Mánudagsblaðið - 28.01.1957, Page 2

2
MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Ölafur Hansson mennfaskólakennarí:
% nftökustflðnum
Frá fornu fari hefur dauða-
refsing tíðkazt með flestöllum
þjóðum, bæði hinum frumstæð-
ustu og menningarþjóðum. Langt
fram eftir öldum þótti hún sjálf-
sagður hlutur, pg mjög fáum kom
til hugar að efast um réttmæti
hennar. Skipuleg barátta fyrir
afnámi dauðarefsingar hefst ekki
íyrr en á 18. öld, og hafði ítalinn
Becearía þar forgöngu. Á síðari
hiuta 19. aldar og á 20. öld hefur
dauðarefsing verið afnumin í
mörgum löndum,- en víða er hún
þó í fullu gildi enn í dag. Fyrr
á*öldum var fyrst og fremst litið
á dauðax-efsingu sem hefnd, Nú
á dögum munu fáir líta á hana á
þann hátt. Hún er fyrst og fremst
skoðuð sem aðvörun til þeiri'a,
sem kynnu að freistast til að
feta hina- sömu braut og hinn
dæmdi, hún á að vera til „skræk
og advai'sel". Um það má þó
lengi deila, hvort hún hefur nokk-
ur veruleg áhrif í þá átt. Þeii',
sem glæpi dx'ýgja, gera það auð-
vitað oftastnær í þeirri trú, að
aldi’ei komist upp um þá.
Þá hefur einnig þeirri fráleitu
kenningu verið haldið f'ram,
dauðarefsingu til stuðnings, að
hinn forherti glæpamaður sé ó-
betranlegur, hann sé sérstök
manntegund, sem hafi ómót-
stæðilega tilhneygingu til glæpa.
Þvi hefur jafnvel vexdð haldið
fram í fullri alvöru, að glæpa-
hneigð eigi sér líffræðilegar or-
sakir. Við hættulega glæpamenn
sé því ekki annað að gera en að
afmá þá af jöi'ðinni.
Þessar undarlegu og harðn-
eskjulegu skoðanir eiga enn í
dag sína fylgismenn.
Þess eru ekki allfá dæmi, að
iðrandi sakamenn hafi sjálfir
æskt dauðarefsingar. Á bak við
þetta er sú hugmynd, að með
slíkri refsingu sé öll sekt þeirra
og synd afplánuð. Þýzki nazista-
foringinn Frank, sem líflátinn
var í Núrnberg 1946 bað sér
dauða á þessum forsendum, en
hann gerðist í fangelsinu kaþólsk-
ur heitttrúarmaður.
Fyrr á dögum voru menn oft
teknir af lífi fyrir harla iitlar
sakir. Fram á 19. öld voru veiði-
þjófar í Englandi hengdir um-
svifalaust. Og langt íi'axn á síð-
ustu öld voru menn i „villta
vestrinu" í Anxeríku hengdir fyrir
að stela einu hrossi eða nautgrip.
Reyndar hafa svipaðar í'eísing-
ar þekkzt hér á landi, eins og
þegarAbraham útilegunxaður var
hengdur á Hveravöllum á 18. öld.
Aftökuaðferðir eru fjölda
mai'gar og ólíkar. Meðal hinna
frumstæðari þjóða mótast þær
oft -af hjátrú, svo sem ótta við
hefnd hins líflátna.
GrimmiSegar aíiöku-
aðferðir
Það er andstyggilegt til þess
að hugsa, hve uppfinningasöm
mannkindin er, þegar um það er
að ræða að kvelja meðbræður
sína. Oft voihx sakamenn píndir á
hinn hryllilegasta hátt á aftöku-
staðnum. Til er nákvæm lýsing
og harla ógeðsleg á því, hvernig
Ravaillac, morðingi Hinríks 4.
Frakkakonungs var píndur til
dauða. Hann var fyrst særður
lxnífstungum og brunasárum, en
síðan var hann bundinn milli
trylltra hesta, sem tættu hann
sundur. Og afburðamaðuiinn
Struensee var líflátinn með
hrottalegum pyndingum í Kaup-
mannahöfn 1772.
í Austur-Indlandi tíðkaðist til
skamms tíma sú aðferð að pína
menn til dauða með því að lofa
þeirn ekki að sofa. Voru þeir
vaktir í sífellu, ef þeir ætluðu
að móka, misstu svo oftast vitið
og dóu við mikil harmkvæli.
Kvað þetta hafa verið ægilegur
dauðdagi. Algengt var í fyi’rnd-
inni að svelta rnenn í hel, svo sem
Rómverjar gerðu við Júgúrthú
Númidíukorxung, en hann lézt
sex sólarhringum eftir að hann
féklt síðasta matarbitann. I forn-
um sögum norrænum er getið um
hryllilegar líflátsaðferðir, svo
sem að rekja úr mönnum þarm-
ana eða rista þeim blóðörn. Hér
var þó að jafnaði um að ræða
hefnd, en ekki skipulegar aftök-
ur.
Á Súnxötru voru dauðadæmdir
menn bundnir við staur í þorpinu
og gengu síðan þorpsbúar að þeim
með hnífa sína og skái’u sér bita
úr lifandi líkömum þeirra og
steiktu síðan á teini, Aftur á móti
var það svo sumsstaðar í Atríku,
að örgustu mannætur þorðu ekki
að éta lik líflátinna sakamanna,
því að þær héldu þá, að glæpa-
eðlið færi í sig.
í kSóm óargadýra
Það er ævagömul aftökuaðferð
að varpa dauðadæmdum mönn-
um fyrir villidýr, svo sem ljón,
hlébarða eða tígrisdýr, sem oft
eru áður svelt tímunum saman.
Alkunnugt er, að kristnir menn í
Róm voru oft líflátnir á þennan
hátt. í Indlandi var mönnum
stundum varpað fyrir flokka
grimmra, soltinna hunda. Ind-
verjar létu stundum fíla kremja
sakamenn til bana, og bæði í
Afríku og Indlandi var mönnum
oft varpað út í fljót til ki'ókó-
díla. í Evrópu var mönnum á
miðöldum stundum varpað fyrir
mannýg naut. Og frá því í forn-
öld fram á 17. öld voru menn
stundum bundnir við ólma hesta
eða aftan í stríðsvagna, sem ekið
var með ofsahraða, þar til þeir
lömdust til bana. Sagnir eru til
um það frá miðöldum, að menn
hafi verið bundnir allsnaktir við
tré og grimmir veiðihaukar látnir
höggva þá til dauða. I fornnor-
rænum sögurn er þess alloft get-
ið, að mönnum væri varpað í
ormagarða, svo sem þeim Ragnari
loðbrók og Gunnari Gjúkasyni. í
Nepal eru sakamenn enn í dag
teknir af lífi með þvi að láta
spoi'ðdreka bíta þá.
Eifurbikarinn
Ýmsar þjóðir í Afríku og Suður-
Ameriku láta hina dauðadæmdu
sakamenn taka eitur. Þetta var
stundum gert hjá Forn-Grikkj-
um, og er sagan um eiturbikar
Sókratesar alkunn.
Hýðing
Hýðingin er fyrst og fremst við
minni háttar refsingar, en hún er
einnig til sem aftökuaðferð. I
Mið-Afríku eru rnenn stundum
líflátnir með því að hýða þá til
dauðs með svipum úr glerhörðu
og skrælþurru flóðhestaskinni. I
Róm voru menn þeir, sem spjöll-
uðu Vestumeyjar, hýddir til
bana. Talið var, að 60 högg væru
ærin til bana.
Kviksetning
Það var algeng aftökuaðferð
viða um lönd áður fyrr að múra
menn inni í húsum eða vegg,um.
Sagt er, að hún sé enn i gildi með-
al sumra þjóðflokka í Austur-
Afríku. Vestumeyjar i Róm, sem
staðnar voru að óskírlífi, voru
múraðar inni í veggjum hofanna.
Á svipnöan hátt var fyrr á öld-
um stundum farið með óskh’lífar
nunnur í kristnum sið. Heíur þá
annaðhvort hungur eða köfnun
orðið þeim að bana. Það er víst
óskemmtilegur dauðdagi að vera
kviksettur, hvort sem það er gert
viljandi eða óviljandi. Enginn
hefur lýst ógnum kviksetningar
jafn átakanlega og Edgar Allan
Poe í „The premature burial“.
Fyrir björgin blá
Indíánar vörpuðu oft saka-
mönnum fram af hengiflugum,
svo að hvert bein í þeim brotn-
aði. Fyrir neðan hamra þessa
lágu oft beinagrindur í hrúgum.
Rómverjar notuðu framan af
þessa aftökuaðferð við landráða-
menn. Var þeim hrundið fram af
Tax'peiuhamri. Víða um lönd var
þessi aðferð áður fyrr notuð til
að losa sig við gamalt fólk, sem
var hætt að geta unnið, en menn
timdu ekki að ala. Sagt er, að
þetta hafi komið fyrir í afskekkt-
um sveitum Svíþjóðar furðu langt
fram eftir öldum. Stundum gekk
gamla fólkið sjálft fyrir'ætternis-
stapa, er það renndi grun í hvað
til stóð eða var orðið leitt á líf-
inu.
Grýting
I Vestur-Asíu var gi'ýting' ein
algengasta aftökuaðferðin áður
fyrr. Má sjá þetta í biblíunni, t. d.
um Stefán píslarvott. Hórkonur
voru grýttar meðal Gyðinga. Hinn
dauðádæmdi var oft grafinn í
jörðu upp að mitti og síðan grýtt-
ur til dauða af miklum mann-
fjölda. Er þetta sennilega gert í
þeim tilgangi að gera allan mann-
grúann samábyrgan á líflátinu,
svo að hinn drepni eigi erfiðara
með að hefna sín, ef hann skyldi
ganga aftur. Af svipaðri trú er i
runnin sú aftökuaðferð að binda
hinn dauðadæmda við tré og láta
stóran hóp manna skjóta á hann
í einu, Örvum eða spjótum..
Hræðslan við afturgöngur og
hefnd þeirra, hefur sett sinn svip
á mai'gar aftökuaðferðir.
Drekking
Áður fyrr var sakamönnum oft
drekkt í ám, vötnum eða fenjum.
Hér á landi var konum áður fyrr
drekkt í Di’ekkingarhyl á Þing-
völlum. Stundum voru hinir
dauðadæmdu alls ekki sakamenn,
Mánudagur 28. janúar 195T
heldur var þeim fórnað goðmögn-
um þeim, sem í ám. og linduta
bjuggu. Sú trú mun öðrum þræði
búa að baki aftökuaðferðurn
eins og drekkingum, hengingum,
kyrkingum og brennum, að betra
sé að komast hjá því að úthelía
blóði hins drepna, þá verði hann
ekki eins ákafur að hefna sín.
Trúin á hinn hættulega töframátt
blóðsins er ævaforn og mjög út-
breidd.
Báliö
Sú aðferð að brenna sakamenn.
á báli á að einhverju leyti ræt-
ur sínar að rekja til þeirrar trú-
ar, að sá, sem bi’enndur sé upp
til agna eigi erfiðara með að
ganga aftur. Galdramenn og
galdrakonur voru oft bi'ennd
bæði í heiðnum sið og kristnum.
Villutrúarmenn voru brenndir á
báli i stórum stíl áður fyrr, og
fullyrt er, að trúvillingabrennur
lxafi átt sér stað í Mexíkó um
miðja 19. öld. Galdrabrennur
tíðkuðust um alla Evi'ópu, einnig
hér á landi. Sennilega hefur
margt áf því fólki, sem brennt
vai’. trúað því sjálft, að það væri
göldrótt. Annars tók galdra
hræðslan víða á sig form lireinn-
ar sálsýki, eins og meðal annars
má sjá af Píslarsögu Jóns Magn-
ússonar. Áður fyrr voru þrælar
oft brenndir um leið og lík hús-
bænda þeirra voru iögð á bái,
eflaust í þeim tilgangi, að þeir
gætu haldið áfram að þjóna herr-
um sínum hinurn megin. Af
svipuðum toga voru hinar ind-
vei’sku ekkjubrennur spunnar, er
ekkjan varð að ganga á bálið
hjá líki manns síns. Bi’ennurnar
eru án efa að einhverju leyti
sprottnar af fornri eldsdýrkun. en
í trúvillinga- og galdi’abi’ennuro.
var litið á aftökubálið sem for-
smekk að eldi helvítis.
Kyrking
Víða í Austurlöndum hefur
kyrking til skamms tíma verið
algeng aftökuaðfei’ð. Þá er hinn
dauðadæmdi rigbundinn og síðan
artág. Stundum eru reyndar
handsterkir menn látnir kyrkja
hann í gi-eipum sér, og má víst
fá æfingu í þeim handbrögðum
eins og hverju öðru starfi. Senni-
lega hefur böðlinum ekki fundizt
meira til um þetta en íslenzkum
bændum um að skera kindur.
Kyi’kingar voru framkvæmdar á
Spáni fram á 19. öld.
Framhald á 7. siðu
Tilkymiing :
um almeimt iryggingasjóðsgjald o.fl.
Hluti af almennu tryggingasjóðsgjaldi fyrir árið j
1957 feliur í gjalddaga nú í janúar, svo sem hér segir:
Kariar kvæntir og ókvæntir, greiði nú kr. 400.00 •
Konur ógiftar, — — — 300.00
Vam-æksla eða dráttur á greiðslu trygg'ingasjóðs- j
gjalds getui' varðað missi bótaréttinda.
Skrifstofan veitir einnig móttöku fyrirframgreiðslum •
upp í önnur gjöld ársins 1957.
Reykjavík, 23. jan. 1957
Tollstjóraskrifstofan
Arnarhvoli.
ÚTSSL5N
steorfur sem b#est
ALLTAF EITTHVAÐ NÝTT
I DAG UNDIRKJÓLAR Á DÖMUR OG TELPUR,
ÁSAMT PEYSUM OG BL-USSUm/
Odýri markaðurinn,
Templarasundi 3