Tíminn - 06.05.1970, Blaðsíða 8

8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 6. maí T970.
Hagnaðurinn
af geim-
rannsóknum
Bandaríkjamenn hafa varið 44 milljörð-
um dollara til geimrannsókna - og sæta
mikilli gagnrýni fyrir
„UNESCO Courler" bregður
birtu á hagna'ðinn af geim-
ramisóknum.
ASalverkfræðingur brezku
póstmálastjórnarinnar, Sir
William Preece, var eitt sinn
inntur eftir því af brezkri þing
nefnd, hvaöa álit hann hefði á
nýjustu uppfinningu Amerík-
ana, taisímanum. Sir William
svaraðd: „Ameríkanar þarfnast
talsíma, en það gerum við fekki,
við höfum nóg af boðberum."
Þessi saga er rifjuð upp i
marz-hefr: mánaCianrits Menn-
ingar- og vísindastofnunar Sam
einuðu þjóðanna, „UNESCO
Courier“. Hún er dæmi um
þær efasemddr sem einatt koma
fram, jafnvel hjá sérmenntuð-
um mönnum, þegar ný tækni er
annars vegar. Það hefur ekki
heldur skort neitt á gagnrýni
og efasemdir í sambandi við
geimrannsóknir nútímans.
Bandaríkin hafa varið um 44
mlijörðum dollara til geim-
rannsókna — þar af hafa 24
milljarðar farið í Appollo-áætl
unina eina, sem tvívegis hefur
skilað mönnum tl tonglsins og
heim aftur. Hinn heimskunni
brezki sagnfræðingur Arnold J.
Toynbee talar fyrir munn
margra alvarlegra þenkjandi
efasemdamanna, sem líta á
tunglferðirnar sem táknmynd
af djúpinu milld tækni og sið-
gæðis, þegar hann segir:
„Á vissan hátt má likja tungl-
ferðunum við byggingu pýra-
mídanna eða hallar Loðvíks
XIV í Versölum. Það gengur
hneyksii næst að fást við þetta
á sama tíma og mannkynið líð-
ur skort. Úr þvi við höfum til
að bera dugnað til alS ná til
tunglsins, erum vdð þá ekki
dálítið ankannalegir þegar vdð
stönduni andspænis slælegri
stjórn okkor á mannlegum kjör-
um?“
En hversu mjög sem menn
kunna að efast um. að tunglferð
ir eigi rétt á sér, þá er það ó-
mótmælanleg staðreynd, að
geimrannsóknirnar teknar í
heild hafa borið mikinn já-
kvæðan árangur. A þann árang-
ur bregður „UNESCO Courier"
nokkurri birtu.
Fjarskiptahnettir.
Nú þegar er komið net af
fjarskiptahnöttom alt umhverf
is jörðina. Mikilvægi þedrra fyr
ir vanþróuðu löndin verður
ljóst, ef við tökum Indland sem
dæmá:
Hópur sérfræðinga frá UN-
ESCO hefur samið skýrslu þar
sem reynt er að sýna fram á,
að kerfi fjarskiptahnatta sé
ekki einungis hagkvæmasta leið
in til að fullnægja gífurlegri
þörf Indlands fyrir fjarskipta-
og menntunarmöguleika fyrir
lanið í heild; sanndeikurinn
er á, að slíkt kerfi er eina
leiðdn til að ná þeim markmið-
um sem þjóðin hefur sett sér
með tiliti ti‘1 kennslu í skólum
og utan þeirra, matvælafram-
lei'ðslu, þjóðfélagsþróunar, heil-
brigðiseftirlits og takmörkunar
barneigna á næstu tiu árum.
LÍSTAHATIÐ
í REYKJAVÍK
FYRIRHUGUÐ MYNDLISTARSÝNING
Á MIKLATÚNI
Tekið verður á móti myndlistarverkum — að und-
anskildum skúlptúr — í anddyri myndlistarhúss-
ins á Miklatúni, miðvikudaginn 20. maí frá kl. 2
—9 e.h.
Öllum er heimilt að senda myndlistarverk til sýn-
ingamefndar.
Athygli skal vakin á því að verk, sem ekki berast
á tilskildum tíma eða eru eldri en 5 ára, koma
ekki til greina. Senda skal minnst 3 verk.
Fólag fslenzkra myndlistarmanna
ListahátíS I Reykjavik
Með hefðbundnu fjarskipta-
kerfi getur indverska útvarpið
ekki gert sér vonir um að taka
í notkun nema sex stórar sijón-
varpsstöðvar og 50 minni endur-
varpsstöðvar fram tl ársins
1981. Þesisar stöðvar mundu ein
ungis ná til 19 prósenta af la-nd
inu og 25 prósenta af lands-
mönnum.
Fjarskiptakerfi með gervi-
hnöttum, sem mundi í fyrsta
áfanga kosta tæpar 50 milljón-
ir dollara, gæti tryggt öllu land
inu sjónvarp. Þetta mundi hafa
skjót og djúptæk áhrif á hin
mifclu landbúnaðar- og þjóðfé-
lagsvandamál landsins, auk þess
sem það mundi rjúfa einangrun
einstaikra byggða og f jölskyldna
og vekja hjá þeim samkennd
með stærri þjóðiegri og alþjóð-
legrj heild.
Svipaður verður hagnaður
Afríku og Mið-Ameríku eftir að
komið hefur verið upp fransk-
þýzka fijarskiptahnettinum
„Symphony" á árunum 1971—
72. í Brasiliu, þar sem 5 milljón
ir barna eiga ekki kost á skóla-
göngu, gæti sjónvarpskennsia
með fjarskiptahnöttum orðið
eina hugsanlega lausnin á hin-
um trölauknu menntunarvanda
málium landsins á ölum sviðum.
Veðurathugur.ahnettir.
Gervihnettir eru tilvaldir til
veðurathugana. Þeim er komið
fyrir langt fyrir utan gufu-
hvolfi'ð, meðan jörðin snýst fyr
ir neðan þá, og geta þannig
fylgzt með hverjum einasta
stað á yfirborði jarðar — jafn
vel stöðum sem eru ótilkvæm-
ir mönnum eða þar sem óhag-
kvæmt er að reisa veðurathug-
anastöðvar.
Tvð' kerfi veðurathu'gana-
hnatta, bandaríska Tiroskerfið
(TOS) og sovéka Meteor-kerf-
ið, eru sameinuð í alheimsnet "
undir nafninu „World Weather
Watch (WWW), sem lýtor
stjórn Alþjóðaveðurfræðistofn-
unarinnar (WMO). Upplýsing-
ar, sem saínað er af gervihnött
um og veðurstofum á jörðu
niðri, eru í snatri sendar til
þniggja veðurfræðimiðstöðva í
Moskvu, Melbourne og Wash-
ington, þar sem unnið er úr
þeim í tölvum, áður en veður
spárnar eru sendar til veðurat
hugunarstöðva á einstökum
svæðum.
Mikilvægi áreiðanlegra veður
spádóma langt fram í timann
fyrir eimstaMinga og efnahags-
líf verður einnig ljóst ef við
tökum Indland sem dæmi. Mönn
um hefur reikmazt svo til, að
áreiðanlegar veðurspár tvær vik
ur fram í tímann, sem væru
sendar indverskum bændum í
sjónvarpi um fjarskiptahnetti,
niurdu spara þeim allt að 1,8
miljóndr doi'.ara árlega í minnk
Kostnaðurinn við Apollo-áætlunina hefur verlð gífurlegur.
uðu tjóni á landbúnaðarfram-
leiðslunni.
Þar við bætist annar hagnað-
ur, eins og t. d. vernd gegn
flóðum, betra eftirlit með skóg
rækt á samt öruggari flutning-
um og samgöngum.
Bæði fyrir Indland og önnur
vaniþróuð lönd fda veðurathug-
anahnettir í sambandi við fjar
skiptahnetti í sér möguleikann
á því að vinna bug á hungrinu
á næsta 'áratug -og bæta tl
muna viðurværi íbúanma með
betri stjórn á landbúnaðarfram
leiðslu og matvæladredfimgu.
Landvinningar í læknisfræði.
Nú þegar hafa verið unnin
mörg ný lönd í læknisfræðimni
vegna geimrannsókna og á það
einkum við hið nýja svið, sem
nefna mætti geimlíffiræði.
Mörg sjúkraihús eru nú farin
að nota sjálfvirk kerfi, sem
fyrst voru notuð tii að fylgjast
með hjartslætti, blóðþrýstingi
og öðrum líkamsstörfum geim-
fara á ferð útd í geimnum.
Ennfremur er farið að nota
ýmiss konar tæki, sem upphaf-
lega voru ætluð tl þjálfunar
geimfara, tdl að þjálfa fatlað
fólk, t. d. NASA-tæki sem búið
var tii í því skyni að venja geim
farana við þau vandamál, sem
koma upp í sambandi við að
hreyfa sig á yfirborði tumglsins,
þar sem líkamsþyngdin er ekki
nema einn sjötti hluti af þvi
sem hún er á jörðinni. Sér-
stakt kerfi gorma eða sívafn-
M«rz — hvenar stiga menn fæti sínum á þá plánetu?
inga gerir mönum kleift að
hoppa eða s+ökkva við aðstæð-
ur svipaðar þeim eru á tungl-
inu. Þetta tæki er nú notað til
að endurhæfa fólk, sem á erf-
itt með að læra að ganga við
hækjur eða jafnvel sitja upprétt
í ruggustól.
Laser-tæknin, sem upphaflega
var þróuð tií notkunar við
geimranns Sknir, er nú að ryðja
sér tl rúms í skurðlækningum,
bæði við „hníHausa uppskurði“
og sem hjálparmeðal við sjúk-
dómsgreiningar. Laser-skurð-
lækningar búa yfir tveimur höf
uðkostom, sem mæla með því
að þær verði sem allra fyrst
þróaðar í miklum mæli. Þæreru
sársaukalausar og í mörgum til
vikum nálega lausar við biæð-
íngar.
Yfirleitt.er við því búizt, a@
geimiíffræðin murni hafa mik-
I áhrif á vamarlæfcningar og
sjúkdómsgreiningar, þar sem
hún fæst einbaniLega við að
rannsaka helbrigt fólk á bezta
aidri. Þetta hefur það í för með
sér, að hún aflar afanmikl-
vægra upplýsinga um, hvaða Hk
amlegum og andlegum viðbrögð
um og afrekum má búast við
undir tilteknum kringumstæð-
um.
Ör efnahagsvöxtur í Vestor-
Evrópu.
Þrátt fyrir varbárar ábend-
ingar fyrir einu ári hefur koui-
ið I ijós, að árið 1989 varð eitt
hagsælasta ár vestur-evrópskr-
ar efnahagsþróunar. Samanlögð
brúttó-þjóðarframleiðsla iðnað
arlandanna í Vestur-Evrópu
jókst um 6 prósent (árið 1968
uam aukningin 5 prósentum).
Þetta kemur fram í Economic
Survey of Europe, sem Efna-
hagsnefnd Sameinuðu þjóðanna
fyrir Evrópu (ECE) biirti í
marz.
Fimm Evrópulönd áttu ekki
hiut í þessari miMu aukningu.
í írlandi og á ítalíu drógu víð-
tæk verkföll úr framleiðsluaukn
ingunni. í Bretlandi var inn-
iendri eftirspurn haldið niðrj
með sérstöbum aðgerðum vegna
erfiðleika í sainbandi við
greiðslujöfnuð við útlönd. í
Hollandi og Noregi stóð léleg
haustuppskera þróuninni fyrir
þrifum. Norðmenn átto líka í
erfiðleikum með íiskveiðar og
sjávarútveg.
í Sestum vestur-evrópskum
löndum nam aukningin 4—6
prósentum. í Austorríki, Belgíu,
Danmörku og Finnlandi nam
hún þó 6—8 prósentum.