Frjáls þjóð - 08.04.1965, Blaðsíða 2

Nitiiiiuuiiuiiiiiiiiiuiiuiiiiiiiiiiiiiiiuiiiuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiuuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiuiiniiiiiiiiiiiiuiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiuiiuiiiiiuiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii.iuiiiiiuiuiiiiuuiuiiiiiiiuiiiiiiiiimuiiiiiiuiuiiiiiiiiiiiiiuiiiiuiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiuiiiuiiiiiiiiiii
Leif Johansen, hagfræðiprófessor við Oslóarháskóla:
Reynsla Norðmanna af erlendu fjármagni
í seinustu grein var gefið
yfirlit yfir þær atvinnugrein-
ar, sem helzt búa að erlendu
fjármagni og hvaða lönd
vega þar þyngst á metunum.
í framhaldi af þessu er fróð-
legt að kynnast helztu ákvæð
um norskrar lagasetningar
um erlent fjármagn og stöðu
þes's í norsku efnahágslífi.
UNDANÞÁGULÖGIN
Þýðingarmesta lagasetn-
ingin í þessu efni er hin svo-
kölluðu afsals- eða undan-
þágulög (konsesjunslover).
Þau voru fyrst sett árið 1906,
þegar kaup útlendinga á
vatnsföllum í Noregi stóðu í
hámarki og mikil hætta var
á, að allur orkufrekur iðnað-
ur í landinu yrði háður er-
lendu fjármagni. Síðan hefur
nokkrum sinnum verið bætt
við þessi lög, þau gerð fyllri
til samræmis við nýja revnslu
og ákvæði hinna upphaflegu
laga hert (sérstaklega 1917),
þannig að afsalslögin ná nó
yfir fossa, námur, skóga, rækt
að land o. fl.
Sem dæmi um anda þess-
ara laga getum við nefnt höf-
uðákvæðin í „Lögum um hag
nýtingu fossa, náma og ann-
arra náttúruauðlinda frá 14.
12. 1917. Ákvæðin um fossa
hljóða svo (§1); „Án sérstakr-
ar konungsheimildar (konsej-
on) geta engir aðilar. aðrir en
hið norska ríki og norskar
sveitarstjómir, hagnýtt eign-
arrétt eða notkunarrétt á foss
um, með fullum lagalegum
rétti."
Höfuðákvæðin um undan-
þágur handa útlendingum
(§4) hljóða svo:
„5rlendir ríkisborgarar,
sem og erlend hlutafélög og
Rafmagnið er undirstaða allr-
ar stóriðju nútímans og raf
línurnar* líftaugar iðnþjóð-
félaga.
S , t *
önnur félög með takmarkaðri
ábyrgð, sem og önnuf foftn
viðskiptareksturs, hvort held-
ur í opinberum- eða einka-
rekstri..........geta undir
vissum kringumstæðum, ef
þau hafa búsetu í Noregi og
hafa stjómarmeirihluta, skip-
aðan norskum ríkisborgumm,
fengið undanþágu til að hag-
nýta eignarrétt, slíkan sem
um er rætt í §1, gegn nánari
skilyrðum, sem konungur (þ.
e. ríkisstjórn — þýð.) setur.“
Meðal þeirra skilvrða sem
má setja er sérstaklega getið
um: að norskir fjármagnseig-
endur skuli hafa ótvíræðan
rétt til þátttöku í fyrirtækinu,
og, sé undanþágan aðeins
veitt til ákveðins tíma. skuli
ríkið eiga rétt á að eignast
fyrirtækið að fullu e~ undan-
þágan fellur úr gildi
Raunveruleg áhrif undan-
þágulaganna á þróun þessara
mála í Noregi hafa verið
mjög umdeild Þannie skrifar
próf. Keilhau um lögin frá
1917 (Det Norske Folks Liv
og Historie i vár 5gen Tid,
1938):
„Eftir að nýju lögin frá
1917 voru sett leitaði einka-
fjármagn úr virkjunarfram-
kvæmdum. Útþensla stóriðju
frestaðist því af bessum sök-
um um nokkurt skeið.“
Hins vegar má með nokk-
urri vissu gera ráð fvrir að
erlend fjárfestine í Noregi
hefði allavega staðnað á milli
stríðsámnum — kreppuárun-
um — jafnvel þótt engin slík
;jöf hefði verið sett.
BANKAI.ÖGIN
í Bankalögunum eru á-
kvæði, sem takmarka mögu-
leika erlends fjármagns til að
ná beinum yfirráðum yfir
norskum bönkum. í „Lögum
um viðskiptabanka“ frá 24.
maí 1961 segir svo §7):
Aðrir en norskir ríkisborg-
arar geta átt hlutab-éf sam-
tals allt að einum tíunda
hluta og, með sérstöku kon-
ungsleyfi, allt að fjórða hluta
hlutafjáriris." í
Varmaaflstðvar tryggja orku-
öryggi en em dýrar í rekstri
og óhagkvæmar.
í §9 er kveðið á um að í
stjóm einkabankanna (sem all
ir era hlutafélög) mega ekki
aðrir sitja en norskir ríkis-
borgarar, búsettir í Noregi,
svo fremi konungur hafi ekki
sérstaklega heimilað annað.
Annars hefur hin almenna
„Lagasetning um einokunar-
hringa og hringamvndanir"
(Tmstlovgivningen) haft tals
verð áhrif í þá átt að halda
hinum erlenda fjármagnsinn-
flutningi í skefjum. Samt em
fjölmörg dæmi þess, að þess- =
um lögum hafi verið svo slæ- f
lega framfylgt, að þau hafi |
ekki komið að notum. þegar I
hinir stóru erlendu auðhring- =
ir hafa beitt áhrifum sínum. |
FÁIR ÚTVALDIR
Eins og þegar hefir verið §
drepið á er meginreglan í I
þessari lagasetningu sú, að |
þau fvrirtæki, sem verða að |
fá undanþágu frá norskum I
lögum til að reka atvinnu- \
rekstur í landinu, verða að §
fullnægja ýmsum skílyrðum, I
og í öllum tilfellum því skil- |
vrði, að meirihluti stjómar |
fyrirtækisins skuli vera skip- |
aður norskum ríkisborgurum. \
Þessum bókstaf er ævinlega =
fullnægt og það eins þótt að- 1
eins brotabrot af heildarhluta i
fé fyrirtækisins sé í norskum |
höndum. í flestum tilfellum i
er það svo, að norskir ríkis- |
borgarar mynda meirihluta |
stjórnar, þótt um eða yfir =
90% hlutafjárins sé í höndum |
erlendra aðila Þegar að er i
gáð kemur á daginn að ör- f
smár hópur norskra ríkisborg- 1
ara gengur aftur í stjórnum i
flestra þeirra stórfyrirtækja, 1
sem em í eigu eða undir yfir i
ráðum erlends fjánnagns.
Verði Noregur fullgildur |
aðili að EBE gerist það sjálf- i
krafa, að breyta verður öll- =
um lögum, sem setja skilyrði |
fyrir rétti útlendinga til að I
UIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII^IllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillillUllllllllllllUII
„UNG
Vísindi eða
I síðasta hefti Fjármála-
tíðinda skrifar dr. Jóhannes
Nordal forystugrein, sem
hann nefnir „Ung þjóð".
Grein þessi er bersýnilega
skrifuð í þeim tilgangi ein-
um að sannfæra atvinnurek
endur um, að þeir þurfi ekki
að óttast vinnuaflsskort, þó
að hér sé ráðizt í stórvirkj-
un og alúmínbræðslubygg-
ingu, sem í þrjú til fjögur
ár mundu soga til sín tilfinn
anlega marga fagmenn og
verkamenn miðað við okk-
ar aðstæður, en síðar
minna, nema þá verði ráð-
izt í viðbótarframkvæmdir
eins og talað er um. Lætur
2
ÞJ0Г
áróðursbrugg
doktorinn að því liggja í
grein sinni, að íslenzkir at-
vinnurekendur þurfi fremur
að hafa af því áhyggjur að
sjá hinum „stóru árgöng-
um‘‘ á árunum 1965—80
fyrir nægum verkefnum. —
Hvaða leikmaður skyldi nú
ætla að doktorinn bregði á
það ráð að brugga hér hinn
versta hálfsannleik og áróð-
ur, einmitt þegar hann
„tumlar í sínu rétta ele-
menti“, félagsfræðinni. Sú
er þó raunin. Ekki vantar
þó það, að dr. Jóhannes
Nordal fer nógu vísinda-
lega af stað í áðurnefndri
grein sinni, (greinin birtist
óstytt í Mbl., auðvitað), ber
fyrir sig réttar tölur frá Guð-
jóni Hansen um fólksfjölg-
un. En þegar doktorinn fer
að gefa í skyn að þeir
„stóru árgangar", sem hér
komast á tvítugsaldur á ár-
unum 1960—80 miðað við
árin 1940—60 verði allir
að vinnuafli á vinnumark-
aði erfiðisvinnu eða hafi
þar í för með sér stórfellda
aukningu, miðað við fyrri
tíma, þá rýrnar skyndilega
vísindabragðið af greininni,
að sama skapi og áróðurs-
ólyktin eykst. Dr. Jóhannes
Nordal sniðgengur sem sé
algjörlega þá frumskyldu
vísindamannsins, þar sem
hann er að ræða um fjölg-
un þjóðarinnar á ákveðnu
árabili með tilliti til aukn-
ingar atvinnutækja, að rann
saka, hvað verða muni af
tvítugum karlmönnum á ár
unum 1960—80 miðað við
árin 1940—60 og 1920—
‘40, og hvert þeir muni
leita. Hann athugar ekkert,
hvað mörgum sinnum fleiri
muni á þessum árum vera
við langt framhaldsnám í
æðri skólum, en voru 1940
—‘60. Hann athugar heldur
ekki, hvað mörgum sinnum ‘
fleiri af þessum mönnum
muni ílendast erlendis að
námi loknu en á árunum
1 940—60. Hann reynir
ekki að gera sér grein fyrir
því, hver aukin áhrif lang-
skólaganga allra ungra
manna mun á þessum árum
hafa í þá átt að þeir leiti í
sívaxandi mæli inn í skrif-
finnskukerfið, ný bankaúti-
bú, nýjar þjónustugreinar o.
s. frv., en ekki þangað, sem
atyinnutækin strita. En ef
allir þessir hlutir væru kann
aðir og ýmsir fleiri, er ósköp
hætt við því, að þeir fram
leiðendur, sem síðasta ára-
Frjáls þjóð —
tug hafa búið við sívaxandi
vinnuaflsskort hættu að fá
„vatn í munninn" af til-
hlökkun yfir því, að „stóru
árgangarnir" hans dr. Jó-
hannesar Nordals á vinnu-
markaði erfiðisvinnunnar
myndu létta af þeim öllum
áhyggjum í þessu efni á ár-
unum 1 965—80, og það þó
að drjúglega væri af þeim
tekið til að byggja alúmín-
verksmiðju, höfn fyrir hana
og stórvirkjun.
Dr. Jóhannes Nordal hefur
því hér orðið það á, sem
engan vísindamann má
henda, ef hann vill láta
virða sig sem vísindamann,
og forðast að láta skoða sig
sem áróðursvél af lélegustu
gerð, þ. e. „model-Eykon".
Þetta er mjög svo raunaleg
staðreynd, sem gjarnan
mætti verða öðrum ungum
vísindamönnum íslenzkum
víti til varnaðar. B.S.
fimmtudaginn 8. apríl 1965.
í