Tíminn - 04.11.1971, Blaðsíða 8

8
TIMINN
FIMMTUDAGUR 4. nóvember 1971
SIGRÍÐUR THORLACIUS:
Kynnisför um V-Þýzkaland IEI.
Kona forstjóri
í karlafangelsi
í Berlín.
Menn gera sér litla grein
fyrir ástandi í stórborg eins
og Berlín á hálfum öðrum degi.
En óneitanlega er það miður
notaleg tilfinning, að standa
hvað eftir annað frammi fyrir
þrælvarðri víggirðingu um
þvera borg, vera varaður við
að nema staðar á vissum blett-
um, ganga ekki of nærri þessu
hliði, sjá hermenn gráa fyrir
járnum með gjammandi spor-
hunda handan við gaddavír-,
og múrinn, þetta undarlega
fyrirbæri, sem skilur Vestur-
Berlín frá Austur-Berlín. Áhrif
in, sem eftir sitja, eru því all-
einkennileg. Við sáum glæsi-
leg söfn, hlustuðum á frábæra
tónleika í nýrri og frumlegri
tónleikahöll, nutum gestrisni
og ágætrar leiðsagnar, en samt
hvarf aldrei myndin af múrn-
urii úr huga manns.
j^á vera, að skuggacirættirn-
ir' í dvölinni í þessari glæsi-
legu borg hafi orðið dekkri
vegna þess, að þar heimsóttum
við fangelsi, eina karlafangels-
Frú Harre, sem stjórnar
karlafangelsi.
ið í landinu, sem kona stjórn-
ar. Sú heitir frú Harre, mynd-
arleg kona á miðjum aldri, lög
fræðingur að mennt. Samferða
konum mínum þótti hún full
hörð á brún, en mér fannst
hún fyrst og fremst röskleg og
bera með sér, að hún' fylgdi
máli sínu fast eftir við hvert
tækifæri. Enda mun það á
fárra kvenna færi að stjórna
fangelsi, þar sem dvelja 400
fangar. T>að sem einkum vakti
már hroi;, var að heyra það,
að yngstu fangarnir væru að-
eins 14 ára, en þeir elztu 42
ára.
Frú Harre heyrði fljótt, að
við urðum allar hálf ókvæða
við, er hún gaf þessar upplýs-
ingar og bætti þá við, að ef
fangelsi ætti á nokkum hátt að
geta líkzt eðlilegum dvalarstað,
þá væri betra að blanda sam-
an aldursflokkum og eldri fang
arnir væru allir þama til þess
að hljóta einhvers konar
menntun og starfslega þjálfun.
Þama vom líka fangar, sem
dæmdir höfðu verið fyrir ólík
afbrot, um 20 morðingjar —
allt niður í 14 ára gamlan pilt
— en 80% voru að taka út
refsingu fyrir þjófnaði.
Frú Harre taldi síður en svo
óeðlilegt eða óæskilegt, að
kona gegndi þessu embætti.
Húri gæti verið góður tengilið-
ur á milli fanga «g starfsfólks,
þeir ættu margir auðveldara
með að se gj a, konu, ; írA .vanda-, e v
málum sinum og þegar fang-
arnir fyndu, að hún væri starf-
inu vaxin, þá bæm þeir ekki
síður viriðingu fyrir henni en
karlmanni. Hitt væri svo ann-
að mál, að kona yrði raunveru-
lega að hafa meira til bmnns
að bera en þeir karlmenn, sem
hún keppti við um svona stöðu,
annars væri hún ekki ráðin.
Af þeim föngum, sem hún
hefur haft afskipti af, sagði
hún, að þriðjungurinn gerðist
aldrei aftur brotlegur við lög-
in, þriðjungurinn fremdi sjald
an fleiri afbrot, en þriðjung-
urinn bryti oft af sér og lenti
þá fljótlega í strangari vist en
þarna. Taldi hún þetta tiltölu-
lega góðan árr-"ur -f hví end-
urhæfingarstarfi, sem unnið
væri í fangelsinu. En flest-
ir, sem í fangelsið kæmu,
t ættu þnð s"-n jiginlegt, að ' -
■ " Vti sér erfitt cg oit
lirakningasamt líf. Þó að flest-
ir fangarnir væra dæmdir allt
frá 6 mán. til 6 ára vistar, þá
reyndu yfirvöldin jafnan að
sjá til þess, að þeir, sem
lengsta dóma hlytu ,sætu ekki
lengur inni en 5 ár. Á þeim
tíma gætu þeir, sem hæfir
væra, lokið verkmenntun, sem
kæmi þeim að gagni. Þeir, sem
dæmdir væra af æskulýðsdóm-
stóíum, slyppu yfirleitt út þeg-
ar þeir hefðu afplánað % hluta
refsivistar, ef þeir höguðu sér
vel. Þeir, sem brjóta af sér
innan fangelsisins, eru settir í
einangrunarklefa, mislangan
tima. Sagðist hún alltaf kalla
þá inn á skrifstofu til sín fyrst,
skýra fyrir þeim hvers vegna
þeir væra beittir slíkum refs-
ingum og hvað þeir ættu í
vændum.
Starfsliðið var alls 220
manns, þar af 30 starfsþjálfar-
ar, 4 félagsráðgjafar, 3 sálfræð
ingar, 1 taugalæknir, 4 kennar
ar og 4 prestar.
Að sjálfsögðu væri tilgangur
fangelsisvistarinnar sá, að gera
fangana að betri monnum, eri
fagrar fyrirætlanir væra auð-
veldari en framkvæmdin. Flest
fangelsin væra of stór, æskileg-
ast væri að hvergi væra fleiri
en 300 fangar saman.
f þessu fangelsi hefur sál-
fræðileg meðferð gefizt bezt
þannig, að fangamir séu í hóp
meðferð, 10—15 manns í hóp,
nema um þau tilfelli sé að
ræða, sem þurfa sérstaka lækn
ishjálp og sérmeðferð sálfræð-
ings um sinn.
Fyrstu þrjá mánuðina er
sjaldan hægt að taka fangana
með í hópmeðferð eða starfs-
þjálfun. Þá era þeir látnir
gangast undir ýms próf, sem
þeir era yfirleitt fyrirfram mót
fallnir og það tekur venjulega
þetta langan tíma að sannfæra
þá um, að það sem fyrir þá
er ,gert s#,,|il ,þess að hjálpa,
þeim, en ekki að það sé verið
að þröngva þeim að óþörfu til
þátttöku. í fangelsinu er bæði
tækniskóli og iðnskóli og flest-
ir Ijúka prófum úr öðram hvor
um skólanum.
Einhver gerði þá athuga-
semd, að naumast gæti verið
æskilegt að setja 14—15 ára
drengi á svona stað. Frú Harre
játaði því, en sagði okkur nokk
ur dæmi af glæpum, sem dreng
ir á þeim aldri hefðu framið
og voru hroðalegri en svo, að
ég vilji endurtaka lýsinguna.
Fyrir þessa pilta kvað hún
engan annan stað tiltækan,
Það væri ekki hægt að hafa þá
á venjulegum uppeldisstofnun-
um, en hitt væri annað mál,
að það væri ákaflega erfitt að
finna rétta meðferð unglinga,
sem slíka verknaði fremdu. > '
Reynt væri að koma föngun-
um sem fyrst í eðlilegt sarir
band við þjóðfélagið. Oft væi‘íi"
i ,;r - --v, uUn fangéls-
isins eíUr vissan tíma. Jafnvðl
morðingjar hefðu eftir 6% Írá
fangelsisvist fengið að fara -í
yinnu utan fangelsisins, en þó
væri þeim alltaf fenginn eftir-í
litsmaður.
A síðasta ári struku 22
þeirra, sem fóru út í vinnu, en
forstjórinn sagði, að það væri
hvort eð væri ekki sérlega erf-
itt fyrir þá að strjúka, ef þeir
hefðu hug á því. Fangelsisgirð-
ingin væri aðeins f jögurra feta
há. Strokumennirnir finnast
nær alltaf, og þegar þeir koma
aftur, þá missa þeir ýms for-
réttindi, sem þeir voru búnir
að ávinna sér.
Yfirleitt eru það sjálfboð-i-
liðar, sem taka að sér að fyigj-
ast með föngunum utan fang-
elsisins og sjálf sagðist frú
Harre hafa tekið að sér pilt,
sem lent hefði í eiturlyfjum.
Nú væri hann farinn til Hol-
lands og þar hefði hann kom-
izt í kast við lögregluna, en
hún ynni nú að því að reyna
að fá hann lausan, því þetta
væri bráðgáfaður piltur, en geð
klofi og ætti því mjög erfitt
Á mörkum brezka hernámssvæölsins.
með að standa óstuddur í sam-
félaginu.
30 eiturlyfjaneytendur voru
í fangelsinu, og taldi forstjór-
irin litla von til að þeir fengju
lækningu á þeim tíma, sem
þeir ættu að dvelja þar, sem
jVæri yfirleitt 8—10 mánuðir.
„'Það, sem farigélsið skortir sár-
lega, væri geðdeild fyrir af-
'*brotamenn, sem þyrftu veru-
lega alvarlegra geðlækninga
við og þar sem tryggt væri, að
dvalartími þeirra væri nægi-
lega langur.
Ekki kvað hún erfitt að fá
átvinnu handa föngunum, er
þeir hyrfu -úr fangelsinu, en
það væri erfiðara að fá samfé-
/ lagið til þess að taka við þeim
svo að þeim skapaðist eðlilegt
og hollt umhverfi, þvi eins og
hún tók áður fram, þá koma
margir frá meira og minna
hrakningslífi.
Fangarnir fá laun þegar þeir
eru farnir að vinna og er hluti
'af þeiiri geymdur, þar til þeir
'• fa'ra burtu, en fjölskyldur
■þeirra fá framfærslustyrk frá
t'rikinu meðan þeir taka út refs
;;ingu. Heimsóknir fá þeir eftir
114 daga vist.
f Síðan gengum Við um fang-
.-.elsið, litum inn í nokkra klefa,
:.en útlit þeirra fór mjög eftir
,. einstaklingssmekk íbúanna.
•fHvergi skorti þó litskrúðugar
myndir á veggjum, einkum af
í kvenfólki, Vatnsklósett og vask
3*íur voru inni í hverjum klefa,
svo að' íangarnir fórri ekkert
út að nætúrlagi, í kjallaránum
voru einangrunarklefar, sumir
allslaugir^ aðrir með steyptum
bálkririí. L°ngsta dvöl í ein-
angruharklefá í senn var þrír
sólarhrjngar, en inn í allslausu
ldefana voru aðeins þeir sett-
ir, sem ærðust alveg, brutu alit
og brömluðu í kringum sig.
Einnig gengum við um vinnu-
sali og íþróttasal. f einni lítilli
setustofu sátu þrír piltar með
matarskálar sínar á hnjánum
og horfðu á sjónvarp á meðan
þeir mötuðust. Sumir sátu að
mat í vinnusölunum. Þarna
voru kenr.dar iðnir eins og
járn- og trésmíði, skósmíði og
vélsmíði. Þar að auki unnu
fangarnir í eldhúsi og þvotta-
húsi.
Frá götunni að sjá bar ekki
á að þarna væri fangelsi, því
íbúðarhús starfsmanna vora ut
an girðingazlnwm, «æst göt-
unni. Sjálfsagt er þetta fang-
elsi sízt af lakari gerð slíkra
stofnana, en jafnan er ömur-
legt að fá, þó ekki sé nema
stundarinnsýn í það, hve marg
ir þeir era, sem verða utan-
garðsmenn í þjóðfélaginu. Og
þó einkum að ,gera sér ljóst,
hve erfitt er að *finná leiðir til
þess að beina þessiim einstakl-
ingum inn á farsælli brautir.
f Berlín hittum við einnig af
máli konu frá félagsmálastofr
un borgarinnar. Af nýmælum
sem hún sagði mér frá, var t.d
það, að nýlega hefðu verið set
upp spjöld um alla borgina
sem á stendur: Ef þú sérð ekk
nágranna þinn dögum saman
gerðu þá aðvart í síma nr.
Sagði hún þetta einkum geri
með tilliti til aldraðs fólks
sem byggi eitt og e.t.v. enginr
heimsækti að staðaldri. Mikil
skortur er á dagheimilum
Berlín og tóku stúdentar þai
til bragðs að koma á fót dag
heimili í gömlu verzlunarhús
næði, fengu eina lærða fóstra
en unnu annars sjálfir til skip
is að barnagæzlunni. Að vísi
þótti þessi stofnun heldur lé
leg, en framtak stúdentanní
vakti athygli almennings :
vandamálinu.
Annars taldi hún unglinga
vandamálin einna erfiðust úr
lausnar. Stúdentar hefðu einn
ig gert tilraunir með að stofnE
eins konar fjölskylduhópa oj
taka þangað inn unglinga, sen
annars áttu að dvelja á opin
berum uppeldisstofnunum. Sí
tilraun mistókst, stúdentarnii
gáfust upp, en einnig þetts
varð til þess, að meiri ræk
hefur nú verið lögð við af
skapa smærri einingar fyrii
vandræðaunglinga og fá ungl
fólk til þess að vinna mec
þeim. En hún ~.agði það ekk:
létt verk, að fá fólk til þes:
að taka að sér að veita for
stöðu heimilum fyrir 14—1!
ára unglinga, sem væru á móti
öllu og öllum. Raunar væri
það ekki aðrir en sannir hug
sjónamenn, sem leyst gætu a:
hendi slíkt starf.
Ég spurði hana um menntui
félagsráðgjafa. Sagði hún, af
nú væri hún orðin háskólafag
sem og öll kennaramenntun.
/