Tíminn - 16.01.1972, Blaðsíða 6

/
TÍMINN
SUNNÚDAGUR 16. janúar 1912
afnirnar
a enga
m
§
töðu með núverandi
Rætt við Alexander Stefánsson, formann nefndar sveitarfélaganna til athugunar á hag hafnnna
Á aðalfundi Hafnarsambands
Sveitarfélaga, ar haldinn var í
Reykjavík 15. nóv. sL var lögð
fram skýrsla gjaldskrámefnd-
ar um athugun á rekstraraf-
ktnmu, greiðslustöðu og gjald-
skrám hafnarsjóða í landinu.
Skýrsla þessi vakti mikla at-
hygli, enda ekki áður gerð ít-
arleg könnun á svo þýðingar-
miklu máli, Þar sem hafnir eru
lífæðir fjölmargra byggðarlaga
og einn þýðingarmesti hlekkur
í aitvinnumáluan þjóðarinnar.
Tíminn snéri sér til Alexand
ers Stefánssonar oddvita í
Ólafsvík, senu er formaður þess
arar nefndar og hafði firamsögu
um málið á aðalfundinum.
— Hvað vilt þú segja okkttr
um þetta mál?
— Þegar hafnarsambandið
var stofnað var þegar ljóst, að
ástandið í fjármálum hafna,
víðsvegar um land, var mjög
uggvænlegt, gengisbreytingar
og óhagstæð lánaþróun, hafði
komið mörgum hafnarsjóðum,
sveitar og bæjarfélaga í
greiðsluvandræði, sem lam-
aði framkvæmdagetu fjöl-
margra sveitarfélaga. — Á
fyrsta ársfundi hafnarsam-
bandsins 1970 var kosin 3ja
manna nafnd Gjaldskrár-
nefnd — hlutverk nefndarinn-
ar var skilgreint þannig:
1. Að veita til sannindis þá
þjónustu sem hafnimar láta
viðskiptavinum sínum í té —
Til grundvallar skal leggja
beinan og óbeinan rekstrar-
kostnað við þjónustuna, svo
og þann fjignmögnunarkostn-
að, sem ekki er borinn uppi
af rikisframlagi. —
2. Að gera tillögu á grundvelli
athuganna sinna til næsta
ársfundar um almenn hafn-
argjöld, þar sem tekin skal
afstaða tQ, að hve miklu
leyiti samræming gjalda sé
æskileg og eða framkvæm-
anlvg ™ a. ' flokkun
hafna eiur stærj, starí.;. sni
eða landshlutum.
í nefndina voru kosnir Alex-
ander Stefánsson formaður,
Gunnar H. Ágústsson hafnar-
stjóri í Hafnarfirði og Gylfi ís-
aksson, bæjarstjóri á Akranesi.
Nefndin lagði aðaláherzlu á
að rannsaka rekstrarkostnað
og greiðslustöðu hafnanna —
svo og að móta tillögu að gjald
skrárramma með samræmingu
í gjaldflokka og gjaldtöku í
huga.
Með samþykki samgöngu-
ráðuneytis fékk nefndin skrif-
stofu Hafnarmálastofnunar
til að vinna að gagnasöfnun og
ýmsa úrvinnslu fyrir nefnd-
ina — Var viðskiptafræðinemi
Guðmundur Sigurðsson ráð-
inn til þessa starfa. — Auk
þess fékk nefndin dr. Kjartan
Jóhannsson rekstrarverkfræð
ing til starfa, vann hann með
nefndinni að lokahluta verks-
is og samninga skýrslunnar.
— Hverjar eru helztu niður-
stö^u- h°«sar!i alhuganna?
— i-aö kemur ijóslega fram í
þessari skýrslu að hafnirnax
eiga við mikla greiðslu- og
rekstrarerfiðleika að búa. Víð-
ast hrökkva rekstrartekjur
ekki fyrir beinxun reksitrar-
gjöldum og vaxtagreiðslum.
Greiðslujöfnuður flestra hafna
miðað við allar vaxtagreiðslur,
svo og afborganir af föstum
lánum er neikvæður sem nem-
ur um eða yfir 1 milljón króna
og allt upp í yfir 10 millj. hjá
nokbrum höfnum. — Auk þess
nema stutt lán hafnanna 121
millj. fcróna.
Heildarskuldir hafna í árs-
lok 1970 nema tæplega 900
milljónir. Þar af er skuld
Landshafnanna þriggja 190
millj. og Reykjavíkurhafnar
135 millj.
Það vantar 111 milljónir upp
á að hafnir geti staðið undir
vaxtagjöldum öllum og afborg
unum af föstum lánum — sem
skiptist þannig — hjá höfnun-
um 42 er könnun náði til vant-
ar 49.7 millj. hjá þremuæ lands
höfntim 47.8 millj og Reykja-
vikurhöfn 13.5 millj.
Þessi óhagstæða staða er
nokkuð mismunandi eftir
landshlutum, en allstaðar nei-
kvæð.
Hjá tveimur höfnum Rifs-
höfn og Eyrarbakka eru vaxta-
gjöld og afborganir fastra lána
meira en tífaldar rekstrartekj-
ur eða yfir 1000% af rekstrar-
tekjum, tvær hafnir Bolungar-
vík og Borgarfjörður, bera
vaxtagjöld og afborganir
fastra lána, sem eru á heildina
6—8 faldar rekstrartekjur, átta
hafnir hafa samskonar hlutfall
á bilinu 3—6 faldar rekstrar-
tekjuir. Aðeins 18 hinna 46
hafna hafa rekstrartekjur, sem
eru meiri en vaxtagjöld og af-
borganiæ fastra lána.
í töflu sem gerð var um af-
borganir og vexti á hvem íbúa
á hverjum stiö árið 1970 kem-
ur í ljós að vió.i u .ína þessar
greiðslur frá kr. 1000.00 pr.
íbúa upp í krónúr 5.268.00 pr.
íbúa Reikna má með að þessi
stcða varsni næstu ár.
- .. ..ua tillögur geroi
nefndin til úrbóta?
í fyrsta lagi gerði nefndin
drög að nýrri gjaldskrá fyrir
hafnir sem gilda skal fyrir all-
ar hafnir í landinu. Megin til
gangur þessarar gjaldskrár, er
að gera hana einfaldari og skír
ari, eru gjaldflokkar aðeins 5.
Gjaldatillagan er eins há og
nefndin telur fært, en ef til-
lagan yrði samþykkt hækkuðu
tekjur hafnasjóða um 50—100
%.
Nefndin gerði það að tillögu
sinni, sem samþykkt var á
fundinum, „að senda öllum
hafnastjórnum og sveita-
stjómum í landinu þessa
skýrslu og gjaldskrártillögu og
óska umsagnar og breytinga-
tillagna fyrir 15. jan. 1972. Síð-
an yrði samin ný gjaldskrá
sem yrði viðmiðunargjaldskrá
fyriæ allar hafnir með heimild-
um til frávika — leggur nefnd-
in mikla áherzlu á að þessi
gjaldskrá verði tengd endur-
skoðun hafnalaga sem nú fer
fram.
Nefndin telur nauðsynlegt
að allar hafnir nýti tekjustofna
sem felast í slíkti viðmiðunar-
gjaldskrá.
Verður þá staða hafnarsjóða
tvímælalaust sterkari gagn-
vart ríkisvaldi og löggjafa um
aðrar úrbætur.
En þess era mörg dæmi, að
mangar hafnir taka s*ma og
engin hafnargjöld «g ósam-
raami er mjög mikið i hafnar-
reglugerðum í landinu.
I sambandi við þessa endur-
skoðun er ljóst að það verður
tafaælaust að gera ráðstafanir
til að lagfæra greiðslustöðu
fjölmaægra hafnarsjóða, sem
era að lama framkvæmdamögu
leika viðkomandi sveitarfé-
laga.
Þetta verður að gerast td.
með því að Ríkissjóður yfir-
taki gengistöp fyrri ára t.d.
1967—1968 af erlendum lán-
um að fullu — breyti erlend-
Alexander Stefánson.
um lánum hafna í innlend lán
— lengi lánstíma innlendra
lána og lækki vexti.
Jafnframt þarf að styrkja
þær hafnir se mallra verst eru
staddar með beinum styrkj-
um,
' Teð*-’ ' tiill'gur vora
„ a;stundinum.
Tillaga um, að ríkisvaldið bæti
fjárhagsstöðu hafnarsjóða
Ársfundur Hafnasam-
bands sveitarfélaga 1971, hald-
inn að Hótel Sögu mánudag-
inn 15. nóvember 1971, sam-
þykkir að skora á ríkisvaldið
að létta hina erfiði fjárhags-
stöðu hafnarsjóða og koma í
veg fyrir síaukna skuldasöfn-
un við Ríkisábyrgðasjóð m.a.
með eftirtöldum ráðstöfunum:
(1) Ríkissjóður taki á sig
greiðslu allra skuldbind-
bindinga (bæði afborgana
og vaxta), er á hafnarsjóði
hafa fallið vegna gengis-
breytinga, og' erlendum lán
um verði breytt f innlend
lán.
(2) Lánakjör hafnasjóða verði
bætt með lengingu lánstíma
og 1‘ækkun vaxta.
(3) Ríkið styrki með sérstöku
framlagi þær hafnir, sem
verst standa fjárhagslega.
Tillaga um endurskoðun hafna
aga.
Ársfundur Hafnasam-
bands sveitarfélaga 1971, hald-
inn að Hótel Sögu mánudag-
inn 15. nóv. 1971 skorar á
samgöngumálaráðhenra að láta
hraða endurskoðun hafnalag-
anna í fullu samráði við
stjóm sambandsins og að gefa
sambandinu kost á að fjalla um
hið nýja lagafrunwarp.
Við endurskoðun hafnalag-
anna leggur ársfundurinn
áherzlu á eftirfarandi:
(1) Greiðsluhlutfall ríkis-
sjóðs til hafnamannvirkja
verði almennt ekki lægra
en 75% af byggingarkostn-
aði
(2) Nánar verði skilgreint en
nú er, hvaða mannvirki eru
styrkhæf og leiðrétt verði
ákvæði 7. gr. hafnalaga um
styrkhæfan kostnað.
(3) Lögin verði betur en nú
er sniðin til þess að taka til
allra hafna landsins einnig
landshafna og kannað verði
sérstaklega, hvort unnt sé
að breyta stöðu landshafna,
með því að þær verði af-
hentar viðkomandi byggðar
lögum fil rekstrar með við-
unandi kjöram, þar sem
ekki getur talizt eðlilégt, að
ríkið sé með hafnir í bygg-
ingu og rekstri í samkeppni
við aðrar hafnir sveitarfé-
laga.
(4) Starfsvið Hafnarmála-
stofnunar ríkisins verði
skilgreint nánar í lögum
en nú er. Lögð verði meg-
ináherzla á hæfni stofnun-
arinnar til að gera öragg-
ar undirbúningsathuganir
og áætlanir og verði því
kannað, hvort ekki sé rétt
að skipta stofnuninni á
áætlanadeild og hagdeild,
en framkvæmdaþáttur
stofnunarinnar miðist fyrst
og fremst við að tryggja,
að í landinu sé til séxhæfð
tæki til hafnagerða, sem
leigð verði hafnasjóðum
eða verktökum.
Sambandið leggur til, að
stofnuninni verði sett
stjóm skipuð fulltrúum rík
is og sveitarfélaga.
(5) Hafnabótasjóður verði efld
ur, svo að hann verði fær
um að gegna hlutverkl sínu.
Tillaga stjómar um áframhald
andi störf gjaldskrárnefndar.
Ársfúndur Hafnasam-
bands sveitnfélaga 1971, hald-
inn að Ilótel Sögu mánudag-
inn 15. nóvember 1971, sam-
þykkir, að gjaldskrárnefnd sú,
sem kosin var á síðasta árs-
fundi sambandsins, skuli starfa
áfram og vinna:
(1) að frekari úrvinnslu gagna
og athugasemda, sem ber-
ast kunna um gjaldskrártil-
lögur nefndarinnar og gera
endanlegar tiliögur um sam
ræmda gjaldskrá.
(2) að stöðlun á skráningu
skipa- og vöruumferðar og
samræmingu á gerð hafna-
reikninga.
— Hvernig er greiðsluþátt-
taka fiskiskipa ? uppbyggingu
hafna hv>ð piöid varðar?
— í skýrslu, er reiknistofn-
un Sjávarútvegsins hefur birt,
kemur í ljós, að hafnargjöld
fiskibáta þar m.t. vatnssala, en
ekki aflagjöld, eru mjög Htill
hluti í heildarrekstrarútgjöld
um bátsins þar sem hæst er
eru hafnargjöld aðeins 6.5% af
heildarútgj. bátsins og niður í
2.1%.
T. d. 71 brt. bátur með sveit-
heildargjöld krónur 3.949.86.
argjöld krónur 3.949.86.
þar af hafnargjöld krónur
20.731.00 eða aðeins 5.3%
230 brt. bátur með heildar-
gjöld krónur 8.342.223.00 hafn
argjald kr. 42.336.00 eða 5.1%.
Þetta leiðix rök að því að bát
ur og skip greiði of lítið til
uppbyggingu hafna.
— Hvað viltu segja að lok-
um?
— Hafnir á íslandi era lífæð-
ar fjölmargra byggðarlaga —
sívaxandi kröfur era nú gerð-
ar, hvað varðar þjónustuhlut-
verk hafna, ekki aðeins viðlegu
kantar og skjól, heldur að-
sitaða til þjónustu, skipaaf-
greiðslur, bflavegir, kranar,
verbúðir og fl. og síðast en ekki
sízt umhverfið með tilliti til
fiskvinnslustöðva, úrvinnslu
sjávarafla — allt kallaæ þetta
á aukin umsvif við hafnir og
hafnagerð.
Ég ' tel brýna nauðsyn að
marka skýrar í lögum og reglu
gerðum — hvað er hafnasvæði
við hverja höfn og frágang
þess svæðis.
Núgildandi hafnalög era
hvergi nærri fullnægjandi hvað
þetta snertir. Það þarf að hraða
endurskoðun laganna og sam-
ræma breyttum aðstæðum og
kröfum. — Kemur þar að sjálf-
sögðu til álíta að auka vera-
lega þátttöku rfldsins í bygg-
ingu hafna. Jafnvel að ríkið
taki þátt í viðhaldi hafnamann
virkja að sínum hluta.
Ég tel að efla verði Hafna-
bótasjóð svo að hann verði fær
um að gegna hlutverki sínu
skv. lögum. — Hann á að verða
lánastofnun til hafnafram-
kvæmda.
Þar kemur til álita hvort
ekki sé rétt að hluti hafna-
gjalds af innflutningi olíu og
bensíni til landsins — sem
Reykjavíkurhöfn og Hafnar-
fjörður fær nú, renni beint í
Hafnabótasjóð svo og sérstakt
gjald af innflutningi skipa.
Þá er það mjög aðkallandi
að efla tæknideild hafnamála-
stofnunar veralega. — Hún fái
fullkomnustu tæki til rann-
sókna á hafnarstæðum.
Ég tel að leggja eigi verk-
stæði Hafhastofnunarinnar í
Fossvogi niður, sameina það
verkefni undir eina yfirstjóm
áhaldahúss ríkisins.
Það þarf að gera ítarlega
könnun við hverja höfn í land-
inu, hvað þarf að gera næstú
5—10 ár í framkvæmdum, svo
að höfnin fullnægi lágmarks-
kröfum um aðalþjónustuhafni
hafna.
Þetta á að vera sameiginlegt
verkefni Hafnamálastofnun-
arinnar, landshlutasamtaka
Framhald á bls. 22.