Tíminn - 03.01.1970, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 31. desember 1969
TIMINN
9
Guðlaugur Rósinkranz, Þjóðleikhússtjóri:
APASPIL GAGNRYNENDA
„Drepum, drepum“, lætur
Matthías Jochumsson Skugga-
Svein hrópa þegar hann hvet-
ur útilegufélaga sína til atlögu
gegn byggðamönnum. Sams
konar hugsun virðist ríkja hjá
Stefáni Edelstein, gagnrýn-
anda Vísis, þegar hann fer að
skrifa gagnrýni um sýningu
Þjóðleikhússins á „Brúðkaupi
Figarós".
Nú er það ekki lengur sá
smjaðrandi Edelstein, sem
kom til mín fyrir nokkrum ár-
um til þess að reyna að fá
mig til þess að sýna í Þjóð-
leikhúsinu svokallaða barna-
óperu, samda í nýtískulegu
músíkíormi og nefndist „Apa-
spil“, efitir Þorkel Sigurbjörns-
son. Barnaóperu þessa höfðu
þeir félagar áður sýnt í Tjarn-
arbæ og gekk illa, að sögn.
Nú átti að koma henni inn á
Þjóðleikhúsið og láta það
borga brúsann. En ég hafnaði
þessu verki. Nú álítur Edel-
stein tíma til kominn að hefna
sín og telur sig víst ná sér
bezt niðri á mér með því að
ófrægja eiginkonu mina, Sigur
laugu Rosinkranz. Ég hef í allt
haust orðið var við hatramma
rógsherferð nokkurs hóps söng
vara, sem áður hafa oft feng-
ið tækifæri til þess að syngja
í óperum Þjóðleikhússins og
tel-ja sig sjálfkjörna til þess
þar í hvert sinn sem leikhúsið
flytur óperu. Þeir virðast einn
ig telja það glæp að láta noklk-
um nýjan söngvana fá tæki-
£æri tfl þess að syngja þar.
Edelstein virðist vera málpípa
þessa óánægða fólks og hefur
tekið að sér að níða niður of-
annefnda óperusýningu og þá
sem bera hana upp og stjóma
hennL Edelstein talar um að
Hjómsveitarstj órinn hafi valið
f hhitverk „á móti beitri sam-
vizku sinni“ eins og hann orð-
ar það, „vegna þrýstings ann-
arra -aðila“ (á þar sennilega
við mig). Ef svona skrif eru
ekki rógur veit ég ekki hvað
gæti heyrt undir það hugtak.
Hljómsveitarstjórinn stóð ekki
undir neinum þrýstingi,
hvorki frá mér né öðrum um
val söngvara. Hann valdi í byrj
un í öll helztu hlutverkin,
nema í hlutverk Súsönnu og
'Cherubinis, sem ég valdi. Hann
valdi úr hóp fimm söngkvenna,
sem hann hlustaði á, og þar
á meðal Svölu Nilsen, en aulk
þess heyrði hann og sá Guð-
rúnu Á. Símonar í „Fiðlaran-
um“. Ég nefni þessar tvær kon
ur þar eð Edelstein telur að
þær hefðu átt að syngja í
„Figaró“. En hér má skjóta því
inní að þegar Svala Nielsen
tók við af Mattiwilda Dobbs í
óperunni Mörtu féll aðsókn
svo til alveg niður, og þá lýsti
Sv-ala því yfir við mig að hún
myndi aldrei framar vilja
syngja í Þjóðieikhúsinu. En
Guðrún Á. Símonar taldi sig
hins vegar yfir það hafna að
fylgja tak-tsprota hljómsveitar-
stjórans í „Fiðlaranum“ nema
þegar henni sýndist. Það vœri
kannski ekki gott í Mozart-
óperu. Það er ekki gott að
vinna með fólki sem slíka af-
stöðu hefur til listaverks sem
það vinnur að.
Meðan á æfingum stóð,
spurði ég hlj óms veitarstjór-
ann fleiri sinnum hvort
hann teldi að breyta ætti til
um söngvara í einhverjum hlut
verkum, og svarið var alltaf á
þá leið að engin ástæða væri
til þess því að hver og einn
myndi örugglega gera sínu
hlutveriri góð skil. Sama svar
eða mjög svi-pað fékk ég hjá
leilkstjóranum. Enda voru
bæði leikstjóri og hljómsveit-
arstjóri mjög ánægð með
frammistöðu allra einsöngvar-
anna á frumsýningu. Það verð
ég að segja að ég treysti bet-
ur ráðunautum mínum og sam
starfsmönnum eins og Carl
Billich, Ann M-argret Petter-
son og Alfred Walter, sem öll
þrautþekkja músík Mozarts og
óperur, heldur en Stefáni Ed-
elstein þótt hann hafi lært ein
hverja músík, svo hann geti
kennt byrjendum að spila á
einhver hljóðfæri.
Gagnrýni eins og sú sem
Edelstein skrifar í Vísi 29.
des. er ekki skrifuð af þekk-
ingu eða góðvild, heldur í
hefndarhug til þess að ná sér
niðri á ímynduðum andstæð-
ingi. Mest af þeirri gagnrýni
sem skrifuð hefur verið um
óperur Þjóðleikhússins fyrr og
nú, virðist hafa þann aðaltil-
gang að spilla fyrir gangi sýn-
inga. Það er erfitt að sýna hér
óperur þegar hópur óvildar-
fólks, sem ekki er með í ó-
perusýningu í það eða hitt
skiptið leggur sig fram um að
spilla fyrir.
Líklega er eina réttmæta að-
finnslan hjá Edelstein sú,
að óperan er ekki flutt á ís-
lenzku. Það er állmikill galli.
En ástæðan. er sú að ógerning-
ur reyndist, þrátt fyrir, marg-
ítrekaðar tilraunir í fimm ár,
að fá nokkurn mann til þess
að þýða óperuna á íslenzku.
Þetta er staðreynd þrátt fyrir
fullyrðingar Edelsteins um
hið gagnstæða. Það er enginn
vandi að segja þetta eða hitt
og hirða ekkert um sannleiks-
gildi þess sem sagt er. Slíkt
getur hvaða ómerkingur sem
er gert.
Eitt hið allra bezta dæmi
sem ég þekki um óvöndu-gheit
gagnrýnanda er að finna hjá
gagnrýnanda Tímaris, Unni
Arnórsdóttur í gagnrýni
hennar um „Brúðkaup Figar-
ós“, og sýnir kannski bezt
vinnubrögð gagnrýnenda og
heiðarleik. Þar segir hún um
Sigurveigu Hjaltested: Hún
hefur bæði sviðsöry-ggi og rödd
sem fellur vel að hlutverkinu
og njóta þessir kostir sín vel
í aríu fjórða þáttar „II cap-
roela“. Sá galli er bara á þess-
um dómi að Sigurveig söng
alis ekki þessa aríu, því hún
var felld niður í þessari sýn-
ingu og aldrei æfð. Og ekki
bætir hún úr skák þar sem
hún segir um Gest Guðmunds-
son: „Tenórrödd Gests er á
köflum áferðarfalleg og aríu
fjórða þáttar „Ingue glianne“
leysti hann vel af hendi. Þessi
aría v-ar líka felld niður svo
sem algengt er og Gestur söng
hana heldur aldrei. Ég spyr:
er hægt að taka svona gagn-
rýnendur alvarlega, sem skrifa
dóma um hvernig listamaður
leysir af hendi verk sem hann
gerir ekki? Hvernig er hægt að
ætlast til að dómar slíkra gagn
rýnenda séu teknir gildir? Get
ur nokkur maður tekið mark
á svona gagnrýni?
Það virðast engin takn^rk
fyrir heimskupörum gagnrýn-
enda, sem ljóst er af ofan-
greindum dæmum. Það er auð-
veldara að tala digurbarkalega
og álasa öðrum fyrir það sem
þeir gera, heldur en að gera
hlutina sjálfur. Það verður líka
oft býsna lítið úr þeim, sem
mestar kröfur gera til annarra
þegar þeir eiga að gera eitt-
hvað sjálfir, sem vandasamt er.
Enda er það býsna algengt að
misheppnaðir listamenn ger-
ast liátgagnrýnendur, vegna
þéss að þá geta þeir fengið
útrás fyrir minnimáttarkennd
sína með því að níða aðra og
verk þeirra. Það virðist vera
þeim sjálfsfróun. En er slíkt
ekki aumt hlutskipti og lág-
kúrulegt?
Guðl. Rosinkranz
^iiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiis
WHO ARE THEY, COYOTEPAW?
7WS CANYON'S GETTING
K/NP OF _
CROWPEDj J J IAW WANT-
HERE.MISTEPl! TN/smseOOP
ENOUGH FOR COYOTE PW ANP
/M SURE/Tll SAT/SFY YOt/R
Þið tjaldið hér! Flokkur minn er ekki
hér og þorir ekki að koma hingað. Lög-
reglunni er heldur ekki leyfilegt að
koma hingað að handtaka ykkur. Full-
rHINS IN BOX 7
MR. WALKER?*
DREKI
komið Coyote Paw, og ég sé að við er-
um ekki þeir einu hér! Hverjir eru
þeir Coyote Paw? Hér fer að verða þétt-
setið. Útlagar! Hér herra minn, þetta
sannfærðii Coyote Paw, það ætti að
sannfæra þig líka.
Eitthvað í boxi 7 fyrir hr. Walker?
Bréf . . . bíðum við . . . hann kemur
aidrei hingað. Hver er hann? Hann er
— hr. Walker. Væni minn, hvar get ég
fundið hr. Walker? Þú getur ekki fund-
ið liann, hann finnur þig. Hvað er á
HflllllllUliliÍlllillilllIllllllllllillIlillllllllllllllllillllllllllllilllllllíllllllllllllllllllllillllí.
se,iði? Hvers konar svar var þetta? Ég ==
held mér geðjist ekki að þessu, Gus.
-iiillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillillllll
SJÖNVARP
Laugardagur 3. janúar.
16.40 Endurtekið efni:
Áður sýnt 6. apríl 1969.
17.05 Ríó Tríó.
17.30 Orkuver.
17.45 fþróttir.
Hlé.
20.00 Fréttir.
20.25 Dísa.
Gönguferð í geimnum.
Þýðandi:
Júlíus Magnússon.
20.50 Þjóðhátíðardagur í París.
21.15 í ieikhúsinu.
f þættinum er fjallað uW
Litla leikfélagið og sýnd
atriði úr „Einu sinni á
jólanótt“ og „f súpunni“. ’
Umsjónarmaður:
Stefán Baldursson.
21.40 Aðeins það bezta.
Brezk gamanmynd gerð ár-
ið 1964.
Leikstjóri: Cliv Donner.
Aðalhlutverk: Alan Bates,
Denholm Elliott,
Millicent Martin og Harry
Andrews.
Þýðandi:
Hersteinn Pálsson.
Ungur fasteignasali hyggt
klifra á skjótan hátt upp
mannvirðingastigann og
svífst einskis til þess að ná >
settu marki.
23.10 Dagskrárlok.
HLJÓÐVARP
Laugardagur 3. janúar.
7.00 Morgunútvarp. Veðurfregn-
12.00 Hádegisútvarp. Dagskráin.
Tónleikar. Tilkynningar.
12.25 Fréttir og veður-
fregnir. Tilkynningar.
13.00 Þetta vil ég heyra.
Jón Stefánsson sinnir skrif- '
legum óskum tónlistarunn-
enda.
14.30 Pósthólf 120. Guðmundur
Jónsson Ies bréf frá hlust-
endum. Tónleikar.
15.00 Fréttir.
15.15 Laugardagssyrpa í umsjá
Bjöms Baldurssonar og
Þórðar Gunnarssonar.
16.15 Veðurfregnir. Á nótum æsk
unnar. Dóra Ingvadóttir
og Pétur Steingrímsson
kynna nýjustu dægurlögin.
17.00 Fréttir. Tómstundaþáttur
bama og unglinga í umsjá
Jóns Pálssonar.
17.30 Á norðurslóðum. Þætör
ura Vilhjálm Stefánsson
landkönnuð og ferðir hans.
Baldur Pálmason flytur.
17.55 Söngvar í léttum tón.
Áke Jelving stjómar kór og
hljómsveit við flutning
léttra jólalaga.
18.20 Tilkynningar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Tilkynningar.
19.30 Daglegt Iíf. Ámi Gunnars-
son og Valdimar Jóhannes-
son stjóma þættinum.
20.00 Hljómplöttirabb.
Þorsteinn Hannesson bregð-
ur plötum á fóninn.
20.30 „Lýður sýslumaður og
Drottinn allsherjar".
Gísli Halldórsson leikari
Ies smásögn eftir Gunnar
Gunnarsson.
21.00 Hratt flýgur stund.
Jónas Jónasson kynnir
hljómplötur og talar við
gest og gangandi.
22.00 Fréttir.
22.15 Veðurfregnir. Danslagafónn
útvarpsins. Pétur Stein-
grímsson og Jónas Jónasson
standa við fóninn og sfmann
í eina klukkustund.
Síðan önnur danslög af
hljómplötum.
23.55 Fréttir f stuttu máli.
Dagskrárhík.