Tíminn - 04.10.1970, Blaðsíða 6

6
TIMINN
SUNNUDAGUR 4. október 1970
Fornsta Framsóknar-
manaia í skólamálum
Úr Þórsmörk.
Forusta í skólamálum
Framsóknairtflokkurinn heriur
tfrá upphafi ekki látið sig önn-
iur mál meira varða en uppéld-
ismálin. >að má líka hiklaust
isegja, að bylting hafi orðið í
skólamálum, begar flokkuirinn
fékk stjórn skóílamála 1927. Eng
inn menntamálaráðherra hefur
áorkað jafnmiklu í skólamálum
og Jónas Jónsson á árunum
1927—’31.
Þá var gagnfræðaskólinn á
Akureyri gerðuir að mennta-
skóla og húsakynni menntaskól-
ans í Reykjavík stórlega lagfærð
og bætt. Húsnæði Kennaraskól-
ans var einnig stórbætt. Þá voru
sett lög, sem lögðu grundvöll
að rekstri gagnfræðaskóla í 03.1-
um kaupstöðum og stærri kaup-
túnum, en fyrir voru þá aðeins
tveir slíkir skólar, á Akureyri
og í Hafnarfirði. Þá voru byggð-
ir héraðsskólairnir á Laugarvatni.
Reykholti og Reykjum, en að-
staða Laugaskóla og Núpsskóla
mjög bætt. Þá var komið upp
þremur húsmæðraskólum í sveit.
að Hollormsstað, á Laugum og
á Staðarfelli. Á sviði barnafræðsl
unnar voru geirðar margar um-
bætur og m. a. byggðir fyrstu
stóru heimavistarskólarnir.
Þá voru sett lög um byggingu
fyrir Háskóla íslands og jafn-
framt tryggt, að Reykjavíkurbær
tryggði Háskólanum hæfilegt
landrými í þvi skyni.
Þótt Framsóknarflokkurínn
hafi verdð í stjórnarandstöðu á
síðari árum, hefur hann trúlega
reynt að gegna forustuhlutverki
sínu á sviði skólamiáilanna. Því
til sönnunar skulu rifjuð upp
nokkur þingmál, er flokkurinn
flutti á árunum 1962—’66, en
mörg þeirra hefur flokkurinn
endurflutt síðan, ásamt nýjum
mállium. Þetta yfirlit sýnir, áð
hefði verið farið eftir tUlögum
Framsóknarflokksins á árunurn
1902—’66, væri ástand skóla-
málanna nú í öðru og betra horfi
en raun ber vitni.
Þessar tillögur voru því vel
tímabærar á beim árum, sem
þær voru fluttar, þótt þær væru
þá stimplaðar óþarfar og óraun-
hæfar af stjórnarflokkunum.
Endurskoðun
skólakerfisins
Haustið 1965 fluttu Páll Þor-
steinsson og sjö þingmenn flokks
ins aðrir tillögu í sameinuðu
þingi um heildarendurskoðun
skólalögiafarinnar. nema löggjaf
arinnar um Háskóla íslands, en
um það efni hafði verið flutt
sérstöik tillaga. Sjö manna nefnd
skyldi falið að vinna þetta verk
í samráði við hlutaðeigandi
stjórnvöld og kennarasamtökin.
í greinargerð tilllögunnar var
bent á hinar öru breytingar, sem
væru að gerast á atvinnuháttum,
og þyrfti ekki sízt að endurskoða
skólakerfið með tilliti til þess.
Síðan sagði í greinargerðinni:
„Endurskoðunin á ekki að
vera einungis miðuð við barna-
fræðslustigið, hún þarf að grípa
inn á svið allrar framhalds-
menntunar, bæði gagnfræða-
skóla og menntaskóla, þar sem
ekki sé eingöngu fjallað um
fjölda skólanna og stærð, held-
ur og n&msefni og kennsluhætti.
Þá telja flutningsmenn ekki sízt
nauðsyniegt að kanna rækilega
þörf þjóðfélagsins fyrir hina
ýmsu sérskóla, svo sem í tækni,
iðnfræðum og öðrum hagnýtum
greinum. sem snerta atvinnuvegi
landsins, og gera tillögur um
skipan þeirra og stöðu innan
fræðslukerfisins. Fræðslukerfið
verður að miða við það, að þar
gæti samræmis og samvirkni
milli einstakra stiga þess og
greina“.
Þá er vikið að því, að þótt
kappkostað verði að ala upp
sérmenntáð fólk, megi ekki
skoða menntunina eingöngu frá
hagnýtu sjónarmiði. Menntunin
þuxfi að veira manngildisefling,
þáttur í fegurra og frjórra lífi.
Fræðslukerfið þurfi því að hafa
rúm fyrir fleiri námsgreinar en
þær, sem líklegastar eru til að
bera f járhagslegan arð.
Illu heilli svæfðu stjórnar-
flokkarnir þessa tillögu og enn
hefuæ ekki verið hafizt handa af
neinni alvöru um endurskoðun
skólakerfisins, þótt augljóst sé,
að það sé að verða meira og
minna úrelt.
Efling Háskólans
Á þinginu 1964 fluttu Ólafur
Jóhannesson og átta þingmenn
Framsóknarflokksins aðrir, til-
iögu urn að skora á ríkisstjórn-
ina, „áð láta semja í samráði við
háskólaráðið áætlun um skipu-
lega eflingu Háskóla íslands á
næstu tuttugu árum. Áætlunin
skal lögð fyrir Aflþingi til sam-
þykktar“.
í greinargerð tillögunnar sagði
m. a.:
„Það þarf að efla þær háskóla-
deildir, sem fyrir eru, fjölga þar
kennurum og bæta kennsluskil-
yrði og rannsóknaraðstöðu. Það
þarf að efla bókasafn og rann-
sóknarstofnanir. Það þarf með
ýmsum hætti að stórbæta að-
stöðu stúdentanna, og má sízt
af öllu gleyma þeim mikilvæga
þætti, þegar rætt er um eflingu
háskólans. Það þarf að fjölga há-
skóladeildum og taka upp
kennslu í nýjum fræðigreinum
og ýmsum þáttum raunvísinda.
Að þessum málum öllum þarf
að vinna með skipulegum hætti.
Þar má ebkert handahóf ráða.
Það emi skynsamleg vinnubrögð
að gera áætlun um skipulega efl-
ingu háskólans á tilteknu árabili
fram í tímann, t. d. um tvo
næstu áratugi, svo sem hér er
gert ráð fyrir. Það er eðlilegt.
að háskólaráð og menntamála-
ráðuneytið vinni í sameiningu að
slíkri áætlunargerð. Annars gætu
árekstrar á milli þessara aðila
orðið framkvæmdum til tafar.
Síðan á að festa áætlunina með
alþingissamþykkt. Þá er tryggt
svo vel sem unnt er, að eftir
áætluninni verði raunverulega
farið í framkvæmdinni".
Menntaskólarnir
Við afgreiðslu fjárlaga á haust
þinginu 1962 filuttu þeiir Þórar-
inn Þórarinsson og Ólafur Jó-
hannesson tillögu um 5 millj. kr.
fjárveitingu til byggingar ' nýs
menntaskóla í Reykjavík. Fyrir
flutningi tillögunnar voru færð
þau rök, að óhjákvæmilegt væri
að skapa unglingum aukin skil-
yirði tia menntaskólanáms í
Reykjavík og það yrði ekki vel
gert, nema með byggingu nýs
menntaskóla. Menntamálaráð-
herra taldi hins v-egar, að gamli
menntaskólinn gæti fullnægt þess
ari þörf enn um sinn, enda væri
verið að byggja við hann. Til-
laga þeirra Þórarins og Ólafs
var því felld.
Á næsta þingi (1963) fluttu
svo Einar Ágústsson og Björn
Fr. Björnsson frumvarp um
breytingu á lögunum um mennta
skóla. í þágildandi lögum var
aðeins gert ráð fyyrir þremur
menntaskólum, einum í Reykja-
vík, einum á Akureyri og einum
í sveit. Samkvæmt frumvarpi
þeirra Einars og Björns skyldu
menntaskólarnir strax verða
fjórir, tveir í Reykjavík, einn á
Akureyri og einn á Laugarvatni.
Auk þess skyldi heimilt að reisa
einn menntaskóla á Austurlandi
og einn menntaskóla á Vestf jörð
um, þegar fé væri veitt til bess
á fjárlögum.
Þetta frumvarp þeirra Einars
og Björns dagaði uppi á þing-
inu 1963. Þeir endurfluttu það á
næsta þingi. Þá hafði ríkisstjórn
in loks hætt að stympast á móti
fjölgun menntaskóla og beitti sér
sjá lf fyrir iagasetningu um
menntaskóla.
f kjölfar þessa fylgdi svo nýi
menn-taskólinn í Reykjavík. sem
er kenndur við Hamrahlíð. Bar-
átta Framsóknarmanna átti meg-
inþátt í þvj að hafizt var fyrr
handa um byggingu hans en ella.
í þessu sambandi má vel geta
þess, að það voru Framsóknar-
menn undir forustu Bjarna
Bjarnason, er beittu sér fyrir
stofnun menntaskólans á Laug-
arvatni. Sú skólastofnun mætti
mikilli andstöðu ýmlssa íhalds-
afla á þeim tíma, þótt allir við-
urkenni réttmæti hennar nú.
Héraðsskólarnir
Á þingi 1965 flutti Ingvar
Gíslason og sex þingmenn Fram
sóknarflokksins aðrir frumvarp
í neðri deild um átta nýja hér-
aðsskóila. Sfcólar þessir skyldu
v-era í Eyjafjarðarsýslu, í Norð-
ur-Þingeyjarsýslu, á Reyfchölum
í Barðastrandasýslu, í Skagafjarð
arsýslu, að Laugum í Dalasýslu,
á Suðausturlandi, á Snæfellsnesi
og í Kjósarsýslu. Rikið sfcyldi
bera allan kostnað af byggingu
og rekstri þeirra.
í greinargerðinni vair það rak-
ið, að aðstaða unglinga í sveitum
og sjávarþorpum tii gagnfræða-
og miðskólanáms færi stöðugt
versnandi. Héraðsskólarnir væru
alltof fáir. euda hefði enginn nýr
héraðsskóii verið byggður síðan
1949, er Skógasikóli undir Eyja-
fjöllum tók til starfa.
Námslaun
Á þinginu 1965 og aftur á
þinginu 1966 fluttu þeir Ingvar
Gíslason, Þórarinn Þórarinsson
og Páill Þorsteinsson tíllögu í
sameinuðu þingi um námslaun,
greiðslu skóladvalarkostnaðar o.
fl. Samkvæmt henni skyldi nefnd,
kjörin af AJþingi. fá þessi mál
til athugunar og skila tíllögum
um þau til næsta reglulegs M-
þingis.
í greinargerð tiJlögunnar sagði
svo um námslaunin, að stefna
beri að því, að alJir, sesm stunda
langskólanám og annað dýrt
nám, ei-gi þess kost að fá svo
rífleg námslaun og námslán
samanlagt, að svari eðlilegum
námskostnaði.
Vegna flutnings umræddrar
tillögu, gerði ríkisstjómin noikkr
ar endurbætur á lögum um Lána
sjóð ísl. námsmanna, en þé
hvergi nærri fullnægjandi.
Greiðsla skóla-
dvalarkostnaðar
í áðurnefndri tillögu var enn-
fremur lagt til, að settar yrðu
reglur um greiðslu sfcóladvalar-
kostnaðar nemenda, sem óhjá-
kvæmilega yrðu að dvelja til
langs tíma utan heimila sinna.
í gr-einargerðinni sagði svo um
þetta atriði:
„Þetta getur átt við nemend-
ur á ýmsum aldri og í mismun-
andi skólum, m. a. nemendur í
heimavistarbarnaskóluim, héraðs-
skólum, menntaskólum, verzlun-
arskólum o. s. frv. Er það án
efa sanngjörn og raunhæf að-
ferð til þess að jafna námsað-
stöðu í landinu, að hið opinbera
greiði kostnað. sem leiðir af
óhjákvæmilegri dvöl nemenda
ptan heimila þeirra“.
Framsóknarmenn hafa oft síð-
ar flutt tillögur, sem hafa geng-
ið í þessa átt, en þær hafa efcki
enn fengið hljómgrunn hjá
stjómarflokkunum, þótt hér sé
um augljósasta réttlætismál að
ræða. Á siðasta þingi fluttu þeir
Sigurvin Einarsson og Ingvar
Gjslpson ýtarlegt frumvarp um
námskostnaðarsjóð, sem ætlað
er að styrkja þá nemendur, er
þurfa að dvelja við nám utan
heimila sinna. Þetta firumvarp
dagaði uppi, en það mun nsrða
aftur flutt á þinginu, sem hefst
eftir fáa daga. — Þ.Þ.