Tíminn - 14.03.1971, Blaðsíða 11

SUNNUDAGUR 14. marz 1971
11
TÍMINN
Magnús Sveinsson, kennari:
Nokkur orð um
ný fræðslufög
Um frumvarp til laga um
hinri svokallaða grunnskóla
hefur verið þó nokkuð ritað
og rætt og má segja, að það
sé að bera í bakkafullan læk-
inn að leggja þar orð í belg.
Auðséð er að töluverð vinna
hefur verið lögð í samningu
þessa frumvarps, þótt ekki
fínnist öllum það gallaiaust.
Ég ætla hér á eftir að minn-
ast á nokikur atriði.
Sjö manna nefnd var í upp-
hafi valin til þess að undirbúa
frumvarpið, allt Reykvíkingar,
síðan var manni úr Árnesþingi
bætt í nefndina. Allir eru
nefndarmenn þessir góðir og
reyndir skólamenn. Þótt val
manna í nefnd þessa sé óað-
finnanlegt, má það furðulegt
teljast, að' ekki skyldi strax í
upphafi vera valdir í nefnd-
ina þrír til fjórir menn úr öðr
um héruðum. Þetta þykir
mörgum einkennilegt. Þá
mætti spyrja. hvers vegna var
enginn kennari með þekkingu
á námsgetu vangefinna bama
valinn í þessa nefnd? í því
sambandi vil ég nefna einn
ágætan skólamann Magnús
Magnússon skólastjóra Höfða
skólans. Þá hafa þau iriistök
átt sér stað, að frumvarp þetta
eða uppkast að því, er ekki
fyrst sýnt kennurum í 1 and
inu til athugunar og umræðu.
Frá mínum bæjardymm séð,
þá nálgast þetta að vera ókurt
eisi og jafnvel lítilsvirðing við
jafnfjölmenn samtök og hér
um ræðir. Kennarar vita fyrst
um þetta framvarp, þegar það
er komið í þingsalina.
Nú vil ég alls ekki gera lítið
úr ágæti þingmanna okkar, en
ólíklegt má það teljast, að þeir
hafi allir mikiö vit á kennslu-
og skólamálum að minnsta
kosti er óhætt að fullyrða það,
að ekki haaf þeir neina með-
fædda þekkingu, frekar en aðr
ir dauðlegir menn. Af þessum
ástæðum er það ekki fráleitt
að ‘hugsa sér, að tillögur sumra
þeirra yrðu frambornar af lít-
illi þekkingu á aðalkjarna
málsins. Nú vil ég taka það
fram, að ég er ekki með þess-
um orðum að kasta steini að
neinum ákveðnum manni eða
mönnum, heldur aðeins að und
irstrika það, að mér finnst
frumvarpið ekki vera undirbú-
ið á nógu breiðum grundvelli
og ekki leitað álits nógu
margra manna í því sambandi.1
Enn er í gildi orð Páls post-
ula „þekking vor er í molum“
og verðum við allir að viður-
kenna það. Af þeim ástæðum
getum vió' ekki ætlazt til þess
að framvarp þetta sé fullskap-
að og gallalaust, enda er fjarri
því að svo sé. Þess vegna er
nauðsynlegt að láta afgreiðslu
þess bíða enn um sinn, til
þess að mönnum gefist meira
tóm til þess að athuga efni
þess.
Þá vil ég snúa mér að nokkr
um greinum þessa frumvarps.
Við skulum taka til athugunar
nafnið sjálft. Hvernig gat
nokkrum manni dottið í hug
að velja skóla þessum nafnið
grannskóli! Það er óhætt að
fulyrða það, að ýmis andans
hefði aldrei dottið þetta nafn
í hug. Vil ég í því sambandi
nefna skáldin og menntamenn
ina Hannes Hafstein, Einar
Benediktsson og Davíð frá
Fagraskógi. Þá mætti nefna
Sigurð Guðmundsson skóla-
meistara og Jónas Jónsson frá
Hriflu. Ekíri verður sagt að
hugmyndaauður manna hafi
mikið aukizt á þessum síðustu
áratugum í þessu velferðar-
þjóðfélagi okkar. Spyrja mætti,
hverjum datt þetta nafn fyrst
í hug? Þessu er raunar fljót-
svarað. Nafnið er bein þýðing
á útlendu orcii og þarf þá ekki
frekar vitnanna við. Ég held
að engum líkí þetta nafn og
telja flestir það fráleitt. Menn
hafa s.tungið upp á ýmsum
nöfnum t.d. orðið þjóðskóli,
sem ég held að flestir geti
fellt sig við, en því ekki að
halda sig við nafn gamla
skyldunámsskólans og kalla
hann eins og verið hefur bama
skóla. Það er vitanlega auð-
velt að benda á það, að orð-
stofninn grunn kemur fyrir í
mörgum íslenzkum orðum t.d.
grunrihygginn, grunnvatn, Hús
grunnur o.fl.
í 2. gr. frumvarpsins er gert
ráo' fyrir skólaskyldu frá 7—
16 ára aldurs, lenging eitt ár.
Ekki get ég séð ástæðu til þess
að lengja skólaskylduna frá
því sem nú er. Ætla má að
því sem næst sami fjöldi ung-
menna sæki skóla eftir 15 ára
aldur, þótt ekki sé um lögbind
ingu að ræða. Einmitt um 15
ára aldur eru ýmsir unglingar
áhugalitlir um nám. Nokkrir
hafa enga námsgetu, en vilja
gjarnan snúa sér að einhverj-
um léttum störfum. Aðrir eru
alveg óráðnir, en vilja fyrir
alla muni ekki koma nálægt
neinu skólanámi. Þetta fólk á
ekki að skylda með lögum til
þess að sitja ári lengur í skóla.
Reynslan er sú, að margt af
þessu fólki, sem hætt hefur
námi að loknu unglingaprófi,
hefur komið. aftur í skóla með
aukna námsgetu og nýjan
þrótt til líkama og sálar.
Snúum okkur að dreifbýli
til lands og sjávar. í sveit
skila 15 ára unglingar oft því
sem næst sömu vinnu og full-
oróriir. Ef 15 ára drengur sem
er elzta barnið á bæ í sveit,
missir föður sinn, á þá að
skylda hann í skóla einn vet
ur til viðbótar? Ef heimilið er
mjög fátækt, hver á þá a ð
Magnús Sveinsson
borga dvöl drengsins í skóla
og hver á að borga kaup
manns, semfráðinn yrði í stað
drengsins? Þá vil ég minna á
það, að oft ^efur það komið
fyrir,"að 15 ’ára'ktúlka'og1 íafri
vel yngri, hafa tekið að sér
störf‘móður; ef húri 'hefur ‘iát
izt eða verið langdvölum á
sjúkrahúsi. Verði skólaskylda
lögbiðin til 16 ára aldurs, verð
ur að koma skýrt fram í lög-
um þessum, hvað gera eigi í
þessum tilfellum, t.d. 'hver eigi
að borga aukinn kostnað og
sjá um velferð nefndra heim-
iia;
í frumvarpinu era engin
skýr ákvæði um próf, þó er
reiknað með því að dregið
verði úr prófum, það er, að
fækkað verði prófdögum frá
því sem nú er. Einnig að‘ próf
in verði í öðra formi .og fram-
kvæmd á annan hátt en gert
hefur verið. Sjálfsagt er allt
slíkt til bóta. Hin síðari ár hef
ur margt og mikið verið rætt
og ritað um próf. Sumir hafa
gengið svo langt að vilja af-
nema öll próf. Telja þeir, að
sá tími, sem fer til prófa. sé
betur varið til beinnar
kennslu, en auk þess séu próf-
inv andleg þrekraun, scn/ spillt
geti geðheilsu barns. Kanna
megi kunnáttu barns eftir öðr
um leiðum og á einfaldari hátt.
Það, að próf spilli geðheilsu
barna verð ég að telja hina
mestu fjarstæori. Þeir, sem
halda þessu fram, hljóta sjálf-
ir að hafa verið yfirspenntir
á taugum og skjálfandi, er þeir
gengu til prófs. Ég hef aldrei
fyrirhitt barn eða ungling,
sem tekið hefur próf það nærri
sér, að það hafi skaðað heilsu
þess. Böm og unglingar vilja
próf. Þau vilja alls ekki missa
þau. Þegar rætt var um að
fella niður miðsvetrarpróf fyr-
ir nokkrum árum, vildu börn
ekki missa þau. Það er hugs-
anlegt að sleppa megi miðs-
vetrarprófum í þeirri mynd,
sem nú er, en þá verður bara
einhver önnur könnun að
koma í þeirra stað. Hins veg-
ar tel ég með öllu útilokaö
að stytta þann tíma, sem fer
til vorprófa eða annarra loká-
prófa, en það mætti gera þau
auðveldari og sjálfsagt réttari.
Vorpróf er upprifjun á náms-
efni vetrarins og prófin veita
visst aðhald, sem er nauðsyn-
legt hverju ungmenni.
í framvarpinu er vísir að
, greinargerð v.erðandi fjármál
‘ eða væntanlegan kostnað sam-
, kvæmt nýrgi ...kennsluskipan.
Þótt- tölur þessar séu áætlaðar
og verði vitanlega allt aðrar
að 10 áram liðnum gefa þær
þó nokkurt hugboð um vænt-
anlegan kostnað. Þó er ég
hræddur um að ýmis vanda-
mál varðandi framkvæmd þess
ara laga í sveitum séu ekki
tekin þar með í reikninginn.
Nú hefur sú stefna verið ríkj-
andi, og er allt gott um hana
að segja, að byggja stóra
heimavistarskóla fyrir mörg
sveitarfélög. í þessum skólum,
að minnsta kosti sumum, verð
ur ekki komið við neinni heim
angöngu og jafnvel ekki skóla-
bíl, sem flytur börnin heim að
kvöldi. í þessum heimavistar-
barnaskólum eru börnin (yfir-
leitt) samanlagt ekki nema
hálfan veturinn, þ.e. einn mán
uð í einu, en önnur koma í
þeirra stað. Með nýrri kennslu
skipan er gert ráð fyrir, að
börnin séu allan veturinn og
er það nauðsynlegt, ef hlutur
sveitanna á ekki að vera fyr-
ir boro* borin. Nú er það aug-
ljóst mál, að í sveit hlýtur
kostnaður heimilanna í v ænt-
anlegu skólahaldi að aukast til
stórra muna. Sé miðað við
skólaskyldu frá 7—16 ára ald-
urs er hugsanlega að frá einu
og sama heimili séu 6 eða
fleiri börn samtímis í skóla.
Hjá þessu heimili hlýtur að
vera um svo gífurlegan kostn-
að að ræða, að óhugsandi er
með öllu, að nokkur heimilis-
faðir geti staðið í skilum með
svo Mar fjárhæöir. Ef alger
jöfnuður á að ríkja, þ.e. að
ebki sé erfiðara að kosta börn
til náms í sveit en í kaupstað,
verður það opinbera að taka
þennan kostnað að miklu leyti
á sínar herðar. Ég þykist vita
að nefndarmenn hafi hugleitt
þetta mál, að ekki verður séð,
að þessi kostnaðarauki komi
fram í greinargerð frumvarps
ins.
Aó' óreyndu vil ég ekki bera
neinum það á brýn. að hann
vilji gera hlut sveitanna minni.
En í lögum sem þessum, verða
að vera skýr ákvæði um allar
slíkar greiðslur og þær teknar
inn í heildaryfirlit um kostn-
að. Allar vangaveltur eftir á
eiga ekki að eiga sér stað,
enda algerlega óþarfar.
Það er gleðil. vottur um fram
farabug íslendinga og fjárhags
lega getu, ef þeim tekst á
næstu áram að umskapa allt
fræðslukerfi landsins. Jafnvel
á næsta hausti dreymir menn
um nýjan háskóla, Kennarahá-
skóla íslands. Höfum við þá
eignazt tvo kennaraskóla, því
að BA..deild Háskóla íslands
úrskrifar fólk með kennara-
Framhald á bls. 10
NÝTT GLÆSILEGT SÓFASETT

stórmenni, sem starfað riafa
hcr meðal okkar á þessari öld, H
ViS bjóðum ySur enn eitt nýtt sófasett. Glæsilegt stílhreint og sérlega þægilegt. Sófasett þetta
vakti sérstaka athygli á húsgagnasýnlngunnf I Kaupmannahöfn í mal 1970. Armur færanlegur,
þar af leiðandi tvöföld nýtlng á áklæði á örmu m. Glæsllegasta og vandaðasta sófasettið á mark-
aðnum i dag. Sófastærðir 4ra sæta — 3ja sæta — 2ja sæta.
mwm
IKJÖRGARÐI