Tíminn - 10.07.1971, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 10. júlí 1971
TIMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURiNN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Jón Helgason, Lndriði G. Þorsteinsson og
Tómas Karisson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Rit.
stjómarskrifstofur i Edduhúsinu. simar 18300 — 18306 Skrif-
storur Bankastræti 7 — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasimi:
10523. Aðrar skrifstofur simi 18300 Askriftargjald kr 195.00
» máxravi Innanlands. í lausasölu kr 12,00 elnt — Prentsm
Edda hf.
Fóðuröflunin og
heyverkunin
Á siðasta þingi voru sett lög um að verja árlega 10
millj. kr. til framleiðnisjóðs landbúnaðarins á árunum
1972—76. Framsóknarmenn lögðu til, að þetta framlag
yrði a.m.k. 25 millj. króna árlega og jafnframt yrði það
ákvæði sett í lögin, að „tilraunir um innlenda fóðuröflun
og heí'Verkun sitji fyrir öðrum verkefnum um fyrir-
greiðslu“. Stjómarliðið felldi þessar tillögur Framsóknar-
manna.
í umræðum um þetta mál á Alþingi, færðu Fram-
sóknarmenn þó glögg rök fyrir því, hve mikilvægt það
væri að Mta fóðuröflunina og heyverkunina ganga fyrir
Öðrum verkefnum. Það hefur nefnilega komið næsta
glöggt í ljós á liðnum árum, hve bændur eru vanbúnir
að mæta misjöfnu veðurfari, þrátt fyrir mikla ræktun
og góðan tæknibúnað víðast hvar.
í miklum óþurrkum, eins og voru sumarið 1969, stór-
skemmdist og eyðilagðist mikið af heyi í stærstu land-
búnaðarhéruðum landsins. Síðastl. haust urðu margir
bændur að skerða bústofn sinn, og það verulega,
vegna kalskemmda og sprettuleysis á liðnu sumri. En
þrátt fyrir kalda veðráttu spratt víðast hvar grænfóður,'
a.m.k. hafrar, væri þeim sáð nógu snemma.
Við hljótum að stefna að því, að gera innlenda fóður-
öflun árvissa, en þá þurfum við að breyta henni frá því
sem nú er, eða vera við því búnir, þegar veðurfar eyðir
gróðri úr túnum, eins og skeð hefur víða um land á
síðustu árum. Og það er ekki síður áríðandi að finna
leiðir til þess, að það sé ekki háð veðurfari, hvert fóður-
gildi fóðursins er hverju sinni.
Þar sem afkomuöryggi landbúnaðarins og gæði búvar-
anna byggjast fyrst og fremst á þessum tveim þáttum,
verður ekki séð, að önnur verkefni sé meira aðkallandi
fyrir þjóðina að leysa.
Á þessum sviðum er mörgum spurningum ósvarað og
verður ekki. svarað á viðhlítandi hátt nema að undan-
gengnum umfangsmiklum rannsóknum. Hraðþurrkun á
heyi og grænfóðri er á byrjunarstigi. Margir bændur
tengja við hana miklar vonir, ekki sízt þar sem jarðhiti
er fyrir hendi í næsta nágrenni. Sumir telja, að það
muni einnig svara kostnaði að hraðþurrka hey og græn-
fóður með raf- eða olíuhitun. Það munu vera mörg at-
riði í þessu sambandi, sem þarf að kanna af gaumgæfni
og gera samanburðartilraunir með til að fá ódýrustu
lausnina fram. Reynist þessi heyverkun hagkvæm við
venjuleg skilyrði, mun hún valda gjörbyltingu í landbún-
aði okkar og skapa honum öryggi. Á sviði votheysverk-
unar þarf einnig að gera umfangsmiklar tilraunir með
votheysgeymslur og tæknibúnað og fá samanburð á þess-
um verkunaraðferðum^vað kostnað og gæði fóðursins
varðar.
Áföllin, sem landbúnaðurinn hefur orðið fyrir síðustu
árin, ættu að hafa aukið skilning almennings á því, hvað
þá Alþingis, að nú þurfi að bregða við og leita eftir úrræð-
um til að koma í veg fyrir slík áföll, eftir því sem hægt
or. Það verður ekki gert nema með víðtækum rann-
suknum og leiðbeiningastarfsemi, sem kosta mikið fjár-
magn. Vonandi mæta þessi mál því auknum skilningi
á næsta Alþingi. Þ.Þ.
A. Voznesenski, yfirm. rússnesku vatnamálastofnunarinnar:
Dreifing vatns er eitt
vandamál, sem Rússar gl
Óhjákvæmilegt verður að beina stórfljótum frá norðri til suðurs
í eftirfarandi grein er
rætt um eitt mesta vanda-
mál, sem Rússar verða a3
glíma við í framtíðinni, en
það er nýtinjf vatns til neyzlu
og ræktunar. Þetta stafar af
því, að um 85% af árvatni
landsins rennur til sjávar í ó-
byggðum héruðum, langt frá
helztu neyzlustöðunum, þar
sem mikill vatnsskortur er
fyrirsjáanlegur. Rússar ræða
því m.a. að beina stórfljót-
um, sem nú falla í Norður-
íshafið, til suðurs. Yfirmað-
ur rússnesku vatnamálastofn
unarinnar A. Voznesenski,
ræðir um þetta vandamál í
eftirfarandi grein.
GERT er ráð fyrir því að
að vatnsnotkun í Sovétríkjun-
um muni vaxa um 100—150%
á næstu 15—20 árum. Áveitu-
framkvæmdir munu hafa náð til
21 milljónar hektara lands fyr-
ir 1985, og er það nær helmingi
stærra svæði en nú er veitt á
vatni. Afkastageta vatnsafls-
stöðva mun aukast verulega, og
þá yafnspotkun á heijniium og
iðnaði. . .
Sovétríkn ráða yfir miklu
vatnsbirgðum. Um ár landsins
streyma á hverju ári 4.700 rúm-
kílómetrar vatns, en um 1000
rúmkílómetra mun mega finna
neðanjarðar. í ýmsum iðnaðar-
löndum er hætta á því að vatns-
birgðir gangi til þurrðar innan
fyrirsjáanlegs tíma, en í Sovét-
ríkjunum skiptir það mestu að
vatnið sé skynsamlega notað.
Einkum ef tekið er tillit til
þess, að vatnsbirgðum er mjög
óhaganlega skipt á milli lands-
hluta. 85% af árvatni rennur til
sjávar í óbyggðum héruðum,
langt frá helztu neyzlustöðum.
Að meðaltali koma 20 þúsund
rúmmetrar á hvern íbúa af ár-
vatni, en í suðurlýðveldunum er
þetta magn aðeins 300— 1500
rúmmetrar á íbúa og 1900
rúmmetra á Svartahafssvæð-
inu. Og meira en helmingur
vatnsins streymir til sjávar for-
mánuðina.
Það er því mikil þörf á því
að setja víðtækar reglur um
meðferð vatns, vatnsmiðlun í
ám, tilfærslu þess og ráðstafan-
ir gegn mengun.
ÞAÐ ER sérkenni á vatns-
kerfi Sovétríkjanna, að 15% af
árvatninu rennur út í lokuð
innhöf, og að vatn er tekið úr
þessum ám breytast allar að-
stæður í þeim.
Hefur allmikið verið gert til
að nýta vatn betur en áður. Á
síðasta áratug hefur miklu vatns
magni verið beint til staða, þar
sem áður var vatnsskortur —
um t.d. mikla skurði, sem gerð-
ir hafa verið bæði í sambandi
við áveitur og raforkufram-
kvæmdir.
Skynsamlegri skipulagning
vatnsnotkunar getur innan viss
tíma bundið endi á vatnsskort
í tilteknum héruðum, en þegar
til lengdar lætur verður að
auka birgðirnar. Það er fyrst
og fremst í Evrópuhluta lands-

Áveita i Tadslkistan.
ins, þar sem þörf verður á að
flytja vatn milli vatnasvæða,
en þar er mikill hluti íbúa lands
ins og iðnaðar saman kominn.
Þar streyma allmiklar ár út í
Norður- íshaf um mjög strjál-
býl svæði. Sýnt hefur verið
fram á að það er hægt að beina
vatni úr norðuránum yfir á
vatnasvæði Volgu, sem nemur
20—25 rúmkm. á ári. Þá mundi
hækka í Volgu og ánum við
Úral o gsvo í Kaspíahafi.
Mið-Asía mun einnig fá á svip-
aðan hátt viðbót við vatnsbirgð-
ir sínar, en þar er þörfin mjög
mikil. En þegar vatnseyðsla
eykst þar mikið í sambandi við
áveitur, þá er m.a. spurt að
því hvað verður um Aralvatn,
sem mun lækka og verða saltara
en það er. Viðbótarvatn verður
í reynd ekki fengið nema úr
ám Síberíu. Það verður samstund
is að gera áætlanir um breyt-
ingar bæði í náttúru og efna-
hagslífi þessa svæðis, því að
svo ört lækkar í Aralvatni, að
vart verður unnt að sækja í tíma
vatn til Síberíu til að bjarga
því.
ÞÓTT erfitt sé að reikna það
út hve langan tíma það tekur
að framkvæma jafn stórfelldar
áætlanir eins og að snúa við
heilum fljótum, og þótt margt
sé á huldu um afleiðingar slíks
tiltækis á náttúruna, þá er það
ljóst, að undirbúningsstarf verð
ur að hefja mjög bráðlega. Auð-
vitað verða rannsóknir allar að
vera strangvísindalegar, því
menn vita vel hvflíkan háska
rask á jafnvægi í náttúrunni get
ur haft í för með sér.
Nú þegar verður að hverfa
frá staðbundnum úrlausnum á
þessum málum til heildarkerf-
is, og vatnsbirgðir fyrir hendi
munu verða æ stærri þáttur í
því hvar fyrirtæki verða stað-
sett og hvernig þau þróast.
Á NÆSTU árum verður að
nýta betur jarðvatn, sem er
bæðf betra að gæðum og ekki
eins háð sveiflum. A nokkrum
stöðum getur það borgað sig að
hreinsa sölt úr sjó og steinefna
menguðu vatni og þá einnig
þegar um meiriháttar notkun
er að ræða. Stjórnvöld hafa
sett reglur um rekstur fyrir-
tækja, sem stefna gegn meng-
un vatns. Sú rammalöggjöf um
vatn, sem sett var fyrir skömmu
hefur þegar haft góð áhrif, en
samt er £standið í þessum efn-
um víða alvarlegt.
Gerfihnettir og geimstöðvar
hafa reynzt koma að mjög góð-
um notum við að fylgjast með
ástandi vatnskerfisins.
Vatnamýl tengd vatnsnotkun
og vatnsmiðlun eru mörg og
flókin, og við þau verður ekki
ráðið nema með miklum fjár-
framlögum og með öflugri leit
vísindamanna að beztum lausn-
um. Hér þarf að koma til sam-
starf manna af ólíkum sviðum
— og liggur þá einna mest á
því að þeir finni sem beztar að-
ferðir til að gera vatnsspár til
langs tíma, sem teljast mega
sæmilega áreiðanlegar. — APN.