Tíminn - 20.09.1970, Blaðsíða 7

SUNNWÐAGUR 20. september 1970
TÍMINN
7
SVIAR, ERU ÞAD KVN-
OOIR KOMMÚNISTAR?
Séu þeir ekki að
fótografera kynmök
hvers annars, þá eru
þeir að æsa
grandvör Sjálfstæðis-
mannabörn frá íslandi
til marxistiskra
ódáða.
Eða svo er sagt
Ég varð alllxissa, þegar ég
kom tíl SviþjóSar, Iþví að mér
var ómögulegt að sjá annað en
Sviar væru bæði íhaldssamari
og daufgerðari en íslendingar.
Hinn dæmigerði Svíi er prúð-
ur eins og kennarabarn, 5r-
yggisl-aus eins og piparmey,
etekar ró og regiu. Hann læt-
ur aldrei falla á sig víxil.
Hann verður hvumsa, þegar
hann fær þau svör á skrif-
stofu viðskiptamanna sinna í
Reykjavík, að forstjórinn sé
ekki við, hann sé á fylliríi.
„Það er þó ómögulegt.“
„Jú“, svarar kontóristinn.
„ég sá hann á vertshúsi í gær-
kvöldi og þá var hann svo full-
ur, að það er ábyggilega ekki
ruuhið af honum enn“.
Sviar drekka aldrei á vinnu-
tímanum en helzt í útlöndum
vegna þess að þeir eru mjög
hræddir hver við annan.
„Þið fslendingar, þið getið
alltaf étið fisk, ef þið farið á
hausinn“, segja þeir, „en við
kjósum öryggið. Það er svo
gott að hafa traustan bakhjarl
að halla sér upp að“.
Og því er það, að þótt sósíal
demókratar missi meiri hluta
sinn til hægri flobkanna í
sænsku alþingiskosningunum
í dag, þá eru engar likur til
þess, að afnumið verði hið víð
tæka trýggingakerfi, sem hef-
ur kotnið velferðarrikisnafn-
bótinni á Svíþjóð.
Þótt Svíar gagnrýni oft ut-
anríkisstefnu Bandaríkjanna,
eiga þeir margt sameiginlegt
með þeim. Svíþjóð er fyrst og
fremst háþróáð iðnþjóðfélag,
og iðnaðarframleiðsla þeirra
Og þjóðartekjur vaxa ár frá
ári. Samt er talið að um 15—
20% þjóðarinnar hafi ekki þau
laun sem nægi til að fram-
fleyta fjölskyldu.
Það virðist iðnrekendum í
hag að ríkið útdeili alls kon-
ar framfærslustyrkjum (með
ærnum skrifstofukostnaði og
þungri skattabyrði) í stað þess
að hækka lágmarkslaunin, svo
að enginn þurfi að þiggja ölm
usu af þjóðfélaginu. Og það
er í fullu samræmi við skipu-
lagsgáfu Svía þeirra og hag-
sýni að hafa búið svo um
hnútana, að verkalýðshreyfing
m sé innan vébanda stærsta
stjórnmálaflokksins, sósíal-
demókrata, því að þannig
verða engir árekstrar milli
stjórnar og vinnuafls. Þannig
er tryggður friður á vinnu-
markaðnum. Verkföll hafa
engln verið í landinu í tutt-
uigu og fimrn ár, fyrr en nú
í haust að þau fóru að brjót-
ast út, í megnri óþökk „sossa“
eins og kratarnir heita þar i
landi.
Um áratugi hefur það verið
svo, að sjá, sem innritast í
sænskt verkalýðsfélag, verður
sjálfkrafa gjaldskyldur fé-
lagi í sósíaldemókrataflokkn-
um. Hann getur auðvitað mót-
mælt, en hefur þá um leið
gert sig grunsamlegan sem
sennilegan stjórnarandstæð-
ing. Slíkt er óhagkvæmt, því
eina skoðun eiga sænskir sósí
aldemókratar sameiginlega ís-
lenzkum flokksbræðrum sín-
um: þeim, sem guð hefur gef-
ið vitið til að gerast sósíal-
demókrati, hlýtur að vera trú
andi fyrir miklu og ekki nema
sjálfsagt, að hann sitji fyrir
hverju bitastæðu opinberu
starfi. Þannig var fyrrverandi
vélstjóri gerður að matráðs-
manni á spítala í Gautaborg
í sumar, við litla hrifning
starfsfólks og sjúklinga. Fólk-
fð var hrætt um að sósurnar
yrðu skrýtnar.
En sósíaldemókratar hafa
verið við völd í Svíþjóð síðan
á kreppuárunum og eru eins
konar þægilegt íhaldstákn,
þeim, sem vilja forðast breyt-
ingar. Hægri flokkarnir 3 eiga í
stöðugum illdeilum og að-
stöðu sinnar vegna neyðast
þeir oft til að setja fram skoð-
anir, sem virðast vinstri sinn-
aðar. Þannig sagði Gunnar
Hedlund, aldursfoíset!
foringja, um daginn í blaðavið
tali að laun erfiðismanna yrðu
að hækka. „Það er engin sann
girni,“ sagði hann, „að þeir
sem vinna andstyggilegustu og
óþrifalegustu störfin fái
minnst borgað".
Það hefur samt ævinlega
verið svo.
Hins vegar kunna sósíal-
demókratar vel áð færa sér í
nyt sundurþykki andstæðing-
anna og hamra óspart á sam-
kynja slagorði og íhaldsmenn
hér: forðizt ringulreið hægri
flokkanna, kjósið oss.
Af gamla, sænska bænda-
flokknum er lítið eftir. Segja
má, að bændum hafi verið
skipulega útrýmt í Svíþjóð
(eins og óargadýrum, skrifaði
einhver). Sænsk bóndabýli eru
fá og stór, því að ríikið borg-
aði stórfé fyrir hverja jörð
sem lagðist í eyði. Fjöldi smá-
bænda lét sól og gras og kýr
og skóg í skiptum fyrir asfalt
og færibönd og skarkala og
borgarlíf, unz svo var kom-
ið að landbúnáðarframleiðslan
var rétt mátuleg ofan í þjóð-
ina.
Sú tilhögun er vissulega töl-
fræðilega og markaðslega hag-
kvæm. En ýmsar raddir hafa
látið í Ijós áhyggjur af ein-
veldi iðjuhölda. Hvað gagnar
almenningi síaukinn kaupmátt
ur, ef andrúmsloftið mengast
banvænum gufum, grænmetið
verður DDT-eitrað. olíukeim-
ur að sjófangi? Því er ti] og
með spáð, að sakir rann-
sókna á geislavirkum efn-
um muni vanskapningafæð-
ingum fjölga óstjórnlega á
næstunni. Máski líða ekki
nema nokkur ár, þangað til
mannkynið verður aftur kom-
ið á fjóra fætur.
Gagnvart þessari framtíðar-
sýn hafa margir fyllzt eftirsjá
eftir sælum sveita jarðyrkju-
mannsins Og við nána athug-
un hefur læðzt að mönnum sá
grunur, að iðnaðurinn þiggi
vald sitt á fölskum forsend-
um. Hann skammtar sér sjálf-
ur verðið, eins og danski ein-
okunarkaupmaðurinn forðum.
„Eða er ekki eitthvað bogið
við það“, var spurt í sænsku
blaði, „að sódavatn skuli vera
ódýrara en mjólk? Undarleg
verðlagning á kolsýrðu vatni.
Það má allt vera dýrselt
nema það sem kemur frá
bændum.
En hver sem sigrar í kosn
ingunum í dag er ábyggilegt,
að enn um skeið mun Svíþjóð
halda í áltina til aukinnar vél-
væðingar, meiri framleiðslu,
þrautskipulagðra samfélags,
vaxandi ríkistekna og þátttöku
í Efnahagsbandalagi Evrópu.
Tapi „sossar" er forsætisráð
herrann Olof Palme sá stjórn
málamaður, sem hefur úr hæst
um söðli að detta. Um hann
er sagt eins og Hvamm-Sturlu
forðum: „Enginn frýr honum
vits, en meira er hann grun-
aður um græzku. Meirihluti
flokksins er naumur, og ef-
laust freistandi að taka stefn-
una þangað, sem atkvæðaleg-
ast er. Það eru áð minnsta
kosti ýmsir, sem telja, að
stuðningur Palmcs við Norð-
ur-yietnamstjórn, svo dæmi
sé viðleitni til að
friða vinstri arm sósíaldemó-
krataflokksins, sem _ annars
kynni að slitna frá. í þessum
armi eru allmargir sem hneigj
ast til Maóisma, og kallast ný-
vinstrisinnar.
Það er yfirleitt yngra fólk.
Sumt rík-t, svokallaðir gæsa-
kæfu-öreigar. Kæfa úr gæsalif-
ur, „paté de fois“ er enginn
fátækramatur. En einn hitti
ég, sem virtist lifa á svörtu
brauði og tei. Hann taldi sig
kommúnista innan vébanda
sósíaldemókrataflokksins og
vildi byltingu.
„Eftir rússneskri eða kín
verskri fyrirmynd?" spurði
ég.
„Hvorugt“, sagði hann.
„Þetta voru hvort tvegigja van
þróuð landbúnaðarþjóðfélög.
Sænskt sósíalistiskt iðnríki
yrði að byggja á innlendum
aðstæðum“.
„Og hvað munduð þið vilja
gera?“ spurði ég.
„Láta verkamenn eignast
þær verksmiðjur, sem þeir
vinna í, og skiptast á um að
reka þær, svo enginn maður
lifði á því að segja öðrum fyr-
ir verkum. Arðurinn ætti að
skiptast milli starfsfólksins".
Þannig spannar sósíaldemó
krataflokkurinn hin ólíkustu
element. En Svíar eni aldrei
ósættanlegir. Þeir trúa því, áð
með því að rökræða hlutína
nógu lengi hljóti að finnast
niðurstaða, sem allir geti fall-
izt á. Alveg öfugt við fslend-
inga, sem verða þrjózkari og
reiðari við hverja setningu, í
vörn um einstaklingseðli sitt.
Svíar hneigjast til að laga sig
hver eftir öðrum, mynda eins
konar hópsál, hagsýna, starfs-
hæfa, kurteisa og grandvara
þjóðarsál.
fslenzkur einstaklingur er
sjálfstæðari en sænskur ein-
staklingur. En sænska þjóðin
sem heild er sterkari en ís-
lenzka þjóðin.
Palme — heldur liann velli?
Peningar eru afl þeirra
hluta sem gera skal, og af
þeim eiga Svíar nóg til að
geta hundsað skoðanir vald-
hafa í Washington og Moskvu,
en lxað virðist meira en hægt
sé að segja um okkar kæru
landa.
Annað er það, að þeir hafa
geysigóða og sjálfstæða (og
dýra) fréttaþjónustu. Útvarp
og sjónvarp hafa, held ég, eina
sautján fréttaritara úti um all-
an heim, auk margra, sem
skreppa utan við og við til
að gefa skýrslur um ástandið
hvarvetna erlendís, ekki sízt ’
vanþróuðu löndunum eða hin-
um svokallaða þriðja heimi.
Þar er allt í eymd og volæði,
Svíum til meiri sorgar en orð
fá lýst. En með þv’í að þeir
eru í eðli sínu naflaskoðarar,
hafa atburðir eins og Vietnam
styrjöldin og innrásin í Tékkó
slóvakíu orðið þeim vekjara-
klukka til að reka þá til um-
hugsunar um, að margt er
einnig rotið í Svíaríki.
Það er náttúrlega vandamál.
En Svíar elska áð leysa
vandamál.
Og nú rökræða þeir og setja
fram gagnrýni og kanna, al-
varlegir í bragði, allar mögu-
legar leiðir til að smíða full-
komna, ábatasama, syndlausa
þjóðfélagsvél.
Þá beztu í heirni.
Eller hur.
OT MALLORCA
LONDON
travel
15-18 dagar — Verð frá kr. 11.800,00
Nú ftýgur Sunna beint til Mallorka alia þriðjudaga. Þór
njótið góðra veitinga í hljóðlátri skrúfuþotu, sem flytur yður
i þægilegu dagflugi á 5 klst. (svipaður hraði og Caravelle-
þota) til Mallorka, fjölsóftustu ferðamannaparadísar Evrópu.
En þar er sól og sumar allan ársins hring, og eru appelsínur
tíndar af trjánum í janúar.
Eigin skrifstofa Sunnu á Mailorca með íslenzku starfsfólki,
veifir þjónustu og öryggi, sem engin önnur íslenzk ferða-
skrifstofa býður gestum sínum á erlendri grund.
Við gefum sjálfum okkur ekki einkunnir en spyrjið þá fföl-
mörgu, sem reynf hafa Sunnuferðir og velja þær aftur ér
eftir ár Sunna notar á Mailorca elngöngu góð hótel með
baði, svölum, sundiaugum og nýtízku íbúðir.
Lengið sumarið, njótið haustsins, vetrarins í sóiskinspara-
dísinni við Miðjarðarhafið. Mailorca veitir yður allt sem hug.
urinn girnist, þar er sjórinn og sólskinið eins og fólk vill
hafa það, fjölbreytt skemmtanalíf, fagurt landslag, og stutt
»8 fara í skemmtiferðir til Barcelona, Madrid og Nizza.
2—3 daga viðdvöl í London á heimleði í flestum ferðum.
Allar ferðir hafa verið fullbókaðar til Mallorca um langt
skeið, en við eigum ennþá nokkrum sætum óráðstafað.
22. sept., 29. sept., 6. okt., 20. okt. og
3. nóv.
Pantið snemma, það borgar sig
Á MALLORCA
ERU ALLIR
DAGAR
SUNNUDAGAR
FERflASKRIFSIOIAN SIINNA BANKASTRSíl 7
SÍNIAR1640012070
hægri sé nefnt.