Frjáls þjóð - 19.11.1960, Blaðsíða 9

Gils
Karl Evang:
Frh. af 8. siAu
reynist. Einhver helzti á-
hugamaður um stofnun fé-
lagsins og formaður þess frá
upphafi er landlæknir þeirra
Færeyinga, Hans Debes Jo-
ensen dr. med. Félagið gef-
ur út ársrit, er nefnist Fróð-
skaparrit, og eru komnir út
8 árgangar. Er þetta merkis-
rit, sem íslenzkir fræðimenn
i ýmsum greinum ættu að
gefa fullan gaum. Það ei
skrifað . á færeysku, en
hverri grein fylgir efnisút-
dráttur á ensku. Þar skrifar
Chr. Matras ritgerðir um
, færeyskt mál, Sverri Dahl
um fornminjar, Jóannes Ras-
mussen um jarðfræði, Leif
Dahl um dýrafræði, R. Ras-
mussen um plöntufræði, H.
Debes Johensen og R. K. Ras-
mussen um heilbrigðismál,
J óhannes av Skarði um
menningarsögu, Karsten
Hoydal um fiskirannsóknir
o. s. frv.
Þá gefur félagið einnig út
Annales Societatis Scientia-
rum Færoensis, og eru í
þeim flokki komin út a. m.
k. fjögur rit, sum mjög stór.
Fylgir þeim útdráttur á
dönsku og ensku. — Eitt
þessara rita heitir „Gomul
föroysk heimaráð“ (þ. e. hús-
ráð við ýmsum sjúkdómum),
sem R. K. Rasmussen hefur
safnað og gefið út. Er það
býsna skemmtileg bók. Skal
hér að lokum tekinn úr bók
þessari ismákafli, þar sem
greinir frá einni af mörgum
lækningaaðferðum við gigt-
arskollanum:
„Var giktin í beinunum,
bundu tey sær hosur og sokk-
ar úr svartari hundaull og
gingu í. Stórir svartir loð-
hundar vóru ikki sjáldan
róptir gikthundar. Ein kona
bant fyri 75—80 árum síðan
undirbrökur á mann sín.
Hann hevði gikt í öðrum lær-
inum. Ovari partur av aðrari
brókinni var bundin úr svart-
ari hundaull, sum maðurin
sjálvur átti. Hundurin var
kliptur sum seyður, og ull-
in karðað og spunnin sum
annars vant. „Fyri lendapínu
og gikt í beinunum havi eg
einaferð eitt heilt summar
gingið við hundaull í flonels-
bindi uppi á lendunum,“
segði ein maður í 1938. Eitt
konufólk, borin í heim í 1883,
gekk 20 ára gomul við sokki
úr svartari hundaull uppi á
öðrum beini tí hún hevði
ringa pínu í tí.“
Treystu ekki já-mönnuiuim!
Grein Or norska blaðinu Orientering
New York —
Framh. af 1. síðu.
uppi lögum og reglu í land-
inu, getur hún fundið Iykil-
inn að Ieyndardómi ósómans.
Með því. að fyrirskipa rann-
sókn á innstæðum fslendinga
erlendis er unnt að komast
að því, hverjir hafa komizt
yfir gjaldeyri á ólöglégan
hátt. Vera má, að þá sé
margur háttsettur maðurinn
í fiskeinokunarhringum eða
öðrum stórfyrirtækjum kom-
inn í gapastokkinn. En ríkis-
stjórn íslands á ekki nema
um tvær leiðir að velja: að
gerast samábyrg eða hreinsa
út óloftið.
Fálkinn tekur upp
nýjan bíining
VIKUBLAÐIÐ FÁLKINN,'
sem er elzta vikublað sinnar
tegundar hér á landi, hefur haf-|
ið göngu sína á ný eftir nokk-
urt hlé. Nýr ritstjóri hefur ver-'
ið ráðinn og mikil breyting orð-
ið á blaðinu, bæði hvað efni og
útlit vabðar.
Hefur Gylfi Gröndal tekið við
ritstjóminni en hann var áður
ritstjóri Sunnudagsblaðs Al-
þýðublaðsins. Við framkvæmda
stjórn hefur tekið Jón A. Guð-
mundsson. I
Meðal efnis hins fyrsta blaðs
Fálkans í nýja búningnum er
viðtal við Höskuld Eyjólfsson
frá Hofsstöðum, einn kunnasta
hestamann landsins, ný íslenzk
frásögn eftir Jón Helgason um
eitt frægasta sakamál 18. ald-.
ar, rætt við tvær ungar Reykja-
víkurstúlkur á leið til Parísar,
smásögur, framhaldssögur,
verðlaunagetraun og ótal margt
fleira.

Stjómmálanámskeið hefst á vegum þjóðvarnarfélaganna
þriðjudaginn 29. nóv. kl. 20.30 að Laugavegi 31, III-hæð.
Þátttaka tilkynnist á skrifstofu Frjálsrar þjóðar, sími 19985.
Námskeiðið verður auglýst nánar í næsta blaði.
Qagnrýni á flokkaskipulagið á
mikinn rétt á sér. Þróun og
framfarir eiga sér þvi aðeins stað,
að gamlar og nýjar hugmyndir
rekist á. Einhver verður að færa
nýjar hugsanir í dagsljósið og
það er oftast nær Iilutverk stjórn-
arandstöðunnar. Það sem háir
flokkalýðræðinu einna mest nú
á tímum er skilningsleysið á
nauðsyn stjórnarandstöðu . og
virðingarleysið fyrir slikri and-
stöðu. Þegar valdir eru fulltrúar
á mikilvægar ráðstcfnur eins og
landsfundi eða önnur ráðgefandi
þing, þá virðist flokksvaldið
telja það brýnasta verkefni sitt
að útiloka alla fulltrúa, sem hafa
aðrar skoðanir á málum en talið
er æskilegt, og þar sem slikt fólk
er auðvitað oftast i minnihluta,
er mjög auðvelt að misnotk lýð-
ræðið á þennan hátt. Aðal áhuga-
mál stjórnmálaflokkanna er
kannski fyrst og fremst að auka
atkvæðatölu sína við næstu kosn-
ingar. Flokkarnir hafa því allan
hugann við að leyna innri klofn-
ingi scm ekki verður kippt í lag,
eða að reyna að komast hjá að
afgreiða inál, sem kynnu að
styggja cinstaka kjósendur, en'
hugsa minna um að gera póli-J
tíska stefnu sína ljósa, svo að
hún sé öllum skiljanleg og veitij
ákveðna úrlausn á helztu. vanda
málum.
Það er mjög erfitt fyrir ungt
fólk, sem nálgast stjórnmála-j
flokkana án þess að vera liáð
nokkruin þeirra, að sjá i kosn-j
ingastefnuskrám flokka.nna
nókkrá visbendingu ' úhi það,
hvern skuli kjósa. Stefnuyfirlýs-j
ingarnar eru smám saman farnarj
að líkjast svo hver annarri, að,
þeir- y-ngri og óreyndari, sem
kunna ekki að lesa milli linanna,!
ciga mjög erfitt nieð að sjá mis-
muninn.
IWargt má vissulega gagnrýna í
stjórnarfarskerfi okkar; fjár-
lægðin á milli skrifborðsins og
bins iðandi lífs, seinagangur við
ákvarðanir, tilgerðarlegt og oft
óskiljanlegt málfar, óþolinmæðij
og . sjálfbyrgingsháttur, lieiguls-
háttur og óráðvendni.
í samfélagi okkar eru til ýmis
öl'l, sem vitandi vits nota sér-
ó■'nægiuna og þá árekstra, sem
alltaf hljóla að verða milli þeirra
sem skipa fyrir og þeirra sem
eiga að hlýða, öfl sem réýna við
livert tækifæri að vekja grun-
seindir og tortryggni á því sem
kallast „yfirvöldin* . Jafnvel orð-
ið yfirvald fer að fá keim af
ókvæðisorði, eins og það var,
þegar við voruin hernumdir af
Þjóðycrjum og þýzk yfirvöld réðu
ríkjum.
Nái þetta of langt er hætta a
ferðum í lýðræðisþjóðfélagi.
Sjálfsagt er að gagnrýna yfir-
vöklin og halda þeim við cfnið,
en aldrei má þó gleymast, að yf-
irvöldin eru við sjálf, þau eru
hluti af lýðræðisþjóðfélaginu,
sem við lifum í. Þess vegna er
hclzta verkefnið að brúa bilið
milli yfirvaldanna og fólksins
sjálfs, báðir aðiljar eiga að lita á
bá sem gegna embættisstörfum
sem fulltrúa fólksins; menn í
þjónustu þess fyrirkomulags, sem
við sjálf höfum byggt upp.
i
A ður fyrr tóku aðeins lögfræð-
ingar þátt í að stjórna ríkinu.
Enj smám saman þegar vísindum
og tækni fór fram varð mikil þörf
á fólki með aðra menntun, verk-
fræðingum, kennurum, læknum,
efnafræðingum o. s. frv. En hvar
átti að koma þessum mönnum
fyrir í stjórnarkerfinu? Áttu þeir
eingöngu að gefa lögfræðingun-
um góð ráð eða var þeim ætlað
að bera ábyrgð á framkvæmdum?
Þessari spurningu cr cnn ósvar-
að.
Stöðugt fleiri stjórnarfarsleg-
ar ákyarðanir krefjast sérmennt-
unar. Ef verkfræðingar, læknar,
kennarar og aðrir menntamenn
starfa án ábyrgðar, freistast þeir
til að gera einliverja óraunhæfa
óskadraums- eða fyrirmyndartil-
lögu, svo að þeir geti þvegið
hendur sinar, en valdhafinn, sem
enga sérmenntun héfur, verður
að skera niður áætlunina. í þessu
efni kemur flokkakerfi og lýð-
ræðisfyrirkomulag að engu gagni.
Það er ekki unnt að ákveða með
atkyæðagreiðslu í Stórþinginu,
live mikið steypujárn eigi að fara
i ákveðna brú, svo að liún beri
umferðina, né lieldur segja tiÞ
um, hversu margir sýklar megi'
vera í drykkjarvatni að skað-
lausu. Flestar slikar ákvarðanirj
ver.ðum við að láta sérinenntuðu
fólki eftir, en þá verður líka að
finna eðlilegan og fullnægjandi
stað fyrir þetta fqlk í stjórnar-
farskerfi livers lýðræðisþjóðfé-
lags, og láta það svo starfa með
fullri ábyrgð, svo að í ljós komi,
hvort það er vandanum vaxið
enda sé það látið víkja fyrir öðr-
um hæfari, ef svo er ekki.
fjáu 40 ár, sem ég lief haft tæki-
færi til að taka þátt i umræð-
um um ýmis vandamál í Noregi,
man ég ekki eftir öðru tiniabili
þegar menn liafa verið jafn
hræddir að láta skoðun sína i
ljós og einmitt nú eftir lieims-
styrjöldina síðari.
Eýðræðið er i mikilli liættu,
þegar svo er komið sem nú, að,
tími já-mannanna er upprunn-j
inn, þeirra sem alltaf eru þægi-
legir, handgengir og reiðubúnir|
áð semja sig að háttum þeirra
sem með völdin fara heima eða
erlendis. Þessir menn geta verið
góðir og vinnusamir, en þegar
vanda ber að höndum er aldrei
unnt að treysta slikum já-mönn-
um, þeir laga sig alltaf eftir að-
stæðum og lialla sér að valdhöf-
unum hverju- sinni.
Við rekumst alltof oft á þá
fullyrðingu, að venjulegur mað-
ur sé ckki l'ær um að mynda sér
noklcra rökstudda skoðun á utan-
ríkismálum og lierfræðúm. En
við ættum að fallast á það í citt
skipti fyrir öll, að leynilegar
stjórnarathafnir og njósnastarf-
scmi getur aldrei samrýmzt lýð-
ræði. Þegar mikilvægum liern-
aðarmálum er lialdið leyndum,
er verið að svipta fólkið og lýð-J
ræðisstofnanir þess tækifærinu
til að hafa álirif á gang mála. Það
kemur lýðræðinu að litlu lialdi,
þótt rcvnt sé að réttlæta leynd-
I
ina með þvi að ákveðnir fjand-
menn séu miklu verri en við
sjálf, lýðræðið eykst ekki við
það.
Mú á tímum eru til jafn mörg
form fyrir lýðræði og lýðræð-
islöndin eru mörg. í svokölluð-
um einrœðislöndum má sjá frelsi
og lífslöngun manna brjótast út
á þann hátt sem aðeins verður
nefmlur lýðræðislegur. Við kom-
um gersamlega í veg fyrir, að við
getum skilið veröldina eins og
hún er í dag, ef við byrgjum okk-
ur með þeirri trú, að eingöngu
hinn norski máti eða vestræni
máti lýðræðisins sé liinn eini og
rétti. Hvergi er takmarkinu náð,
alls staðar koma veikleikarnir i
ljós, og á einum mannsaldri liefur
lýðræðið beðið fleiri og stærri
ósigra einmitt i þessum lýðræðis-
hluta lieimsins en við kærum
okkur um að muna eftir.
Hver sá sem lítur álvöruaugum
á sjálfan sig og lætur í ljós skoð-
anir sínar, þó að hann viti að
sjónarmið hans hefur enga mögu-
leika á að sigra sem Stendur,
styrkir lýðræðið. Hver sá sem
innan stjórnmálaflokks verklýðs-
félags eða annarrar félagsheild-
ar hjálpar til að auka áhuga ein-
staklingánna, þátttöku þeirra og
áhrif í starfi félagsins, sáir með
þvi fræi í akur lýðræðisins- Hver
sá sem sýnir virðingu fyrir til-
finningum og skoðunum annarra,
enda þótt þær komi frá fólki af
annarri kynslóð eða öðru kyni,
mun uppskera tifalt erfiði sitt.
Hver sá sem mótmælir i orði eða
verki, að annað fólk éða hópar
af fólki séu beittir kúgun og of-
beldi og reynir að verja rétt þessa
fólks og virðingu, vinnur með þvi
í þágu lifandi lýðræðis. Hver sá
sem flytur meðborgurum sínum
sannleika, fullkominn og ómeng-
aðan sannleika — hvort sem
liann cr fagur eða viðbjóðslegur,
vinsæll eða liataður, og með-
höndlar sannleikann þannig, að
fólk geti myndað sér rökstudda
skoðun, starfar í anda lýðræðis.
Lýðræði cr ckki samsafn af
reglum, sem ákveðnar eru i eitt
skipti fyrir öll, það er lifsform
seni stöðugt tekur breytingum
og verður áð samhæfast þróun
niannanna sjálfra, tækni þeirra .
og þjóðfélagi. í liverju landi
verður að berjast daglega fyrir !
lýðræði, líka i svokölluðum lýð- ý
ræðislöndum á sama liátt og við
berjumst fyrir friði.
Atvinnuleysi —
Framh. af 1. síðu.
og óðaverðbólgu að stöðva -
framkvæmdir og valda miklu
atvinnuleysi.
Almenningur í landinu er ;
þrautpíndur fjárhagslega eft- .
ir aðgerðir ríkisstjórnarinn-.
ar, en atvinnuleysi væri þó
versta áfallið ofan á allt ann-
að. Það er skilyrðislaus
krafa, að ríkisstjómin geri
tafarlaust þær ráðstafanir,-
sem dugi til að koma í veg
fyrir alvarlega kreppu í at-
vinnuliíinu. t
*Jí-
Frjáls þjóð-Laugardaginn 19.nóvember 1960
9