Frjáls þjóð - 08.04.1965, Blaðsíða 3

FRJÁLS ÞJOÐ
Útgefandi: Huginn h.f.
Ritstjóri: Ólafur Hannibalsson.
Ritnefnd: Bergur Sigurbjörnsson (ábm.), Gils Guðmundsson,
Haraldur Henrysson, Hermann Jónsson, Einar Hannesson.
Einar Sigorbjörnsson.
FramkvæBidastjóri: Þorvarður Örnólfsson.
Auglýsingar: Ólafúr Hannibalsson.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 8. Sími 19985. Pósthólf 1419.
Áskriftarverð kr. 150,00 fyrir hálft ár; í lausasölu kr. 8,00.
Prentsmiðjan Edda h.f.
KJARASAMNINGAR
Á DÖFINNE
ÞaS má vera fagnaSar-,
efni öllum hugsandi mönn-
um, aS nú um sinn hefur
gaett ótvíræcSrar viSleitni
til acS koma á bættum vinnu
brögcSum viÖ undirbúning
og gerð kjarasamninga milli
alþýSusamtakanna annars
vegar og atvinnurekenda
hins vegar. Allir þeir, sem
þar eiga mestan hlut aS1
máli, vircSast hafa dregicS
nokkra lærdóma af dýr-
keyptri reynslu liSins tíma.
Lengi var verkalýSshreyfing
in næsta ósamstæS, síSbúin
meS kröfur sínar og þær þá
oft lítt samræmdar. Mjög
bar og á því, aS ólík viS-
horf forystumanna verka-
lýSsfélaga til stjórnmála-
flokka og stjórnarvalda tor
velduSu allt samstarf og
samstöSu. Nú virSist þetta
aS ýmsu leyti breytt, svo
sem glöggt kom í ljós á ráS
stefnu þeirri um kjaramál,
sem haldin var í síSasta
mánuSi aS frumkvæSi Al-
þýSusambands Islands.
Tókst þar aS ná algerri sam
stöSu um þau meginatriSi,
sem lögS verSur áherzla á
viS hina margþættu og
vandasömu kjarasamninga,
sem framundan eru. Hlýtur
slík samstaSa aS styrkja
mjög aSstöSu verkalýSs-
hreyfingarinnar, þegar aS
samningaborSinu kemur, og
er þess aS vænta, aS hún
rofni ekki, heldur styrkist
er á hólminn kemur, enda
er árangurinn mjög undir
því kominn.
Stjórnarvöldin hafa einn-
ig sit4»’«aS lært. ViS upp-
haf ferils núverandi ríkis-
stjórnar lýsti hún yfir því,
aS hún teldi þaS ekki í sín-
um verkahring aS hafa nein
afskipti af samningum verka
lýSs og atvinnurekenda.
Fljótlega hvarf stjórnin aS
vísu frá þeirri stefnu, og
gerSi um sinn ítrekaSar til-
raunir til aS ráSa kaupgjaldi
sjálf, meS setningu laga um
kaupbindingu og gerSar-
dóma. En meS stöSvun
kaupbindingarfrumvarpsins
haustiS 1963 var skráSur
lokaþáttur þeirrar sögu. Nú
hefur ríkisstjórnin a. m. k.
lært svo mikiS af reynsl-
unni, aS hún mun telja ó-
hjákvæmilegt aS taka þátt
í samningaviSræSum full-
trúa vinnuseljenda og vinnu
kaupenda, og vill væntan-
lega nokkuS á sig leggja til
aS greiSa fyrir samningum.
Atvinnurekendur hafa
fram til þessa átt einna örS-
ugast meS aS tileinka sér
holla lærdóma um bætt
vinnubrögS viS kjarasamn-
inga og nútímaleg viShorf
til ákvörSunar um kaup-
gjaldsmál. AS svo komnu
máli skal þó varast aS full-
yrSa, aS þeir hafi ekkert
lært. Nokkur vottur hins
gagnstæSa er þaS, aS þeir
hafa í samvinnu viS verka-
lýSshreyfinguna lagt drög
aS rannsókn kjaramála á
fræSiIegum grundvelli. Má
vænta þess, aS þaS starf
beri verulegan og mikils-
verSan árangur, verSi því
röggsamlega fram haldiS.
í fréttabréfi frá Kjara-
rannsóknanefnd, sem nýlega
er út komiS, eru m. a. birt-
ar stórathyglisverSar upplýs
ingar um vinnutíma og kaup
ýmissa starfsstétta hin síS-
ustu ár. Kemur þar í Ijós,
aS meSaltal ársvinnustunda
verkamanna, verkakvenna,
vörubílstjóra, verkstjóra og
fleiri starfsstétta, hefur
hækkaS ört meS hverju ári,
og er nú orSinn geigvænleg-
ur. Sýnir þaS glöggt, í hvert
óefni er komiS, aS í ýmsum
tilfellum er aSeins helmings
árstekna fjölmennra starfs-
hópa aflaS í dagvinnu, hins
helmingsins í eftirvinnu og
næturvinnu. ÞaS er því sízt
aS undra, þótt ein megin-
krafa verkalýSshreyfingar-
innar viS kjarasamningana
í vor sé veruleg hækkun
raunverulegra tekna á tíma
einingu, samræming og
stytting vinnutíma. Á þetta
atriSi hljóta fulltrúar alþýSu
stéttanna aS leggja megin-
áherzlu. Vinnuþrældómur-
inn er orSinn þjóSarsmán
og þjóSarvoSi. Þar er ekki
Framh. af bls. 4.
smækkandi verðbólgukrón-
um.
Hér þyrfti að vera hægt að
tilgreina kaupið á föstu verð-
lagi, eins og gert var hér að
framan með heildarþjóðar-
tekjurnar og útflutningsverð
mætin.
Tilraun hefur þá líka verið
gerð til þess að reikna út,
hvemig kaupmáttur (raun-
gildi) samningsbundins tíma-
kaups hefur þróast árin 1959
—1964. \
Niðurstaðan er þessi:
Sé samningsbundið tíma-
kaup árið 1959 sett sem
hundrað, er það 88 árið 1964.
Það hefur sem sé rýrnað
að kaupmætti um 12%. Þetta
er niðurstaðan, hvort sem
miðað er við I eða IV. taxta
Dagsbrúnar. Nokkru hagstæð
ari er útkoman varðandi hafn
arverkamenn. Sé þeirra kaup
sett 100 árið 1959 reyndist
það 94 árið 1964. Það þýðir
6% rýrnun.
Þessir útreikningar sýna þá
óskemmtilegu útkomu, að
kaupmáttur samningsbund-
ins tímakaups hefui rýmað
frá 1959, eða m. ö. o. þróast
öfugt við allár þær stærðir
þjóðhagsreikninga, sem tölur
voru sýndar um hér að fram-
an. Þannig hefur verðbólgu-
þróunin leikið launastéttirn-
ar, þrátt fyrir alla varnarbar-
áttu verkalýðssamtakanna.
En hvað mundi þá, ef þeirra
hefði ekki notið við?
EF KAUPMÁTTUR HEFÐI
HÆKKAÐ ÁRLEGA
UM 3%.
Því heyrist oft haldið fram
í málgögnum Sjálfstæðis-
flokksins, að íslenzkt efna-
hagskerfi mundi þola, að
kaupmáttur launa hækkaði
um svo sem 3% á ári Óefað
er þetta heldur ekki ofmælt.
Hér verður nú bmgðið upp
mynd af því, hvað kaup
verkamanna ætti nú að vera,
ef þetta hefði gerzt á árunum
1939—1964.
Setjum þá verkamanna-
kaupið árið 1959 sem 100. Þá
ætti það að vera 115,8 árið
1964, að báðum árum með-
töldum.
Þetta þýðir, að árs meðal-
seinna vænna að stinga við
fótum og fylgja af alefli
fram þeirri sanngirnis- og
réttlætiskröfu, að hinn strit
andi maSur hljóti lífvænleg
laun fyrir erfiSi hóflegs
vinnudags.
tal. tímakaupsins, sem var kr.
20,94 árið 1919 skv. I. taxta
Dagsbrúnar, væri árið 1964
orðið kr. 43,34 (ársmeðaltal),
en var það ár aðeins kr. 33,01.
Það þýðir hækkun um 31,3%.
Tímakaupið skv. IV. taxta
væri þá á sama hátt orðið kr.
46,28 í stað kr. 35,00, eða
þyrfti m. ö. o. að hækka um
32,2%.
Hér er, eins og menn sjá
um mikla hækkún að ræða,
og koma þó sízt út hærri töl-
ur, en atvinnurekendur bjóð-
ast í ýmsum starfsgreinum til
að borga, hvað sem umsömdu
kaupi líður, til þess að
tryggja nauðsynlegt vinnuafl
tli framkvæmda sinna og at-
vinnureksturs.
KRÖFUR UM RÉTTLÆTI
Hvernig sem á málir er lit-
ið, virðast gildar þjóðfélags-
legar forsendur vera fvrir all
mikilli kauphækkun verka-
fólks. Hið sama verður uppi
á teningnum, þegar litið er á
lágmark þess. sem hægt er
að hugsa sér, að meðalfjöl-
Framhald af bls. 1.
fyrir umniæli, sem birtast í
blaSi því, sem hann ritstýrir
án ábyrgcSar. En það sýnist
svo sem flest sé leyfilegt í þess
um svonefndu Lárusarmálum.
Bótakröfur Lárusar í þessu
seinna máli eru 100 þús. kr.,
svo ekki vercSur sagt annaS
en aS hinum fv. hæstaréttar-
dómara ,,sigi larSur“ í bóta-
kröfunni, en samtals munu
kröfurnar í öllum málum Lár-
usar vera eitthvaS á þriSju
milljón króna.
DÓMSMÁLASTJÓRNIN
Á meSan öllu þessu fer
fram liggja dómsmálaráSherra
og saksóknari ríkisins á kröf-
unni um rannsókn í Lárusar-
málunum eins og ormar á gulli.
Er þaS þó sennilega algjört
einsdæmi ef hindra á þaS meS
valdi, aS þjóSfélagsborgarar
fái þaS rannsakaS til fullrar
hlýtar, hvort þeir eru sannir
aS sök í því efni aS hafa boriS
aSra menn röngum sakargift-
um eSa átt, óviljandi, þátt í
aS breiSa þær út.
Ekki er þó annaS sýnilegt
en aS dómsmálaráSherra og
saksóknari ríkisins ætli aS gera
þetta á sama tíma og saksókn
ari ríkisins telur sér samboSiS
aS hundelta stjórn starfsmanna
félags Útvegsbankans gegnum
skyldu geti nægt til lífsfram-
færis. Erfitt virðist að hugsa
sér, að minna en 9—10.000
króna mánaðartekjur nægl
meðalfjölskyldu, með þeim
gífurlega húsnæðiskostnaði
sem hér er. En með 41 króna
kaupi á tímann, verður mán-
aðarkaupið réttar 9002 krón-
ur, ef unnið er alla virka daga
fullan vinnudag. — Slíkar
tekjur mega þó sízt við því
að verða skertar með háum
topinberum sköttum.
Hér hefur því verið stað-
næfnzt við lágmarksþörf. Eitt
hvað nálægt þessu þurfa
verkamenns því að fá fyrir
eðlilegan vinnudag út úr
hinu almenna launauppgjöri
með vorinu.
Sé því svarað til, að undir
slíkum launakjörum verka-
fólks rísi þjóðfélagið ekki.
Slíkum kauphækkunum muni
ríkisstjórnin svara með mikl-
um skattahækkunum eða enn
nýrri gengislækkun, þá er það
aðeins sönnun þess, að efna-
hagsstefnan er röng. Þjóðar-
tekjunum ranglega skipt, rík-
isstjórnin ekki fær um að
stjórna af réttlæti. Og þá á
slík stjórn auðvitað að biðj-
ast lausnar, án nokkurrar taf-
allt réttarfarskerfið, úr einu
dómsstigi í annaÖ, fyrir engar
sakir.
Alþingi
sniðgengið
Hver sendinefndin af ann-
arri hefur nú verið á þeytingi
heimsálfanna á milli til samn-
ingagerðar við hinn erlenda
auShring og alþjóSabankann.
Samningum er nú langt
komiS. Hversu langt er ekki
vitaS meS fullri vissu, en þó
er taliS aS samkomulag hafi
þegar náSst í stórum dráttum
um verS, ívilnanir og skil-
yrSi.
ÞaS vekur því mikla athygli,
aS enn hefur Alþingi ekkert
fengiS aS vita um framvindu
mála, þar er þagaS þunnu
hljóSi, þótt máliS sé rætt á
málþingum um land allt og í
flestum blöSum. Fyrirsjáanlegt
er aS málinu á aS kasta inn á
Alþingi fyrirvaralaust og knýja
fram samþykkt þess nær um-
ræðulaust. Mún það einstætt
í þingræSisþjóSfélagi, aS ýf-
irvöld sniSgangi svo gersam-
lega þjóSkjörna fulltrúa viS
afgreiSslu jafn afdrifaríks
máls.
ar.
'rjáls þjóS — fimmtudaginn 8. april 1965.
3