Frjáls þjóð - 17.10.1968, Blaðsíða 8

IÐNAÐARIVBÁL:
íslenzkur þang- og þaraiðnaður í f ramtíðinni ?
Frá því var nýlega sagt í
norskum blöSum, aS Protan
,dg Fagerton As. í Noregi væri
nú heimsins stærsti útflytjandi
,,alginat‘‘-efna í mismunandi
.formi sem flutt væru til 50—
\ ,
60 markaÖslanda og væri mark
aðurinn alltaf aS stækka. Ut-
flutningsaukning í ár miÖuð
viÖ 1967 er talin muni nema
í ísl. kr. 16 milljónum króna.
Nú er veriÖ að stækka verk-
smiðjuna svo hægt verði að
auka framleiðsluna og útflutn
inginn.
,,Alginat'‘-efnin eru notuð í
'Tnargs kohar efnaiðnað víða
' um lönd. Flráefnið er þang og
\ þari sem safnað er saman víðs
vegar frá norsku ströndinni og
öft flutt um rnjög langan veg
‘ til verksmiðjanna. Komiðhefur
verið upp móttökustöðvum í
nánd við stálgeyma, en síðan
flutt til verksmiðjanna.
Fyrir nokkrum árum sá ég
í auglýsingu frá Protan að þeir
ynnu á milli 10 og 20 mismun-
andi efni úr þaranum sem væru
ómissandi í fjölda iðngreina.
Við Islendingar eigum stór
þarasvæði með úrvals þara til
slíkrar framleiðslu eins og Pro-
X
tan og Fagerton As. hafa með
höndum, en hér liggur þarinn
ónotaður, nema þegar hann
rekur á land í stórstreymum og
er bá í litlum mæli notaður á
sjávarjörðum sem fóður fyrir
sauðfé og hesta. Það skal tek-
ið fram, að ekki er hlaupið að
því að koma slíkum þaraiðnaði
á stofn, eins og þeim sem Pro-
tan og Fagerton As. reka; því
slíkur rekstur hefur frarh að
þessu verið byggður upp á
iðnaðarleyndarmálum, sem
fundin hafa verið með kostn-
aðarsömum ransóknum, sem
staðið hafa oft árum saman,
þar til fullkomnum árangri var
náð. Upplýsingar eru því gefn
ar af skornum skammti ef óvið
komandi spyrja. En það er til
annars konar iðnaður sem líka
vinnur úr þangi og þara sem
hráefni, og yfir honum hvílir
engin leynd. Þetta er þang- og
þaramjölsvinnsla.
Þessi iðnaður hóf göngu
sína líka í Noregi eftir SÍðustu
heimsstyrjöld og hefur alltaf
verið að vaxa. Til þessarar
framleiðslu þarf aðeins þurrk-
ara og kvörn til að mala í hrá
efnið þegar það hefur verið
þurrkað. Norðmenn nota nú
talsvert sjálfir af slíku mjöli í
fóðurblöndur en auk þess vex
útflutningur þeirra til annarra
landa á þessu mjöli með
hverju ári. Það er t. d. verið
að byggja eina slíka verk-
smiðju sem ég veit um nú í
Noregi, með 50 tonna hráefnis
afköstum á dag. I byrjun sí"pt.
sl. var samkvæmt norskum út-
flutningsskýrslum búið að flytja
út 5.282 tonn af þang- og þara-
mjöli. Þetta mjöl er nú eftir-
sótt vata hjá þróuðum megin-
landsþjóðum, sem telja að í
því felist vörn sérstaklega gegn
strúmasjúkdómum 1 búfé, ----
þeir sem lengst eru komnir í
alifuglarækt farnir að blanda
slíku mjöli í fóðrið og telja
ómissandi.
Flér á Islandi er hægt að
hefja slíka framleiðslu án nokk
urs undirbúnings, nema þá að
koma upp verksmiðjum með
þurrkara og kvörn. Og vel
væri hægt að nota beinamjöls-
verksmiðjur til þessarar starf-
semi þar sem þær eru til, og
hafa ekki nægjanlegt hráefni
til að vinna úr allt árið.
Norðmenn hafa verið að
auka þessa tegund þangs- og
þaraiðnaðar hjá sér á undan-
förnum árum.
Eg geri ekki ráð fyrir að
þarasvæðin hér við ströndina
hafi nokkurn tíma verið rann-
sökuð að neinu ráði og því
síður gert kort yfir þau öll. En
það mikið þekki ég til við
strendur landsins, að ég veit,
að víða eru til hrein ógrynni
af þara. Það sama er að segja
um þangið sem vex á öllum
skerjum bæði landföstum og
umflotnum. Meginuppistaðan í
norska mjölinu sem ég gat um,
er þang sem skorið er af skerj
um meðan lágsjávað er. FHns
vegar er þarinn notaður að
stærsta hluta til efnavinnslu
þeirrar sem ég sagði frá hér að
framan.
íslenzkir stjórnmálamenn
tala oft um að nauðsyn sé á,
því, að efla íslenzkan iðnað.,
Eg er þeim sammála í því að
þess sé þörf. Og okkur er þörf
á því að iðnaðurinn bjóði upp
á sem allra mesta fjölbreytni.
lsienzka þangið og þarinn, þau
bíða eftir að verða notuð sem
hráefni í iðnaðarvöru.
A undanförnum árum hefur
verið unnið hér lítils háttar að
rannsóknum á þara. Eg held
ég fari rétt með að einn maður
hafi annast þessar rannsóknir
samfara tilraunum með þurrk-
un á þara við hverahita vestur
á Reykhólum. Það segir sig
sjálft að langan tíma getur
þurft til að komast að leyndar-
málum þaraiðnaðárins, sem
efnaiðnaðar ef ekki er kastað,
meira til en þetta. En mjöl-
vinnslu úr þangi og þara gæt-
um við hafið strax. Yfir þeirri
starfsemi hvílir engin leynd.
J.E.K.
Eyðikotiö Róf a og Sjálf stæðishúsið
Menn hafa veitt því athygli,
að á hverju Alþingi eru flutt
fleiri eða færri frumvörp um
iSÖlu tiltekinna jarða, húsa eða
annarra fasteigna, sem eru í
eigu ríkisins. Stundum er hér
um slíka smámuni að ræða að
verðfasteignarinnar nemur að-
eins fáum tugum þúsunda. En
þó að í hlut eigi afdalakot, sem
löngu er farið í eyði, má ekki
selja það úr eigu ríkisins nema
að samþykktum sérstökum lög
u?n, eftir að frumvarpið þar
um hefur farið í gegnum sex
umræður á þingi, þrjár í
hvorri deild og tvaer þingnefnd
ir skilað skriflegu áliti um mál-
ið.
Svo fast er um hnútana búið
jsegar um sölu á ríkiseign er
að ræða.
Aftur á móti virðast engin
lög eða reglur ná til þess, þeg
ar ríki eða ríkisstofnun kaupir
fasteign pyrir fé skattborgar-
anna, hversu þarflaus eða um-
deilanleg sem kaupin eru og
þótt um ráðstöfun á milljóna-
tugum sé að ræða.
Mörgum eru enn í fersku
minni káupin á húseign nokk-
urri í Plaínarfirði, sem ríkis-
sjóður var látinn greiða fyrir
mjög hátt verð, án þess að
fram væru borin nokkur gild
rök fyrir nauðsyn kaupanna.
Kaup þessi voru almennt for-
dæmd, þar eð menn fengu ekki
annað séð en þar væri verið að
hygla gæðingi ríkisstjórnarinn-
ar, sem þá hafði nýlega látið
af ráðherraembætti.
Á þessu sumri áttu sér stað
fasteignarkaup ríkisstofnunar,
sem vakið hafa almenna furðu
og hneykslun. Það eru kaup
Landsímans á smálóð í mið-
bænum í Reykjavík. Lóð þessi
er að vísu við hliðina á Lands-
símahúsinu, og sagt er að sím-
inn þurfi á henni að halda til
að geta stækkað við sig. Þetta
er meira en hæpið. Á því er
enginn þörf að öll starfsemi
Landssímans sé undir einu
þi*ki við AusturvöII. Það mál
átti að leysa með hagfelldara
móti, einkum þegar í ljós kom
að væntanlegur seljandi við-
bótarlóðarinnar kl'afðist óheyri
legs verðs.
En það sem gerir málið að
fullkomnu hneykslismáli, er
þetta: Seljandi lóðarinnar er
sá stjórnmálaflokkur þjóðar-
innar, sem hefur meirihluta í
núverandi ríkisstjórn, Sjálf-
stæðisflokkurinn. Einn af
forustumönnum flokksins er
Fimmtudagur 18. október 1968
Ingólfur Jónsson símamálaráð-
herra. Það er Ingólfur Jónsson
sem tekur ákvörðun um að
heimila að Landssíminn kaupi
600 fermetra lóð af Sjálfstæð-
isflokknum fyrir 16 milljónir
króna.
Ber Ingólfur Jónsson einn á-
byrgð a þessum furðulegu við-
skiptum ásamtsímamálastjóra?
Er ríkisstjórnin öll samábyrg?
Ætlar Alþingi að leggja bless-
un sína yfir kaupin með þögn-
inni? Telur þingið við það un-
andi, að einstakir ráðherrar
geti ótakmarkað ráðstafað fé
ríkisstofnana lil fasteigna-
kaupa? Mega alþingismenn
gjarnan hugleiða slíkar spurn--
ingar, þegar þeir fara að fjalla
um frumvarp til laga um sö.lu
á eyðikotinu Rófu fyrir tíu
þúsund krónur.
Skattborgari.
Taka sjómannasamtökin
togaramálin I sínar hendur ?
I næst síðasta blaði var rætt
um árangur af störfum togara-
nefndar og gagnrýnd sú niður-1
staða nefndarinnar að ætla að |
láta smíða tiltölulega litla tog- i
ara án allra vinnslutækja. Taldi
blaðið að með því væri ekki
stigið það framfaraspor, sem
ætlazt hefði verið til, heldur
væri í rauninni hjakkað áfram
í sama farinu. Það var okkur
því fagnaðarefni, er við frétt-
um að stjórn Farmanna- og
Fiskimannasambands íslands
hefði á fundi fyrir síðustu helgi
tekið þessi mál til umræðu og
gert um þau skelegga ályktun.
Kemur þar m. a. fram að stjórn
in telur, að ef forysta ríkis-
valdsins í þessu mikla hags-
munamáli bregzt, verði sam-
tök sjómanna að taka höndum
saman um ákveðnar aðgerðir í
þessum málum. Hefur stjórnin
þegar komið á fót þriggja
manna nefnd til að hefja und-
irbúningsrannsóknir í þessum
málum, en hana skipa Henry
A. Hálfdansson, framkvæmda-
stjóri, Guðmundur Pétursson,
vélstjóri og Sigurður Guðjóns-
son, skipstjóri.
Það er sanarlega ábyrgðar-
hluti fyrir ríkisstjórn að ætla
að ganga þvert á tillögur og
ábendingar þeirra aðila, sem
mesta þekkingu og reynslu
hafa í þessum efnum og vita
bezt hvað í húfi er. Verði eklti
tekið tillit til ábendinga sjó-
manna og samtaka þeirra um
þessi þýðingarmiklu mál, er
ekki við góðu að búast um ár-
angur og verður slíkt ekki túlk
að á annan hátt en þann, að
annarleg sjónarmið ráði hér
ferðinni.
Ályktun stjórnar Farmanna-
og Fiskimannasambantls Is-
lands hljóðar þannig-
Franih. á bls. 6.