Tíminn - 16.01.1972, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 16. januar 1972
TÍMINN
....................................................................................................................................................................................................... ,
17
BORGARNES - SElfVRI
Nú er mjög rætt um vegar-
samband af Seleyri yfir í Borg-
ames, ekki sízt af því, að upp-
hafsmaður þess á þingi, Hall-
dór E. Sigurðsson, er nú orð-
inn fjármálaráðherra.
Eins og kunnugt er hefur
verið lögð mikil vinna í rann-
•óknirnar. Okkar ágæta vega-
málastjóra og hans mönnum er
meiri vandi á höndum í þessu
verki en virðast kann, þegar
horft er um fjöru yfir hinar
háffþurru leirur. Það er sem y
sé meira að gera en byggja brú
yfir árrennslin. Það verður v
einnig að byggja yfir beljandi
sjavarföll, se:i ná yfir ca.
2000 m. breitt svæði um flóð, 1
og geta orðið nær 5 m. á dýpt.
Þessa brú verður að byggja á
botelansu <Kki.
Efri-Sandvik markast að norð
austan af klettabelti, er nær
frá Bjargi og vestur að Borgar-
Stjum og endar þar á stapa,
sem ég kalla hér I, en hinum
megin vikurinnar er klappa-
hoft, sem að mestu lokar henni
frá Borgarvogi um. Granastaða-
rúst, og nær holtið yfir í klett,
sem ég nefni II. Að sunnan er
svo samemað rennsli Anda-
kiis- og Hvítár m.m.
Víkin aðskilur klettana I
og II við Borgarvog með mýr-
arsundi en yfir það ætti brú-
in að koma við þær trygg-
ustu og ódýrustu aðstæður,
sem í þessu kerfi væri völ á, •
jafnvel þótt eitt og eitt klapp-
aateft þyrftí, að sprengja, sem
þó mun ekki koma til, eða að
hann mylst á skerjum og
grunni.
En nú kann einhver að
spyrja: Hvað verður um þær
milljónir teningsmetra af sjó,
sem áður flæddu inn fyrir?
Auðvitað fer eitthvað inn í
hinn nýja ós, sérstaklega þeg-
ar vatnsborð ánna er lágt, en
náttúran sér um sig sjálf. Yfir-
borðsþrýstingurinn bælir niður
að botni og þjappar til baka
því sjávarmagni, sem þarna

Fri'ðrik Þorvaldsson
stöðvast, svo hin lárétt stelling
wpið þyrfti að gieikka framan
við stöplanna. Þar næst má
rispa þvert um vikina fyrir
nennsli ánna út í voginn, en þá
fraroki'æmd verður að tak-
marka við göngur laxins. Ef
vel stæði á að þessu leyti geta
sanddælumar tekið til starfa,
og er það háð tækjabúnaði, hve
marga daga tekur að fylla upp
f vegarstæðið ásamt nauðsyn-
legri landmyndun tíl stuðnings.
Þar með eru ámar komnar i
Hettaþröng undir bjargfasta
brúna, og vegamálastjómin er
uro aldur og ævi laus við þær
hrellingar, sem sjávarföll,
jafeaburður og vatnsflóð myndu
valda, ef brúin hefði verið sett
f efjuna, enda hefði sú tilhög-
nn, sem hér hefur verið lýst,
yfirstigið erfiðleikana með
þvi hreSnlega að ganga af þeim
dauðum. Til bagræðis má svo
nefna, að traust og varanleg
leið, aðeins 2—3 km. löng, er
komin f stað króksins inn á
Andakíls- og Hvítárbrú.
Þegar hér er komið máli fer
ég að skipta því í kafla til
frekari skýringa.
Aðfall og ís.
Eins og kunnugt er gætir
sjávarfalla upp fyrir Hvítárós,
jalfnvel inn í Teningslæk. Þeg-
ar ísalos og vatnavextir eru í
ánum vill oft svo til í fyrstu
iotu, að aðfallið stöðvar fram-
rásina og undirlendin kaffær-
ast. Svo þegar út fellur verð-
ur leysingavatnið að rogast
með ískösina, sem þrátt fyrir
útfallið tefur vatnshraðann,
einkum þegar jakarnir sargast
við botn og suðvestan rok
stendur á mótí. Loks kemst þó
fsinn út að Borgareyjum, en þá
snýr fallið honum við og sama
«tgan endurtekur sig. Hin
nýja strönd breytir þessu. Hún
stöðvar ísinn og næsta útfall
þarf nú stutta leið að fara með
hann langt har sem
hafsins verður hin sama og
áður, þ.e. ca. 4,8 m. hið dýpsta.
Brúin, ís og vatnavextir.
Við venjulegar aðstæður
mun ósinn geta fleytt fram
miklu meira rennsli en vatna-
svæðið þarf að losna við. Þó
mun, við ísabrot og þegar leys
ingaflóð skella yfir, álagið við
brúna aukast mjög, og til að
forða flatlendinu enn betur
frá að undirleggjast má hafa
við Granastaði stóra gátt, sem
í botninn næmi við flóðmark.
Þótt óraunhæft sé, mætti hugsa
sér í asahláku 5 m. hátt vatns-
yfirborð miðað við stórstraums-
fjöru hjá Ferjukoti á sömu
stundu og fjöruborðið er á O-
punkti úti undir Borgareyj-
um. í gáttinni og ósnum yrði
þá eins konar bunandi fossa-
fall, sem yki rennslishraðann
vegna aðdraganda hrapsins
hema rétt á meðan flóð varir.
fsinn mun því strax hellast
til baka á aðfalli, þótt megin
ísinn muni síga inn að uppfyll-
ingunni, þar sem Brákareyjar
.munu halda honum í klemmu.
Sá hluti hans, sem rekst inn
voginn er háður öðrum veðra-
háttum en þeian, sem oft geisa
við sunnanvert nesið. Segja
má, að við hinn væntanlega ós
sé alltaf ládeyða og logn, og
lengi vel mun ísinn mjakast
hægt fram hjá mynninu upp
að Borgar- og Suðurríkislandi
eins og alltaf hefur gerzt. Samt
mun nokkur ís berast inn í ós-
inn, en þar verður á brattann
að sækja því ódeifður rennslis-
kraftur fallvatnanna stendur
þar eins og veggur til and-
stöðu, og sá ís, sem móti þeim
flaumi kemst, þeytist innan
skamms til baka undan tví-
efldu átaki útfalls og vatns-
halla. Um voginn munu svo
ámar r«wna fram samkvæmt
tæRninnar skikkan, ef með
þarf.
Borgarnes.
Margt mætti í þessu sambandi
segja um þann gamla og góða
ferðamannabæ, og víst er það,
að íbúarnir þar eiga nóga'at-
orku og grjót að leggja til vars
hinu nýja landnámi að sínu
leyti. Mér ber fyrir sjónir
íþróttavelli og gróðri gróin
svæði, sem með uppmokstri
og sogi mætti stækka að vild.
En svo kemur það, að stórá
mun renna gegnum byggðina.
Það mun Borgnesingum ekki
óa. Sjórinn liefur verið þeim
á báðar hendur og Brákarsund
hefur skorið nesoddann um
þvert, auk þess er sams konar
aðstaða víða kunn. Ég skal
nefna nokkrar ár, fara sólar-
sinnis og nefna aðeins stutt
nöfn tíl að spara pappír: Pó,
Signa, Thems, Rín, Dóná, Volga
og tii fjölbreytni Rio Grande
með bandaríska stórborg á öðr
um bakkanum en Juarez í
Mexico á hinum.
Laxinn.
Vera má, að einhverjir trúi
því, að þessi röskun eyðileggi
göngur laxsins, en ef það álit
réði úrslitum er til lítils að
hafa lesið og lært. Þess vegna
ætla ég að fara nokkrum orð-
um um þá skoðun, þótt ég viti
að i Borgarfirði sé enginn mað-
ur, sem í þessu falli þarf að
telja trú fyrir.
Þótt flúðir og snagar í ám í
Alaska séu „þvergirt" af vasl-
andi bjamdýrum. stekkur laxa-
þvagan upp strengina —• einn
og1 eihn jafnvel beint íinn í
þjarnakjaftana. í annan stað
orkar það á mann sem noma
galdur að sjá þessa leiftur-
hviku fiska sisast síðasta spöl-
inn upp árlygnumar, yfir-
þyrmda af svo gálausu of-
stæki, að óp og hlaup áhorf-
enda á báðum bökkum tmfla
þá ekki hót, né heldur þótt
lappaliprir strákar reyni að
hlaupa þurmm fótum bakka
milli á torfunum.
Hér við Reykjavík hefur lax-
inn sannað eðli sitt ákaflega
vel, og margir þekkja örlaga-
glímu hans við illkleifa fossa,
þótt því sé ekki hér til að
dreifa.
Þegar laxamir koma af hafi
og fara að kanna víkur og
voga skammt frá höfuðborginni
mæta þeim ýmsir afarkostir.
Stórskipahöfn er komin í sund
in og aðrar smærri um snerti-
spöl burtu. Bátasmiðastöð er
við voginn og vinnugnýr og
ferðays geisar beggja vegna
hans. Svo þegar gangan nálg-
ast Elliðaárós er framundan
ein hin mesta svívirðing, sem
nokkrum laxi hefur verið fyrir
búin. Þvert um ósinn er kom-
in stærðar uppfylling úr bfl-
hræjum og drasli, en árin lötr
ar niður í grjóti í svo litlum
mæli, að slíkar seitlur eru kall
aðar hlandsprænur. En engar
aðvaranir eða nývirki geta bug
að skaphörku laxanna, sem
þarna eru á heimleið, né af-
kallað ásköpun þeirra og tilfinn
ingar fyrir þeim stefnumótum,
sem þeim eru fyrirsett inn í
Elliðaám. Og þegar upp er kom
ið i þennan ljómandi en
þrönga dvalarstað bíður þeirra
hin sumarlanga köllun, þótt
einn og einn falli í valinn, en
jafnvel þá hafa þeir svo vel
séð fyrir sóma sínum, að þeir
láta ekki bjóða sér minna en
að sjálfur borgarstjórinn felli
þann fyrsta.
Ég ber saman í huga mér
Elliðaárós og sameiginlegt
mynni Andakíls- og Hvítár en
því hef ég veríð nokkur fjölorð
ur um þessi atriði í heild, að
hér er enn á ný sett fram hug-
myndin (hver sem hana á) um
öruggustu aðferðina í þessu
efni. Ég hef rætt hana út frá
áratuga þekkingu á staðháttum.
og vegamálastofnunin, sem hef
ur á að skipa hinum færustu
mönnum, mun betrumbæta
það sem á skortir að nátlúr-
leg aðstaða hafi lagt fram sjálf
dæmi í málinu. En þá er hin
félagslega hlið þess órædd.
Fyrir mörgum, mörgum ár-
um sagði einn af athafnamönn-
um þjóðarinnar við mig: — Það
er eins og þið Borgfirðingar
gerið ekkert og getið ekkert
nema í félagsskap, en þá eruð
þið líka til alls vísir. Ég tók
þetta sem hól, enda sjást nokk
ur vea-ksummerki frá þeim ár-
um. Þá varð til hafskipabryggja
í Borgarnesi og yfir Brákar-
sund var sett breiðasta brú
landsins. Tvö ný skip voru
keypt, Laxfoss og Eldborg,
sem siðar setti heimsmet í sfld
veiðum. Félagsheimili, sem
enn er við lýði, var byggt í Borg
arnesi, nýlokið var við fyrsta
knattspyrnugrasvöll landsins
þegar Englendingar reistu á
honum herbúðir og stjórnin lét
byggja Hvítárbrú og leggja
veg yfir Holtavörðuheiði, sem
var mesta afrekið eins og á
stóð. í héraði gerðust margvís
legar framfarir, m.a. bygging
Reykholtsskólans. Þá heyrðum
við oft talað um „erfiða tíma“
og stundum jaðraði við kreppu,
en samt var sótt fram. sum-
part með aðstoð en oftast ekki.
Þetta var Borgfirðinganna fé-
lagslega framlag — þeírra
social credit inn í framtíðina.
Þegar hugsað er til þessara
tíma þarf ekki að óttast hind-
urvitni, en ef Borgnesingar
segja nei, vegna kvíða fyrir
samskiptum við Hvítá, þarf
ekki fleiri orð né rannsóknir
hér um að hafa.
Friðrik Þorvaldsson.
HIN VIÐURKENNDU
AC-RAFKERTI
FYRIRLIGGJANÐI I ALLA BlLA.
Athugið hið hagkvæma verð á AC-RAFKERTUWL
CÍLABÚÐIN
ARMtTLA 3 StMI 38900
Rafgeymaþjónusta
Rafgeymasala
Alhliða rafgeymaviðgerðir og hleðsla.
Notum eingöngu og seljum jáminnihaldslaust
kemisk hreinsað rafgeymavatn. — Næg bflastæði.
Fljót og örugg þjónusta.
„SONNAK
RÆSIR
BÍLINN"
Tœkniver, afgreiðsla
Dugguvogur 21. — Sfmi 33 1 55.