Frjáls þjóð - 11.03.1961, Blaðsíða 3

Tillögur Nehrus til lausnar
Kongódeilunnar
Kongó er alltaf fréttaefni, og vafalaust líður enn nokkur
tími, unz þar verður allt með ró og spekt. Margir merkir
menn hafa látið í ljós álit á málum þar og bent á úrræði
til bóta, enda hafa margir óttazt að þar kvnni að kvikna
það bál, er gæti breiðzt út. Hér birtist grein eftir hinn
kunna indverska forsætisráðherra NEHRU, þar sem hann
lýsir skoðunum sínum á málum þar. Grein þessi er skrifuð
áður en Lúmúmba forsætisráðherra var myrtur, en heldur
engu að síður fullkomlega sínu gildi. Hún er hér þýdd úr
Politiken.
í Kongó blasa vi'ð óvenju-
í lega erfið vandamál. Því verð-
ura við að reyna að komast nð
þvi, hvað það er, sem raun-
verulega veldur því, livernig
.ástandið þar cr.
Það, sem fyrst verður fyrir
okkur, er það algjörlega ein-
stæða ástand, sem skapaðist,
.þegar Belgar, sem liaft liöfðu
Kongó fyrir nýlendu, kipptu
snögglega að sér liendinni, eða
a. m. k. létust gera það. Kongó
varð þá land, sem skyndilega
stóð uppi án allra embættis-
manna og tæknimanna, nema
livjið nokkrir Belgar héldu
kyrru fyrir. Þetta hlaut að
valda erfiðleikum, — og gerði
; ])að. Það liefði orðið geysilega
erfitt fyrir hvaða land sem
var að útvega aðra menn fyr-
irvaralaust i stað hins þjálfaða
fólks, og jafnvel þótt mörg
lönd hefðu tekið höndum sam-
an. Þess vegna voru Samein-
iiðu þjóðirnar beðnar að taka í
i taumana, sem þær og gerðu.
j ~ ]>egar ég fékk tækifæri til
þess að ski])ta mér af þessu
j máli á fundi hjá SÞ, liéjt ég
I ]>ví lika fram, a'd þær liefðu
i gert rétt, er þær stigu þetta
j skref. Og fvrst þær gerðu það
j ættu þær að gera það af full-
nm krafti og án nokkurs hiks,
i þvi öruggt væri, að gætu SÞ
j ekki brúað það bil, sera raynd-
azt hafði i Kongó, myndu aðrir
I gera það, og á óæskilegan liátt.
Það mættu SÞ ckki láta gerast.
Ohjákvæmilegar afleiðingar
þess yrði borgarastyrjöld,
kynkvislaóeirðir, sem yrðu
efldar utanlands frá. Þess
vegna væri engin leið fær,
önnur en sú að SÞ tækju mál-
in í sínar liendur.
SÞ sendu sína menn til
Kongó. Ný vandamál komu i
ljós og koina stöðugt i ljós.
Það var ekki Indland, sem
sendi Dayal aðalfulltrúa SÞ til
Kongó, við stungum ekki upp
á llonum og vorum alls ekki
beðnir um uppástungu.
Það var Dag HammarSkjÖld,
sem átti frumkvæðið að skipun
hans, en þeir liöfðu áður
kynnzt i Lib'anon og síðar i
New-York. Hannnarskjöld bað
Indlnndsstjórn um að leyfa
Dayal að takast þetta starf á
hendúr. Við gerðum það ekki
j án yfirvegunar, því að liann
gegndi mjög þýðingarmiklu
starfi i Karachi.
Dayal þurfti fyrirvaralitið
að taka til starfa við hinar erf-
iðustu aðstæður. Þrátt fyrir
það, að liann er einn þeirra
embættismanna okkar, sem
njól-.i hvað mestrar tiltrúar, og
við bcrum fyllsta traust til
dómgreindar hans og reypslu,
get ég eiginlega ekki fullyrt
neitt um hvaða skcrl' hanri hcf-
ur lagt til framþróunar mála í
Kongó, þar sem við höfum
nmnverulcga verið lengi sam-
bandslausir við liann. Það er
ekki oft, sem hann lætur frá
sér heyra, og við gefum honum
engin fyrirmæli, þótt sumir
virðist hakla það. Hann er
nefnilega alþjóðlegur embætt-
ismaður, og gegnir ákaflega
crfiðu starfi, þar sem það
lieyrir beint undir SÞ.
En af skýrslu, sem er skrif-
uð -al' þessum marini, sem ekki
einungis er staddur á vett-
vangi atburðanna, lieldur
ber ábyrgð á og hefur liönd i
bagga með málum í Kongó, er
hægt -að sjá margar staðreynd-
ir, sem a. m. k. gefa nokkra
heildarsýn yfir ástandið.
Mjög þýðingarmikið atriði,
og raér finnst leitt -að þurfa að
segja það, — er að Belgarnir
hafa alls ekki komið fram á
þann hátt, sem þeir virðast
liafa átt að gera. Fáum vikum
eftir að sjálfstæði Kongó var
viðurkennt og þeir höfðu
hlaupizt brott, tóku þeir að
koma til baka i stórum stil.
Þeir bókstaflega streymdu að,
ekki aðeins til héraða cins og
Katanga, — sem nú er raun-
verulega stjórnað af Belgum,
hermönnum, borgaralegum
embættismönrium, tæknimönn-
um, o. s. frv., —■ heldur einnig
til Leopoldville. Ég minnist
þess, að Öryggisráðið hefur
livað eftir annað lýst yfir því,
að Belgum bæri að lialda brott.
Auðvitað átti Öryggisráðið við
hersveitirnar og starfsmenn
hersins, það átti alls ekki við
borgaralega starfsmenn. Samt
sem áður eru hersveitirnar,
eða a. m. k..hermenn, þar enn-
þá. Belgisk-a stjórnin reynir að
halda því fram, að hún geti
engin afskipti haft af málinu,
hér sé um að ræða einstakl-
inga, sem dveljist í Kongó af
fúsum vilja, og hvernig geti
stjórnin farið að skipta sér af
því? Það getur verið, að
strangt tekið sé það erfitt, en
ég held nú samt, að hægt væri
fyrir ríkisstjórnina að gripa i
taumana, — og það sé bein-
línis skylda hennar.
Sú staðreynd er athyglisvcrð
i þessu sambandi, að undir
eins og friður virtist nokkurn
veginn vera kominn á í
Kongó, skutu skyndilega upp
kollinu i Briissel og viðar í
Belgiu, ráðningarskrifstofur,
sem réðu fólk til Kongó. ltik-
isstjórnin hefst ekkert að,
þetta er jú einkaframtak! Iin
vissulega ekki til þess fallið,
að stuðla að friði í Kongó.
Hér er athyglisvert dærni
um þetta sérkennilega ástand:
122 Belgir sóttu nýleg-a um
stöður við dómsmálakerfið i
Kongó. Það er auðvelt að sjá,
að í þesSu tilfelli, sem öðruin,
er það annað og meira én
nokkrir einstaklingar, sem
standa í sambandi við Kongó-
stjórn um stöðuvcitingar.
Áhrif Belga blas-a einnig við
á sviði hermála. Bélgiskur
liðsforingi, nýkominn frá
Brazzaville, starfar nú sem
ráðunautur við varnarmála-
ráðuneytið í Leopoldville, og
fyrrverandi Belgíuliermaður,
sem einnig var liðsforingi,
starfar nú, með höfuðsmanns-
tign, sem aðstoðarmaður Mó-
bútós ofursta. Móbútó liefur
enn frernur sent 36 Kongóbúa
til Brússel á herskóla, og
þannig mætti lengi telja.
í Katanga, sem vill nú losna
úr tengslum við Kongó, gætir
alls staðar belgískra áhrifa.
Allar ábyrgðarstöður, — hvort
sem um er að ræða borgara-
legar eða i hernum, — eru
annaðhvort í höndum Belga,
eða óreyndra Kongóbúa, sem
hafa belgiska aðstoðarmenn
sér við hlið.
Sunnar, í Kasai, — þar sem
einnig er ófriðlegt ástand, eru
belgisk áhrif mjög áberandi.
Þar virðist lireinn stríðsundir-
búningur hafinn, og yfirum-
sjón með honum hefur Creve-
coeur ofursti, sem gengur i
belgiskum einkennisbúningi,
og aðstoðarmaður hans er
annar Belgi, Leveaux ofursti.
Þessar staðreyndir, scm hér
licfur verið getið, koma alveg
lieim við það álit vel kunnugra
liðsforingja SÞ, og fleiri heim-
ildir, að Belg-ar séu á ný, smám
saraan, en markvisst, að ná
undir sig ölluip þeim opin-
berum stöðum í Kongó, sem
máli skipta.
Auk þeirra vandamála, sem
stjórnin og þjóðin i Kongó
lilutu að sjá fram á, sem óhjá-
kvæmilega afleiðingu af þeim
miklu umskiptum er af sjálf-
stæðinu leiddu, liefur komið í
ljós að þessi endurkoma Belga
er mikið vandamál. AIls stað-
ar, þar sein þeir eru orðnir
fjöimennir, eru nú sterkar
lireyfingar, sein berjast fyrir
myndun sjálfstæðra ríkja, sem
segi sig úr lögum við Kongó.
Það eru komnar upp inargar
slíkar hreyfingar, og Belgarn-
ir vcita þeim viða forystu.
Mér hlýtur því að leyfast að
halda því fram, að nærvera
Belganna cigi mikinn þátt í
þessu órólega ástandi og í
stöðugt vaxandi mæli, og eitt
af því er Kongóbúar áttu fyrst
að gera til þess að friður rikti
i Iandinu var að styðja tilmæli
Öryggisráðsins um að Bclg-
ar færu burt, með oddi og
egg. Öryggisráðið átti þarna
að vísu ekki við borgara, held-
ur við herinn og áiiangendur
lvans, en eins og nú er ástatt
er útilokað að draga lireina
markalínu þar í milli. Það
virðist a. m. k. augljóst, að
belgisk öfl sem ýta undir
skilnaðarkröfur, standi á bak
við allar innbyrðis deilur
kongóskra flokka. Þetta er
ekki einungis augljóst í þeim
hémðum, sem eru áfjáðust i
skilnað, héldur ná áhrifin allt
til stjórnarinnar i Leopold-
ville, sein slær úr einu i annuð,
cftir þvi sem Belgarnir vilja.
Við heyrum talað um Ivasa-
vúbu forseta, um hinn fyrr-
verandi forsætisráðh. Lúin-
úmba og um hina svonefndu
emba'ttismannastjórn, sem
einfaldlcga er mynduð af ung-
um stúdcntum við háskólann
i borginni, — allir þessir aðil-
ar eru ósammála; hvernig eig-
um við svo að geta gert okkur
grein fyrir ástandinu.
Eitt er þó fullkomlega ljóst:
Þarna var til þing, fulltrúar
fólksins, kosnir samkvæmt
lögum, sem belgískir embætt-
ismenn höfðu lagt grundvöll
að, að nokkru eftir belgiskri
fyrirmynd. Þingið var sem
sagt þjóðkjörið, og kaus Kasa-
vúbú forseta og Lúinúmba for-
sætisráðherra. Svo kom babb í
bátinn; nýr maður kom fram á
sjónarsviðið, Móbútó ofursti,
sem Lúmúmba skipaði lier-
ráðsforingja meðan liann var
forsætisráðherra. Þetta eru
miklur ábyrgðarstöður, en
þessir menn höfðu áður gegnt
frennir lítilfjörlegum embætt-
um; eftir þvi sem ég bezt veit
hefur Móbútó enga menntun
eða reynslu hlotið sem her-
maður, liann var vist áður ein-
hvers konar skrifstofumaður.
Það kemur alls ekki i veg fyr-
ir að liann geti verið ágætis
maður og persónulega lief ég
ekkert á móti honum. En þessi
lierráðsforingi ákvað að senda
þingið heim og lirekja forsæt-
isráðherrann frá völdum.
Hann fullyrti, að liann skyldi
aldeilis kippa öllu í lag og
kom í veg fyrir að þingið
kæmi saman og liandtók Lúm-
úmba.
Þetta er allt mjög athyglis-
vert. Þegar allt kemur til alls,
er þingið vissulega grundvöll-
ur stjórnarfarsins, og Móbútó
ofursti liafði engan lagalegan,
stjórnarfarslegan, né nokkurn
annan rétt til þess að stjórna,
og þvi merkilegra er það, að
sum lönd liafa stappað i liann
stálinu og jafnvel stutt hann i
tiltækjum hans, hversu ein-
kennileg sem þau hafa verið.
Her hans hefur t. d. ekki ein-
ungis réynzt algjörlega stjórn-
laus, héidur og farið um með
ránum. Það var ekki erfið-
leikalaust, sem liersveitum SÞ
tókst að koma lögum og reglu
á i Leopoldville.
Eg get ekki dæmt um það,
hvaða flokkur er öflugastur,
en ég hcld að við vérðum að
slá því föstu fyrst og fremst
að þingið eigi að stjórna
hverju landi. Og i Kongó er
til löglega kjörið þing. Það
fyrsta sem á að gera, er að
gera mögulegt að kveðja það
saman.
Suinir halda þvi fram, að
„hegðun“ þingsins stundi á
lágu stigi. Hvdrju skiplir það?
I.átum þá hittast. Þeir eru ekki
allir hefíaðir utan þingsins
lieldur. Að sjálfsögðu mun Mó-
bútó, — hvattur af hinum
mörgu belgisku starfsmönnum
sinum, gera sitt til þess að
hindra sámkomu þingsins. —
Heppnist það verður lvongó-
búum kennt um. Ég hef ó-
skipta samúð mcð Kgngóbú-
um, og ég er sannfærður um
það, að ef þeir fengju að slýra
inálum sínum sjálfir, fengju að
visu nokkrir kúlu i höfuðið,
en þeir myndu komast að nið-
urstöðu. Svo gætu þeir lialdið
áfram að koma málum sínum í
rétt horf, i stað þess að liringla
nú fram og aftur eftir erlend-
uití áhrifum, og þetta ógæfu-
sama land er nú orðið bitbein
kalda stríðsins, svo að stöðugt
verður erfiðara að ná þinginu
sainan.
Sumir halda því fraril, áð
þingið geti ekki Iialdið- ftind,
því ekki geti allir þingmenn
komið. Það hljómar oinkenni-
lega. Ilvað hindrar þá? Ef SÞ
aðeins hafa nægilegan herafla
til staðar, ætti að.vera auðvelt
að tryggja öryggi þingsins og
Framh. á bls, 7.
Bréf —
Framh. af 5. síðu.
Philistear). Þó ei fyrr en um
‘jólin: bœði Skúli, rétur, og
eg held Markús. — Á mið-
vikudaginn kemur eigum við
að vera uppi til slcriflegs, og
er ekki fritt fyrir, að mér sé
ofurlítið farið að hitna um
hjartað. Af 204 stúdentum,
hvar af 5 a 6 eru islenzkir,
held eg einhver fari lctthlað-
inn heim; og er það allra
sögn, að hér hafi áldr.ei verið
eins margir stúdentar til
Deposit, siðan Noragur fór,
hvört omen eg legg svo út,
að Noregur muni einhvöm
tíma leggjast hingað aftur.
Rússar skulu vera ofur-
litið búnir að þrengja að
Tyrkjunum og jafnvel ná
tveimur merkisfestinum
þeirra. — f nóvember stend-
ur til mikil hátíð hér, á þá
fram að fara gifting arf-
prinsins, og Kaupmannáhöfn
að illuminerast í 3 daga í
röð, svo tólg er komin hér í
hœsta prís yfir 2 merkur
pundið, — állt er hér dýrt,
ag peningaverð hið vcrsta. —
Eg gceti skrifað þér 2ja a 3ja
arka bréf, ef eg hefði tóm-
stund til þess, en öðru er nú
svör að gefa — og þet.ta bréf
veit eg víst að verður mitt
lengsta í þetta sinni. — Til
merkis upp á hvörnig pen-
inga sökum minum fnuni
seinna varið verða, lcei eg þig
þar af ímynda þér, að eg nú
þegar eftir réttan rúnian x/2
mánuð hefi gjört omtrent 150
ríkisdala Debit og ef svo fer
fram, veit eg að emhvörn-
tíma ballanserar vel. —
Frakki, kjóll, buxur, stígvél
og kasket 90 rbd, Hxlsáleiga
og kostur fyrir mánuð 12 a 13
rbd., og 30 rbd. fyrir ferðina
niður hingað samt, fieira
nauðsynlegt hér. — Allt þetta
með fleirum kringumsiœðum
neyða mig til að hleypci upp
til skipbrots nú strax til að
geta om muligt, fengið Reg-
entz, jafnvel þó mér hcfði
verið betra að bíða lil jól-
anna með hinum. — Eg hefi
lesið mig allan hér i lófa,
eins og mér er mögulegt nú,
en seinna lofi guð skrija ég
þér annað hvört ekkert eða
skárra. Haltu mér iil góða
með þetta núna, og skrifaðu
mér állt sem þú veizt og mig
interessar að heiman, samt
það sem þú fréttir frá Þing-
velli — og gleymdu svo ei
aö unna þínum eins og áöur.
sanna vini,
Högna Einarssyni.
Segja máttu mér frá. ef þig
langar til að eignast héöan
eitthvað, eg kosta útlátin. Eg
recommendera þér scm þeim,
hvörjum eg bezt trúi mihna.
kunningja, innlagt bréf til
Guðr: og eins ef hún skyldi
senda þér bréf til baka. til
Befordringar. Portocn skul-
um við komast út .af.
Þinn vin *
H. E. ' n
Frjáls þjóð — Laugardaginn 11. marz 1961