Vikublaðið - 02.09.1994, Blaðsíða 2

2
VIKUBLAÐIÐ 2. SEPTEMBER 1994
BLAÐ SEM V I T E R
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir-
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson, Friðrik Pór Guðmundsson
og Ólafur Pórðarson
Auglýsingasími: (91)-813200 - Fax: (91)-678461
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500 - Fax: 17599
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinnsla: Frjáls íjölrniölun hf.
Ríkisstjórnin
missir tiltrú
markaðarins
Ríkisstjórnin er lent uppá skeri með sína helstu kenni-
setningu, að markaðurinn skuli ráða vaxtastiginu. Und-
anfarið hefur vöxtum verið haldið niðri með handafli en
dag frá degi þverr máttur ríkisstjórnarinnar og brátt fell-
ur tjaldið. Peningamarkaðurinn er núna í biðstöðu
vegna þess að stærstu fjárfestarnir halda að sér höndum
og bíða vaxtahækkana. Ríkisstjórnin hefur ekki lengur
tiltrú þeirra aðila sem mynda raunverulegt bakland
hennar.
I lok síðasta árs stóðu ríkisstjórnin og Seðlabankinn að
samræmdum aðgerðum til að lækka vexti. Markmiðið
var að ná vöxtum niður í 5 prósent og í október gaf Frið-
rik Sophusson fjármálaráðherra út þá yfirlýsingu að rík-
issjóður myndi ekki selja ný spariskírteini með hærri
raunvöxtum en 5 prósent og heldur taka erlend lán en að
hækka vextina. Seðlabankinn hóf á sama tíma stórfelld
kaup á spariskírteinum, húsbréfum og húsnæðisbréfum
til að halda vöxtunum niðri. I vetur og fram á vor tókst
að halda ávöxtunarkröfum fjárfesta innan við 5 prósent.
Þá var Seðlabankinn búinn að kaupa ýmiskonar ríkis-
verðbréf fyrir um 6-7 milljarða króna.
Aætlunin gekk útá það að þegar inngripum Seðlabank-
ans í verðbréfamarkaðinnn linnti væri búið að festa 5
prósent vexti í sessi. Mikilvægasti þátturinn í þessu ferli
er að markaðurinn fái trú á því sem ríkisstjórnin er að
gera og að fjárfestar sjái þess merki að ríkisfjármálin séu
nokkurn vegin í lagi. En það kom strax á daginn að þeg-
ar Seðlabankinn dró úr kaupum á ríkisverðbréfum í
sumar, og hin tilbúna eftirspurn hvarf þar með, þá jókst
þrýstingurinn á vextina og fjárfestar treystu sér ekki að
kaupa verðbréf sem bera 5 prósent vexti.
I útboðum Húsnæðisstofnunar undanfarnar vikur hef-
ur markaðurinn kveðið upp þann dóm að ríkisstjórninni
sé ekki stætt á vaxtastefhu sinni og fjárfestar halda að sér
höndum vegna þess að þeir búast við vaxtahækkunum
innan tíðar. Ahrifamestu aðilarnir á peningamarkaðnum
hafa enga trú á því að ríkisstjórninni takist að ráða við
aðsteðjandi vanda. I stað þess að viðurkenna skipbrot
hefur ríkisstjórnin gripið til þess ráðs að halda vöxtum
niðri með handafli í formi erlendra lána. Þó hafa for-
ystumenn ríkisstjórnarinnar kilfað á því allt kjörtímabil-
ið að erlend lán ríkissjóðs nálgist hættumörk. I síðustu
kjarasamningum var þeirri meginstefnu ríkisstjórnar-
innar mjög haldið á lofti að ekki kæmi til greina að auka
erlendar lántökur.
A aðalfundi Seðlabankans í mars síðastliðnum varaði
þáverandi aðalbankastjóri Seðlabankans, Jón Sigurðs-
son, ríkisstjórnina við því að gera ekki ráðstafanir til að
draga úr lánsfjárþörf ríkissjóðs. Hann sagði aðhald
nauðsynlegt til að vaxtalækkunin verði varanleg. En rík-
isstjórnin hefur ekki haft þrek til þess að ráðast í aðgerð-
ir sem myndu draga úr lánsfjárþörf vegna þess að hún er
sjálffi sér sundurþykk. Umræðan í ágústmánuði um
haustkosningar sýndi að innst inni veit Davíð Oddsson
forsætisráðherra að ríkisstjórnin hefur lokið hlutverki
sínu. En hann fann ekki trúverðuga átyllu til að slíta
stjórnarsamstarfinu og landsmenn munu sitja uppi með
verklausa ríkisstjórn í vetur. Afleiðingin verður sú að
vextir munu hækka og afturkippur kemur í atvinnulífið
með tilheyrandi atvinnuleysi og bölmóði. Almenningur
mun gjalda dýru verði þrásetu ríkisstjórnar Davíðs
Oddssonar.
Sjónarhorn
Lengri skóladag -
ekki lengra skólaár
Aað lengja skólaárið? Svo er
spurt í kjölfar skýrslu nefnd-
ar um mótun menntastefnu
og draga að grunnskólalögum sem
menntamálaráðherra lagði fram á
dögununt. Þar er lagt til að skólaár-
ið hefjist 15. ágúst og ljúki 15. júní
og kennsludagar verði amk 180.
Rökin eru þessi:
- Skólaárið hér er scittra en hjá
nágrannaþjóðum.
- Brecttir lífshættir, brectingar '
og samdráttur á vinnumarkaði
kalla á lengra skólaár.
- Skólaárið er illa nýtt.
- Jákvætt samband er á milli
lengdar skólaársins, nýtingar
skólatímans og námsárangurs.
Sauðburður á glærum
Hjá okkur er skólaárið 173 dagar.
A sumrin hafa nemendur verið mik-
ilvægur vinnukraftur. Það hafa
vissulega orðið bre^tingar í þjóðfé-
laginu. Atvinnuleisi hefur aukist og
þörfin fcrir vinnu æskunnar minnk-
að. Rétt er að skoða vandlega þetta
séríslenska fcrirbæri sem sumár-
vinna barna og unglinga er. Þroskar
sumarvinnan neinendur kannski
meira en fleiri dagar á skólabekk? Ef
svo er þá eigum við hiklaust að efla
þennan þátt í uppeldi íslenskrar
æsku. Við kennarar getum ekki gert
neitt í skólastofunni sem kemur í
staðinn fi;rir þá re^nslu sem ung-
lingar fá á vinnumarkaði. Kennslu-
kona í sveitaskóla lét þessi orð falla í
umræðu um lengingu skólaársins:
„E^rr hætti ég að kenna en að sýna
sauðburð á glæru".
Börn í skólabúðum -
foreldrar í vinnubúðum
Bre^tingar á þjóðfélaginu sem
m.a. felast í aukinni atvinnuþátttöku
kvenna eru notuð sem rök (Lrir
lengingu skólaársins. Það er ertginn
heima til að sinna börnunum og því
talið eðlilegt að börnin séu lengur í
skólanum. Þetta viðhorf er mér lítt
að skapi, en það sýnir vel afstöðu
stjórnvalda til barnafólks. Eitthvert
mesta böl okkar tíma er ill meðferð
á barnafólki. T aun einnar þ;rirvinnu
Hafsteinn
Karlsson
nægja ekki til að framflecta fjöl-
slcddu og báðir foreldrar verða þá
að vinna úti. Þó börnin verði lengur
í skólanum verður stóra vandamálið
enn til, útpískaðir foreldrar sem
ekki hafa tíma til að sinna börnum
sínum. Eru ekki til aðrar leiðir sem
gefa fjölskildum kost á að vera
meira saman? Hvað með það mikla
hækkun grunnlauna að dagvinnu-
laun eins nægi fjölsktldunni? I flest-
um tilfellum er heimilið best börn-
um. Það ástand sem er í þessum
málum er afleiðing þess hve stjórn-
völd hafa í raun verið fjandsamleg
börnum.
Ríkið vill ekki ræða
kjarasamninga
Ein rökin fcrir lengingu skólaárs-
ins eru að það sé svo illa nýtt. Víst
mætti nota það betur. En hver ber
áhcrgðina? Sl. skólaár voru starfs-
dagar í níu mánaða skólum 172.
Raunverulegir kennsludagar voru
hins vegar ekki nema 144 - 155. I
reglugerð sem gefin var út af Olafi
G. Einarsscni menntamálaráðherra
1992 segir að níu mánaða skólar
megi fella niður kennslu allt að 12
dögum vegna prófa eða annars
námsmats og að auki verja allt að 12
dögum til annarra starfa en kennslu.
Samtals eru þetta 24 dagar! Þá eru
efdr 148 dagar. Af þeim fer einn í
skólasetningu og annar í skólaslit.
Samkvæmt reglugerð Olafs er
kennsludagafjöldi í níu mánaða
skóla 146. Starfsdagarnir eru ætlað-
ir til áætlanagerðar, samstarfs kenn-
ara og fleiri slíkra verka. Það er
tómt mál að tala um að slá þá af án
þess að til komi lækkun kennslu-
sk^ldu. Vilji er hjá Kennarasam-
bandi Islands til þess að bre^ta
þessu, en samninganelhd ríkisins
fær ekki grænt ljós hjá menntamála-
ráðherra til þess. Sökin er því hans.
Fleiri tímar í skólabíl
Enn ein rökin t;rir lengingu
skólaársins eru þau að erlendar
rannsóknir sýna fram á jákvætt sam-
band milli lengdar skólaársins, nýt-
ingar skólatímans og námsárangurs.
Auðvitað vakna ýmsar spurningar
þegar litið er á aðstæður hér á Iandi.
Má vænta aukins námsárangurs hjá
þeim börnum sem ekið er með
skólabílum daglega? I þéttbýlustu
sveitum landsins þurfa börn jafnvel
að sitja tvær stundir á dag í skólabíl.
T angar setur í skólabílum hafa nei-
kvæð áhrif á námsárangur. T enging
skólaársins fjölgar þeim dögum-sem
nemendur þurfa að ferðast með
skólabíl. Og þá er a.m.k. farinn sá
aukni árangur sem fæst með fjölgun
kennsludaga. Mér hefði fundist
eðlilegra að lengja daglegan skóla-
tíma nemenda, en það er ekki gert
ráð f^rir því í frumvarpsdrögunum.
Lág laun foreldra og
kennara undirrót vand-
ans
Ef aðstæður fjölskcldna skóla-
barna verða ekki bættar, þá batnar
skólakerfið ekki. Öll sú vinna sem
18 manna nefndin hefur lagt í
skýrslu sína er því til einskis ef laun
verða áfram jafn lág og þau eru nú.
Þá hefur enginn tíma til að sinna
börnunum eins og þarf. Ekki for-
eldrarnir, ekki kennararnir, enginn.
Þá verða börnin áffam illa Erir köll-
uð og ekki líkleg til mikilla átaka í
námi, hversu lengi sem þeim verður
gert að sitja á skólabekk.
Ráðamenn hafa áhuga á að sam-
ræma allt mögulegt hér á landi við
það sem er í nágrannalöndunum.
Skólakerfið, klukkuna, sveitarfélög-
in. Það er kannski ekki vitlaust að
samræma laun okkar við það sem
gerist t.d. í Noregi og Danmörku.
Þá fá íslenskir launaþrælar 120-
150% hækkun grunnlauna!
Höfundur er formaður Sam-
taka fámennra skóla