Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.2005, Blaðsíða 4

4 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 9. júlí 2005
G
læpasagan hefur alltaf átt
hjarta myndasöguhöfundarins
Franks Millers. Á rúmlega
þrjátíu ára ferli hefur hann
skrifað glæpasögur í ýmsu
formi, þótt þær ættu lengi ekki
upp á pallborðið í heimi myndasögunnar. Um
miðjan áttunda áratug síðustu aldar gekk hann
árangurslaust milli útgefenda í New York því
ofurhetjurnar ríktu þá einar á markaðnum. Út-
gefendur höfðu The Comics Code Authority að
leiðarljósi – alræmda ritskoðun siðapostula
sem hófu nornaveiðar á sjötta áratugnum – svo
Miller þurfti krókaleiðir til að vinna úr efninu
sem heillaði hann frá barnæsku.
Þegar hann blés nýju lífi í myndasöguser-
íuna Daredevil: The Man Without Fear undir
lok áttunda áratugarins og endurskilgreindi
hetjuímynd Batman í bókunum The Dark
Knight Returns (1986)
og Batman: Year One
(1986–1987) lagaði hann
ofurhetjuheiminn að
áhugasviði sínu og skap-
aði nýjan og myrkan heim í anda gömlu vas-
areyfaranna sem hann ólst upp við. Í heimi þar
sem flestir höfundar hafa lagt áherslu á hið
yfirnáttúrulega eða stórkostlega hefur Miller
jarðtengt ofurhetjuna við undirheima sam-
félagsins og leikið sér með ævintýralegar sög-
ur sem eru jafnframt raunsæjar. Undir lok ní-
unda áratugarins var hann viðurkenndur sem
einn af róttækustu höfundum myndasögu-
formsins og fékk loks að skapa sinn eigin heim
og sínar eigin ofurhetjur – myrkrið tók við af
litríkinu og glæpasagan gekk laus um stræti
Basin City.
Sin City
Fyrsti hluti myndasöguseríunnar Sin City var
gefinn út af Dark Horse Comics í þrettán tölu-
blöðum árin 1991–1992 sem hluti af safnblöð-
unum Dark Horse Presents. Seinasti hluti serí-
unnar, Hell and Back: A Sin City Love Story,
kom út í níu blöðum árin 1999–2000 en óvíst er
hvort serían er liðin undir lok. Í heild sam-
anstendur Sin City af sjö bókum – fimm skáld-
sögum, einni nóvellu og einu smásagnasafni.
Miller skrifar og teiknar með aðstoð Lynn Var-
ley sem sér um einstaka liti. Enginn annar
kemur að sköpunarferlinu – Miller hefur hér
full völd í fyrsta sinn. Serían er teiknuð í svart-
hvítu að undanskildum ákveðnum litum sem
prýða tilteknar persónur og sjöunda kafla Hell
and Back sem er eini full-litaði hluti seríunnar.
Forsíður einstakra blaða og bóka eru oftast í
lit.
Teikningar Millers byggjast alfarið á and-
stæðum svartra og hvítra myndflata þar sem
engan gráan lit er að finna í seríunni. Miller
hefur reynt að draga úr notkun línuteikninga
og byggir myndir sínar þess í stað upp með
svörtum blekflötum á hvítum grunni (eða öf-
ugt). Hann vinnur mikið með negatíft rými til
að gefa hugverkum sínum myndræna dýpt og
lætur persónur og hluti gjarnan mótast af sam-
spili ljóss og skugga. Myndefnið kemur því oft
fram sem skuggamyndir á andstæðum litfleti
eða sem dökkar útlínumyndir. Persónur renna
saman við bakgrunninn og hverfa inn í myrkrið
og hluti myndefnis getur auðveldlega staðið
fyrir heildina þar sem lesendum gefst tækifæri
á að fylla í eyðurnar.
Notkun Millers á svart-hvítum andstæðum
er áhugaverð í ljósi þess að því fer fjarri að
hægt sé að skipta persónum Sin City í tvo jafn-
ólíka flokka – þvert á móti er ein af aðal-
áherslum bókaflokksins sú hversu gráar þær
eru í raun. Hetjur Miller eru iðulega mestu
ruddar og óþjóðalýður sem gætu rétt eins
passað í hlutverk illmennis samkvæmt siðferð-
islegum stöðlum samfélagsins og lesandi fær
jafnvel á tilfinninguna að sagan sem verið er að
segja sé aðeins stutt tímabil hjá hetjunni þar
sem hún hagar sér sem göfugmenni í annars
skuggalegu ævistarfi. Allir eiga beinagrindur í
skápnum – sumir fleiri en aðrir – en engu að
síður má finna nokkur skýr atriði sem greina á
milli hetjunnar og illmennisins og tengjast
hugmyndum um vináttu, trúfestu og heiðar-
leika.
Ruddalegar glæpasögur
Sin City geymir hreinræktaðar glæpasögur
sem snúast allar að einhverju leyti um morð.
Þó ekki í hefðbundnum skilningi morðsögunn-
ar eða „hver-gerði-það-gátunnar“. Lesendur
Sin City taka ekki þátt í rannsókn aðalpersón-
unnar á morðgátu eða reyna að finna út hver
framdi ódæðisverkið heldur fylgja þeir aðal-
persónunni á grýttum vegi hefndarinnar þar
sem takmarkið er að finna illmennið sem trón-
ar efst í valdapýramídanum og geldur fyrir á
sem hryllilegastan hátt. Þannig sver Miller sig
frekar í ætt við harðsuðuskáldskap Raymonds
Chandlers, Dashiells Hammetts og Mickeys
Spillanes en morðgátur Agöthu Christie. Per-
sónur lenda oftast óviljandi í vandræðum og
færast vélrænt áfram eftir því sem fléttan hleð-
ur ofan á sig þar til lausnin er fundin – sem fel-
ur gjarnan í sér dauða aðalpersónunnar í anda
gömlu „noir“-kvikmyndanna.
Þessar ruddalegu sögur eiga sér allar stað í
ímyndaðri borg nútímans, Basin City, og ger-
ast á sama tíma og myndasögublöðin voru gef-
in út, ef marka má ýmsar menningarlegar til-
vísanir í tíunda áratuginn. Engu að síður er
sögusvið borgarinnar nokkurs konar hliðstæð-
ur veruleiki við heim lesenda og á sinn hátt
tímalaus vegna órjúfanlegra tengsla við
fimmta og sjötta áratug tuttugustu aldar.
Fantasía Millers er ekki tengd yfirnáttúruleg-
um eða vísindaskáldsögulegum þáttum heldur
rótgróin raunveruleikanum. Miller blandar
hefðbundnum þáttum glæpasögunnar og
glæpakvikmyndar miðrar síðustu aldar við
samtímaveruleika myndasöguseríunnar – hetj-
Eftir Gunnar Theodór
Eggertsson
gthe@hi.is
Sin City. Rodriguez gerir kvikmyndina að myndasögu: Hartigan situr bak við lás og slá í That Yellow Bastard. Myndirnar sýna upprunalegan mynd-
ramma úr bók Millers og endurskapaðan ramma kvikmyndauppfærslunnar.
Kvikmyndin Sin City er á hvíta tjaldinu um
þessar mundir, var frumsýnd fyrir tveimur
dögum. Höfundur teiknimyndasaganna sem
kvikmyndin byggist á ætlaði sér aldrei að
leyfa kvikmyndun á þeim, en lét undan þrá-
beiðni leikstjórans Roberts Rodriguez, sem
sannfærði hann um að markmiðið væri alls
ekki að gera myndasögurnar að kvikmynd –
heldur að gera kvikmyndina að myndasögu.
Greinarhöfundur segir hér frá tilurð bæði
teiknimyndasögunnar og kvikmyndarinnar.
Skuggamyndir í
svart-hvítri veröld