Tíminn - 04.01.1970, Síða 8

8
TIMINN
SUNNUDAGUR 4. janúar 1970
ÓBEINU HÖFTIN
HANS GYLFA
Gylfi Þ. Gíslason
Engin tilviljun
I áramótaliugvekju Gylfa Þ.
Gíslasonar, formanns Ailþýðu-
flo'kksins, sem birtist í Aliþýðu-
blaSinu 30. f. m., er m. a. að
fimma eftirfarandi lýsingu á Al-
þýðuflokknum:
„Á árinu, sem er að líða, átti
ríkisstjóiTi Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks tíu ára starfs-
afmæli. í íslenzkri stjómmála-
sögu hafa engir flokkar starfað
jafnlengi saman samfleytt. Hér
er auðvitað ekki um tilviljun
að ræða. f stjórnmálum getur
tilviljun f'kipt máli og jafnveJ
haft úrslitaahrif á örlDgastund-
um. En h.ið langa og góða sam-
starf Alþýðuflokks og Sjálfstæð-
isflokks á sér enga slíka skýr-
ingu. Grundvöllur þess er sá, að
þeir liafa reynt að líta sem lík-
ustum augum íslenzkra stjórn-
málaflokka á það, hverri stefnu
skuli fylgja i atvinnumálum, við-
skiptamálum, félagsmálum, menn
ingarmálum og utanríkismál-
um.“
Betur verður þaið ekki sagt,
að hér sé í raun og veru ekki
lengur um tvo flokka að ræða,
heldur séu Sjálfstæðisfloikkur-
inn O'g Alþýðuflokkurinn ohðnir
sem einn aðili, er líti sömu aug-
um á málin. Flokkunum sé að-
eims haldið aðgreindum til þess
að safnia meira kjörfylgi á þann
hátt. Þetta er í samræmi vi@
það, sem Jóhann Hafstein sagði
fyrir nokkrum árum, að eigin-
lega væri betra fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn að stjórna með Al-
þýðuflokknum heldur en að
stjórnia einsamall. Þetta er ekki
heldur í fyrsta sinn, sem Gylfi
Þ. Gíslason gefur framaugreinda
yfirlýsingu. í áramótahugleið-
ingum þeim, sem hamn birti i
árslo'k 1968, lét hamn þau um-
mæli falla, að þegar Sjálfstæð-
isflokkurinn og Alþýðuflokkur-
inm fóru að ræða samam um
stjórnarmynduin haustið 1959,
hafi komið í Ijós, að þeim bæri
ei'gimlega ekki neitt á milli. Fá-
um mánuðum áður hafði þó
Gylfi lýst Sj álfstæðisflokknum
sem klítku fárra au'ðbraskara,
sem hugsaði eingöngu um sér-
hagsmumi þeirra, en léti hags-
muni almenninigs og þjóðarheild
ar lönd og leið.
Gylfi Þ Gíslason gefur í grein
sinni þá skýringu á málefmaleg-
um samruna Sjálfstasðisflokksins
og Aliþýðuflo'kksins, að þeir
séu á móti beinum höftum. Jafm-
framt þylur hann langan lestur
um, að Frarnisóknarflokfcurinn
hafi verið höfuðmálsvari hinma
beinu hafta, inmflutningshafta,
skömmtunar o. s. frv. Þeirri sögu
hefur oft verið hrundifð hér og
sfcal ekfci eodurtaka það að
sinmi. Hitt er ekki úr vegi að
benda á, að enginn hefur verið
meiri talsmaður þessara hafta
en sá maður, sem nú fordæmir
þau mest, Gylfi Þ. Gíslason.
Hamn var einn aðalhöfundur
innflutningshaftamna — og
sfcömmtunar á árunum 1947—
49, þegar Emil Jónsson var við-
skiptamálaráðherra, og hamn
hélt áfram að verða aðalmál-
svari þeirra á árunum 1950—56,
þegar teknir voru upp frjáls-
legri stjórnarhættir af samstjórn
C iálfstæðisflokksins og Fram-
sófcnarflokksins. Þetta kemur
ekki neitt á óvart þeim, sem
’ "*kkia stjórmmálasögu Gylfa.
Engirin íslenzkur stjórnmálamað-
ur hefur skipt oftar um skoðun
en hanm. Það þarí ekki að vera
óheiðarlegt að skipta um skoð-
un. Hitt gera hins vegar ekki
nema óheiðarlegir stjórnmála-
menn að áfella aðra fyrir það,
sem þeir hafa verið sekastir um
sjálfir.
Óbeinu höftin
Það skal fúslega viiðurkenmt, að
sams t j órn S j álf stæðisf 1 okksins
og Aiþýðuflokiksins hafa afnurn-
ið ýmis bein höft, innflutnimgs-
höft, fjárfestinigarhömlur o. s.
frv. Em þvi fer fjarri,. að hún
hafi afnumið höftin. í stað
beinu haftanna hafa komið
óbeinu höftin. I stað beinna
innflutningshafta, hefur stjórnin
reynt að sker'ða kauogetu al-
mennings með gengisfellinigum
og öðrum slíkum aðgerðum.
Þannig hefur átt að minnka eft-
irspurn á erlendum gjaldeyri og
draga úr notkum hans á þann
hátt. Á þeim tíu árum, sem sam
stjórn S.iálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins hefur farið með
v.öld, hefur gengi íslenzkrar
krónu verið fellt eigi sjaldnar
en fjórum simnuim. Þetta er al-
gert met í Evrópu og Norður-
Ameríku og senniilega þó víðar
sé ieitað
Það er þessi óbeina hafta-
stefna, gengisfellinigarstefnan.
sem hefur sameinað Sjálfstæðis-
flokkinn og Alþýðuflokkinm á
undanförnum árum. Þetta var
stefnan. sem Alþýðuflokkurinn
barðist harðast gegn áður fyrr
Innan Sjálfstœðisflokksins hefir
hún líka verið umdeild. því
að þar er að finma marga ráð
deildarmenn. sem trúa ekki á
það sem úrræði að gera krón-
una alltaf tnirrni og minni, held
ur vilja stefna að sem stöðu.g-
ustu gengi. líkt oa hær þjóðir.
sem bezt hafa staðið sig efna-
hagslega. éins og Svisslending-
ar og Bandaríkjamenm. En þess-
ir menn hafa etoki femgið að
ráða í Sjálfstæðisflokknum.
Gylfi Þ. Gíslason hefur síðan
hann varpaiði frá sér trúnml á
beinu höftin, trúað hlint á óheinu
höftin, gengisfellimigarnar, og
hann hefur sem efnahagsmála-
ráðherra og helzti ráðunautur fá-
fróðs forsætisráðherra um efna-
hagsmál, fengið al3 ráða stefn-
ummi, ásamt sérfræðingum sin-
um. Því hafa orðið hér ekki
færri en fjórar gengisfellingar
á 10 árum.
Meí Gylfa
Hver hefur svo orðið uppskeran
af genigisfellimigum Gylfa og
ráiðunauta hans?
Hið fyrsta, sem menm hljóta
að veita athygli, er það, að hér
er nú kaiuipmáttiur daglauna
verkafóiks mun minni en fyrir
10 árum. Alls staðar annars stað
ar í Evrópu, hefur kaupmáttur
daglauma hækkaið á þessu tíma-
bili, víðast frá 30—50%. Jafn-
vel á Spáni og í Portúgal hefur
kaupmátturinn aukizt. Og ekki
verður því um kennt, að ís-
land hafi orðið fyrir sérstökum
efnahagslegum óhöppum á þess-
um tíma- Engin áratugur hef-
ur verið jafn efnahagslega hag-
stæður á íslandi. aflabrögð
aldrei jafnbetri, útflutningsverð
aldrei jafn hagtstætt. Þrátt fyr-
ir þá staðreynd, hefur kaup-
máttur daglaunanna minn'kaið.
Þessi öfu-gþróum hefur átt
sér stað vegna þess, að kjara-
bætur þær, sem verkalýðssam-
tökin höfðu fengið fram, voru
nær jafinharðan eyðilagðar með
gengisfelilingum og oftast meira
til. Með gengisfeliingunum hef-
ur Gylfa og félögum hans tekizt
að setja hið eimstæða met, að
hér hefur kaupmáttur daglaun-
anna rýrnað á sama tíma og
hann hefur stóraukizt annars
staðar.
Tölumar tala
Af hálfu ráðherranna er reynt
að veifa ýmsum tölum, sem eiga
að sanna, að ráðstöfunartekjur
séu nú meiri en fyrir 10 árum.
Allt er þetta þó meira og minna
byggt á ágizkunum og fullyrðing-
um, sem ekki samræmast veru-
leikanum. Veruleikann geta
menn bezt kynnt sér með
því að bera saman vöruverð-
ið á þeim tíma, sem „viðreisn-
in“ hófst og eins og það er í
dag. Um þetta hvort tveggja
er hægt að fá öruggar tölur í
Hagtíðindunum. Samkvæmt
þeim hefur verðhækkun á
nokkrum helztu vörutegundum
orðið sem hér segir á tímabil-
inu 1. nóvember 1958 til 1. nóv-
ember 1969:
Kaffi 276%
Molasykur 240%
Strásykur 250%
Hvciti . Ji.
Hafraiujöl 819%
Hrísgrjón 665%
Rúgbrauð 300%
Nýmjólk 233%
Smjör 237%
Rjómi 244%
Súpukjöt 307%
Saltkjöt 330%
Hangikjöt 272%
Ýsa 471%
Saltfiskur 44Í%
Tímaikaup Dagsbrúnarmanna
Reykjavík hefur hins vegar ekki
hækkað um nema 190% á þess-
um tíma, þegar miðað er við II.
flokk í dagvinnu, en í H. flokki
ei-u langflestir Dagsbrúnarmenn,
m. a. þeir, sem vinna við fisk-
iðnaðinn.
Þess má geta, að vísitala bygg-
ingarkostnaðar hefur hækkað
um 219% á þessum tíma.
Tölur þessar sýna það óum-
deilanlega, að daglaun hrökkva
í dag miklu lakar fyrir nauð-
þurftum en þau gerðu haustið
1958. Þær sýna einnig, að hælkk-
un byggingarkostnaðar gerir það
að verkum, að örðugra er fyrir
launþega að eignast nú eigin
húsnæði en það var fyrir 11 ár-
uni.
Betligangan
Framangreindar tölur sýna, að
óbeinu höftin hjá Gylfa Þ. Gísla-
syni og félögum hans hafa vissu-
lega borið þann árangur að draga
úr kaupgetu launastéttanna. En
reynslan sýnir, að það nægir
ekki til að tryggja hagstæðan
viðskiptajöfnuð við útlönd, þeg-
ar búið er að skapa vantrú á
gjaldmiðlinum og menn vilja
því kaupa flesta hluti fremur en
að eiga péninga. Gengisfelling
dregur líka ekki úr heildarkaup-
getunni við útlönd, heldur flvt-
ur hana frá þeim mörgu til hinna
fáu. Þeir auka svo innkaup sín
og eyðslu meðan aðrir verða að
spenna ólina. Niðurstaðan hefur
líka orðið sú, að öll árin 1960—
69 hefur orðið halli á verzlun-
inni við útlönd og sum árin stói>
kostlegur. Þessum halla heftir
verið mætt með síaukinni skulda-
söfnun. Enn liggja efcM fjrir
tölur um sfculdasöfnunina á síð-
ast liðnu ári en ekM mun fjarri
lagi að áætla, a'ð skuldimar við
útlönd hafi nálega fjórfaldazt á
viðreisnaráratugnum, þegar inn-
eignir hafa verið frádregnar.
Greiðslubyrðin vegna skuldanna
er líka orðin helmingi meiri en
sérfræðingar töldu að hún mætti
vera mest í upphafi „viðreisn-
ar“. Slífcur hefur orðið árangur
óbeinu haftanna að þessu leyti.
Ömurlegasti yitnisburður þess,
hvernig komið er fyrir íslénding-
um í þessum efnum eftir allt
góðærið á seinasta áratug, er
betliganga forsætísráðheira á
fund Dana og annarra norrænna
þjóða. Aldrei áður hafa íslend-
ingar þurft að biðja þessar þjóð-
ir um vaxtalaus lán. f slíkum
sporum hefði forsætísráðherr-
ann ekM þurft að standa, ef
öðruvísi og betur hefði verið
haldið á efnahagsmálum þjóðar-
innar á sjöunda áratugi aldar-
imnar. > *
Stefna Framsókn-
armanna
Gylfi Þ. Gíslason segir í ára-
mótaspjalli sínu, að Framsókn-
menn hafi verið sérstakir for-
vígismenn hinna beinu hafta.
Sannleikurinn er sá, að Fram- *
sóknarmenn hafa fcappfcostað að,
forðast bæði beinu höftin og
óbeinu höftin, nema þegar ytri:
ástæður hafa gert annað óhjá-
fcvæmilegt, eins og heimslkrepp-
an miMa. Þegar Framsóknar-
menn fóru einir með stjórn á
árunum 1927—31, var hvorugu
þessara haftakerfa beitt. Stefna
Framsóknarmanna hefur verið ■
sú, að í stað beinu eða óbeinu '
haftanna, ættí að kappkosta að '
aufca framleiðsluna og tryggja)
viðskiptajöfnuðinn við útlönd á
þann hátt. Hér gildir jafnt að •
efla þá framleiðslu, sem dregur :
úr innflutningi, og hina, sem ,
eykur útflutning. Þetta sjónar- j
mið hefur Gylfi Þ. Gíslason og 'í
sérfræðinga hans vantað. Þeir j
hafa ekfci séð neitt annað en {
óbeinu höftín. Þeir hafa látíð i
togaraflotann, sem áður aflaði i
stærsta hluta gjaldeyristeknanna, I
dragnast niður og ganga úr sér.
Svipað hefur átt sér stað á sviði í
hraðfrystiiðnaðarins. Þeir hafa !
ekkert sinnt niðursuðuiðnaðinum i
og koma því jins og álfar út úr ‘.
hól, þegar sérfræðingar Samein- '
uðu þjóðanna segja, að ís- >
lendingar eigi stóra markaði .
fyrir slíkar vörur í Bandarílkjun- '
um og víðar. Þeir hafa látíð iðn- '
aðinn vera olnbogabam og búa I
við lakari lánakjör en annars 1
staðar þekkist. Og þeir hafa 1
með Gylfa í fararbroddi van-
ræM nær alla markaðsleit, og j
enn er því haldið fram af hon-
um, að markað fyrir íslenzkar i
iðnaðarvörur sé helzt hvergi að <
finna nema á Eftasvæðinu, enda
þótt þeir séu takmarkaðri þar
en víða annars staðar.
Ef íslendingar hefðu fylgt
FrannihnIJ 4 bls 14.