI 9.
Símar 19092 og 18966
Kýnnið yður liið stóra
úrvál, sem við höfum af
alis konar bifreiðum.
Stórt og rúmgott
sýningarsvæði.
BIFREÍÐASALAN
OG LEIGAN
Ingólfsstræti 9.
Símar 19092 og 18966.
Breytingar á Siifurtungllnu
Samkomuhúsið Silfurtunglið
hefur nú fengið leyfi til vín-
veitinga, en fyrir nokkru var
rekstri hússins breytt þannig,
að bar er nú opin veitingasala,
svipað og í öðrum vínveitnga-
húsum hér í bæ.
Silfurtunglið var opnað í
júníbyrjun 1955 og varð brátt
einn vinsælasti skemmtistaður
í Reykjavík.
Eftir breytingar á regiugerð
s.l. haust, þar sem veitingahús-
um er hafa vínveitingaleyfi var
gert kleift að hafa opið til kl.
eitt eftir miðnætti tvo daga
vikunnar, ákváðu forráðamenn
Silfurtunglsins að breyta
rekstri hússins í það horf.
Salarkynni eru ems og
margir þekkja, mjög vistleg í
Silfurtunglinu og nú hefur
fyrirkomulagi verið breytt í
samræmi við breyttar aðstæð-
ur.
Si.lfurtungið mun leggja á-
herzlu á að hafa á boðstólutn
ódýra sérrétti og mun máltíðin.
kosta frá kr. 30,00.
Tríó Reynis Sigurðssonar
mun leika fyrir dansi og enn-
fremur létta sígilda tónlist.
Þá mun hinn vinsæli og
stórsnjalli Ómar Ragnarsson
skemmta í Silfurtunglinu fyrst
um sinn.
Eigendur Silfurtunglsins em
þeir Axel Magnússon og Sigur-
geir Jónasson, sem einnig sér
um rekstur veitingahússins.
Sjúkdómseinkenni -
Frh. af 8. síðu.
hagserfi, munu ekki leika þenn-
an leik eftir.
í þriðja lagi má nefna, að það,
sem sérfræðingar núverandi
ríkisstjórnar áfelldust fyrri
ríkisstjórnir hvað harðlegast
fyrir og það með réttu, var, að
þær skyldu eítki afgreiða fjár-
lög með verulegum greiðsluaf-
gangi og kyrrsetja hann til að
draga á þann hátt úr verðbólgu-
þróuninni.
Nú bregður hins vegar svo
vi, að þegar fyrstu fjárlög hins
„nýja og trausta kerfis" eru
lögð fram og hafa hækkað frá
fyrra ári um rúmlega hálfan
milljarð, er greiðsluafgangur-
inn aðeins rúmlega eitt pro
millé, eða minni en nokkru
sinni á verðbólguárunum.
Samkvœmt biturri reynslu
og rökum sérfrœSinganna er
þarna sýnilega teflt út í al-
gjöra ófœru, því vissulega
munu flestir eða allir gjalda-
liðir fjárlaga fara’fram úr á-
œtlun, og er þá sýnilegur
stórkostlegur greiðsluhalli
hjá ríkinu á nœsta ári.
Er a. m. k. ótrúlegt, að þeir
erlendu sérfræðingar, sem hér
hafa komið, og krafizt þess fyrst
af öllu, að fjárlög væru
greiðsluhallalaus eða með veru-
legum greiðsluafgangi, vildu
gefa hinu „nýja kerfi“ heil-
brigðisvottorð út á slíka fjár-
lagaafgreiðslu.
Er þarna og um að ræða einn
af mörgum liðum.í hinu nýja
kerfi, sem mun brjóta það nið-
ur eins og spilaborg á mjög
skommum tíma.
Fjórða atriðið, sem hér skal
drepið á, er það pólitíska her-
bragð sérfræðinganna, að láta
svo líta út í dag, að verzlunar-
1 álagning eigi eklti að hækka að
krónutölu frá því sem var.
Ljóst er, að þarna er um
blekkingu eina að ræða, gerða í
því augnamiði að koma i veg
fyrir að kerfið hrynji til grunna
þegar á fyrstu vikunum.
Sérfræðingunum var fyllilega
ljóst, að fengju kaupmenn að
halda sínum hlut óskertum, þeg-
ar almenningur væri krafinn
stórfelldra fórna, yrði við ekk-
ert ráðið og allt hið mikla ný-
sköpunarverk hefði breytzt í
ein verstu fjörráð, sem efna-
hagslífi þjóðarinnar hefðu ver-
ið búin í einum áfanga,
En jafnljóst er þeitn og
ríkisstj&minni, að þessj rái
stöfun á ekki að standa til
frambúðar. — Nákvæmlega
þetta sama ráð var tekið við
gengisfellinguna 1950, en að~
eins tveim árum síðar höfðu
kaupmenn fengið fulla á-
lagningu á allt vöruverðið.
Þannig verður það örugg-
lega enn.
Þessu til viðbótar er svo
vísdómslega um hnútana bú-
ið, að álagningin á að hœkka
um það, sem nemur aukn-
um vaxtakostnaði, sem leiðir
af 12% vöxtunum, þannig,
að almenningur á að taka ok-
urvextina á sínar herðar, en
ekki kaupmannastéttin.
Fimmta sjúkdómseinkenni
hins nýja kerfis eru háu vext-
irnir, sem almennt er talið, að
eigi að verða 12%;
Það væri fróðlegt, ef scrfræð-
ingarnir og ríkisstj prnarhc rr-
arnir gætu bent á eitthvað ríki
í veröldinni, sem byggi við
traust og heilbrigt efnahags-
kerfi en hefði jafnframt 12%
vaxtafót.
Hið sanna er, að hár vaxta-
fótur er eitt öruggasta sann-
indamerki um helsjúkt efna-
hagskerfi, enda ber greinargerð
frumvarpsins það með sér, að
þeim, sem það sömdu, hefur ‘
orðið hálf bumbult af þessu
hraustleikamerki.
Sjötta og síðasta sjúkdóms-
einkennið, sem hér verður gert
að umtalsefni, er það,
að samkvœmt boðskap
stjórnarherranna og sérfrœð-
inga þeirra, á að gera alla
hluti í einu, sem þó hefðu
þurft að gerast stig af stigi &
nokkrum tíma, ef nokkur
von átti að vera til þess að
það tœkist að framkvœma þcL
eins og til var ætlazt.
Þetta atriði, ásamt öðru því,
sem hér hefur verið drepið á, og
fjölmörgu fleiru, er glöggt sann-
indamerki um það, að þessi til-
raun er fyrir fram dæmd til að
mistakast.
Og þá hefur gerzt hér verri
atburður en orð fá lýst, því þá
er vonlaust um að spyrnt verði -
fótum við þeirri óðaverðbólgu,
sem þessar ráðstafanir bera þá ■
í sér, né stöðvað það efnahags-
öngþveiti, sem þá er framundan.
Þess vegna er það í raun og
sannleika ófyrirgefanlegt, að'"'
nokkrir skulu gerast til þess, ■
að spila það pókerspil með fram-
tíð og tilveru þjóðarinnar, sem;
hér cr. gert....
i