Mánudagsblaðið - 18.07.1960, Blaðsíða 3

Mánudagur 18. júlí 1960
mAnudagsblaðið
3
Hjaðningavíg Framsóknarmanna
es tóku í upphafi forystu með
því að smala á fund í félagi
ungra framsóknarmanníi frænd
um sínum og vinum og gleði-
rnjKV li• •.!;.« :,'■(• -:i-i
Ein hver heiftúðugasta valda-
barátta, sem háð hefur verið í
íslenzkri stjórnmálasögu, er nú
í uppsiglingu innan Framsókn-
arflokksins, og hefur hún um
skeið sett mark sitt á félags-
starfsemi Framsóknarmanna í
Reykjavík. Eigast hér við Ey-
steinsarmur flokksins annars
vegar, en yngri menn eins og
Ólafur Jóhannesson, Þórarinn
Þórarinsson og Jón Skaftason
hins vegar. Enn hefur ekki soð-
ið upp úr í miðstjórn, en hins
vegar hafa nokkrar prufukeyrsl
ur um valdahlutföllin farið fram
í Reykjavíkurdeildunum og þó
einkum á síðasta þingi ungra
Framsóknarmanna, sem nú er
nýlega lokið í Reykjavík.
Blöskraði dekrið.
Alvarlega tóku ýmsir Fram-
sóknarmenn að hugleiða ofur-
veldi Eysteins í fyrrasumar. Það
er alkunnugt, að Eysteinn Jóns
son var andvígur framboði Jóns
Skaftasonar í fyrravor, en Jón
hafði sitt fram og vann þing-
sæti glæsilega í fullkominni and
stöðu við forystu flokksins, m.
a. vegna þess, að hann var
fylgjandi kjördæmabreyting-
unni. Þá vildi Eysteinn koma
Kristjáni Thorlacius einkaritara
sínum úr fjármálaráðuneytinu í
-framboð í Reykjavík. Hefur Ey-
steinn á undanförnum árum
hlaðið undir þá Thorlaciusbræð-
ur, gamla leikfélaga sína af
Djúpavogi, svo að flestum hefur
ofboðið. Hafa ráðuneytisstjóra-
laun þeirra ekki numið nema
broti af þeim tugþúsundum, sem
þeir hafa haft í bitlinga hjá
Eysteini. Þórarinn fór sér hins
vegar hægt, enda lesinn í er-
lendri stjórnmálasögu síðustu
ára, og hefur sýnilega haft auga
fyrir því, að klókskapur og miðl
unarstaða hafa reynzt ýmsum
vænleg til frama. Fór svo að
hann vann Kristján í glímunni
og á síðustu stundu kúplaði Ein-
ar Ágústsson frá Kristjáni og
stunddi Þórarinn gegn því að
skipa annað sætið með honum.
Taldi Kristján Einari farast ó-
drengilega og hugði á grimmi-
legar hefndir.
Fyrsta prufukeyrsla.
í fyrrasumar skyldi svo látið
til skarar skríða um það að þeir
Eysteinsliðar tækju völdin í fé-
lögunum í Reykjavík. Varð fyrst
fyrir félag ungra Framsóknar-
manna. Kristján, sem er óska-
barn Eysteins, tefldi þar fram
tveimur ungum og metnaðarfull
um skrifstofumönnum úr SÍS,
Örlygi Hálfdánarsyni og Jóhann
esi Jörundssyni (alías: Mörund-
ur Kálfdánarson). Þórarinn og
Einar studdu hins vegar þar til
valda Einar son Sverris í
Hvammi, gæflyndan mann og
glæsilegan, vinsælan meðal há-
skólastúdenta, og Kristin Finn-
bogason bílasala, sem marga
þekkir, enda gamall kommún-
isti og verkfallsvörður, Urðu
þarna heiftarleg átök með banni
og fordæmingu á báða bóga.
Smalaði Kristinn óspart gömlum
vaktbræðrum af Suðurlands-
braut og urðu þeir Einar ofan á.
Gufan kom upp.
Við þessa atburði ærðist Ey-
steinn og Kristján froðufelddi af
bræði. Hins vegar virtist honum
landið liggja þannig, að ekki
væri sér vænlegt að leggja til
atlögu við Einar Ágústsson að
sinni. Þórarinn Tímaritstjóri
vildi líka allt til vinna að grið
væru hajldin, þar sem hann
hafði fengið fullrættan þann
draum, er hann ungan dfeymdi
undir Fróðárheiði og haldið hef
ur fyrir honum max-gri og sárri
andvöku, að á hann yrði horft
í sölurn Alþingis. Varð að samn
ingum að Einar héldi for-
mennsku í Framsóknarfélagi
Reykjavíkur, en Kristján yrði
formaður fulltrúaráðs.
Skítkastiff byrjar.
Ekki leið þó á löngu, unz vær
ingar voru í fullum gangi. Jó-
hannes Jörundsson var starfs-
maður fulltrúaráðs. Hafði hann
þann hátt á, er koma skyldi út
skuldabréfum í Framsóknarhús-
inu, að hann lét kunningja sína
bera þau til ýmissa framsókn-
armanna og lét þá síðan hafa
20% af nafnvirði í sölulaun.
Högnuðust þeir þannig um drjúg
an skilding. — Þeir Einar
Sverrisson og Kristinn kærðu
þetta athæfi og varð það að
blaðamáli í Þjóðviljanum, því
að vinir Kristins sumir höíðu
gaman af valdastreitu þcirra íc-
laga. Báru þeir beinlínis þjófn-
að upp á Jóhannes og sá nú
ekki í kappana lengi fyrir eidi
og eimyrju. Að lyktunx tókst þó
að hrekja Jóhannes frá fulltrúa
ráðinu, þrátt fyrir harða and-
stöðu Ki’istjáns og hans liðs-
manna.
Önnur prufukeyrsla.
Á þingi því er ungir fram-
sóknarmenn héldu fyrir
skemmstu sigu fylkingar enn
saman. Þeir Örlygur og Jóhann-
bræðrmn og sýstrum aí Röðli,
dugði þeim drjugt í þeim éfnum
hylli unghjónaklúbbsforstj. Jóns
Gunnlaugssonar. Náðu þeir kosn
um öllum fulltrúum Reykvík-
inga á þingið.
Þing þetta stóð í tvo daga og
sá þar ekki sólina né daginn
fyrir valdakapphlaupi. Sauð að
lokum svo gjörsamlega upp úr,
að þeir Öi’lygur hrópuðu niður
fundarstjóra samkomunnar, er
þeim þótti hliðhollur andstæðing
ym þeirra.
Jón Skaftason sá að hverju
fór, en hann sat þingið. Þótti
honum óvænlegt, ef skósvein-
Kristjáns Thorlaciusar og Ey-
steins næðu þarna öllum völd-
um og reyndi á síðustu stundu
að neyta glæsimennsku sinnar
og vinsælda til þess að verða for
maður. Fór hann þó hina mestu
sneypu fyrir þeixn Örlygi og
kvað Jóhannes hann gjörsam-
lega niðui’.
Mörsiffrinu kastaff.
Nú reis upp Kristinn bílasali
og flutti langa ræðu. Rakti hann
allt brask þeirra Örlygs og Jó-
hannesar og vægði hvergi, bar
upp á þá flesta þá glæpi, sem
unnt er að fremja, falsanir, svik
og undandrátt og er þá skemmst
frá að segja að fundui’inn fór
í tipplausn og hélt maðui’ á
manni. Æptu þeir Öi’lygsliðar
að Kristni og fundai’stjói’i hrökl-
aðist úr sessi.
Sigur Eysteinsliffa.
Raunar var opinbert að þarna
fór fram annað og meira en aur
austur og heimskulæti unglinga.
Mættu þeir báðir Þórarinn og
Kristján Thorlacius og töluðu
báðir. Gættu þeir stillingar að
mestu, en voru þó allþungir
hvor í annars garð. Kristján gaf
Jóhannesi fóstursyni sínum sið-
ferðisvottorð og gugnaði þá Þór
arinn og hljóp af fundi, er hann
sá( ffam á að sinn armur yrði
undir. Olli það mikilli reiði í
liði stuðningsmanna hans á sam
komunni. Kristján sat liins veg-
ar fast og studdi með ráðum og
dáð skjólstæðinga sína.
Er skemmst af að segja, að
stuðningsmenn Kristjáns urðu
ofan á og kusu fyrir formann
Örlyg og með honum m. a. Jó-
hannes Jörundsson og Jón Gunn
laugsson. Raunar var kandídat
hinna heldur ógæfulegur, gam-
all Heimdellingur og boxai-i,
lögfx-æðingur sem Hermann
keypti upp i dómsmálaráðherra-
dómi sínum.
Upphaf ragnaraka.
Stuðningsmenn Eysteins urðu
þannig gjörsamlega ofan á. Nú
eru flokkadrættir miklir og urg'
ur uppi. Vilað er, að Hermann
vill gjarna hætta formennsku í
flokknum og hyggst Eysteinn
erfa sæti hans. Liður í því tafli
var að verða formaður SÍS, en
það mistókst. Hins vegar stefnir
Kx-istján Thoi’lacius nú að því
að steypa Einari Ágústssyni í
haust með aðstoð valdamanna
úr yngri samtökunum. Síðan
mun hann hugsa Þórði Björns-
syni þegjandi þörfina og er það
ætlun hans og Örlygs að skipa
tvö efstu sæti lista Framsóknar
við næstu bæjarstjórnarkosning-
ar. Þá mun koma röðin að því
að Þórarinn verði að verja sitt
sæti sem þingmaður.
Allt er þetta liður í taflinu
um æðstu völdin. Kristján og
stuðningsmenn hans meðal
ungra manna styðja Eystein og
hann þá. Gegn því berjast Ólaf-
ur Jóhamresson, Þórarinn! og
Framh. á 7. síðu
STEINDÓR STEINDÓRSON
frá Hlöðum íslenzkaði
Dr. Henry Holland var aðeins 22 ára, nýbakaður læknir, þegar hann
ferðaðist um Island ásamt skozka n ðalsmanninum Sir George Stewart
Mackensie, læknastúdentinum Richard Bright og Ólafi Loftssyni, túlk
og leiðsögumanni. Dr. Holland varð síðar einn af kunnustu læknum
Englands.
Dr. Henry Holland hélt dagbók í allri íslandsferð sinni. Hún kemur
nú fyrir almenningssjónir í fyrsta sinn eftir 150 ár.
Þ-eir félagar komu til Reykjavíkur 7. maí. Þeir dvöldust í höfuðstaðn-
um um hrið, en hófu síðan ferðalög um Suður- og Vesturland. Þeir
skoðuðu náttúruundur landsins en kynntust jafnframt fjölda manna
leikum og lærðum. Einkum gerði dr. Holland sér far um að kynnast
þjóðinni, og skrifar hann nákvæmlega um það allt 'í dagbók sína. Eru
lýsingar hans næsta fróðlegar nútíma manni, og er daghókin bæði
bráðskemmtilegxir lestur og ómetanleg heimild um þjóðina i upphafi
19. aldar, háttu hennar og menningu. Bókin er 27'9 bls., prýdd fjölda
mynda, sem þeir félagar teiknuðu af landi og þjóð.
Dagbók í íslandsferð er hingað k0min á þann hátt, að árið sem leið
gaf sonar-sonar-sonur dr. Hollands, David Holland, Landsbókasafninu
handritið ásamt rétti til útgáfu, ef svo sýnist. Hefur Landsbókasafnið
látið útgáfuréttinn Almenna bókafélaginu góðfúslega í té.
Þýðandi bókarinnar, Steindór Steindórsson yfirkennari frá Hlöðum,
ritar jafnframt ítarlegan formála um þá félaga og ferðir þeirra. Hann
lýkur formálanum með þessum orðum:
,,Að endingu skal þess getið, að ég skil við dr. Holland með nokkr-
um söknuði. Ég hóf þýðinguna me5 ofui’lítilli tortryggni á höfundin-
um og verki hans. En því betur sem ég kynntist því, þótti mér meira
til þess koma og höfundarins sjálfs . . . Og þegar ég nú legg síðustu
hönd á verkið, finn ég bezt, að gott hefur verið að eiga sálufélag við
höfund þess“.
Dagbók í Islandsferð er bráðskemmtileg bók og jafnframt óvið-
jafnanleg heimild um menn og me nningu í byrjun 19. aldar. ")
Almenna bókaíélagið