Tíminn - 11.04.1972, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 11. april 1972
TÍMINN
9
Ulgefandií Franiiökna rflokkurfrtn
: G::: ÞorsteÍM5H>n: :og: T<5mfta:::::K aríSSOflv: Atíglýs)n#a*>lóri:: Steirt-:::
: orimur: Oíslason;: RitstiórnarskTifstofgrx f: €dduihúíinu>:: sfmar::
líaðo — 183Q&, skrifstotur Bapkastræfj 7. Af&re>?Í5Íusf«t)Í
17323. Auglýsiftgasimi 19543,: ASrar skrjfstofnr simj T830Q,
Logið bldkalt
Siðastliðinn sunnudag var bent á það hér i
blaðinu, að engum væri það betur kunnugt en
ritstjórum stjórnarandstöðublaðanna, að verð
hækkanir þær, sem orðið hafa að undanförnu,
stöfuðu i flestum tilfellum frá útgjalda-
hækkunum, sem hefðu verið komnar til sögu
áður en núverandi rikisstjórn kom til valda.
Þannig fengu dagblöðin leyfi til þess um
siðastliðin áramót að hækka blaðgjöldin um
15,4% og auglýsingataxtann um 8%. Þau höfðu
sótt um þessa hækkun 23. febrúar 1971 vegna
útgjaldahækkana, sem þá voru þegar orðnar.
Þeim var hins vegar neitað um að hækka blað-
gjöldin og auglýsingaverðið meðan verð
stöðvunin var i gildi. Það var fyrst um ára-
mótin, sem þau fengu leyfi til þeirrar
hækkunar, sem þau höfðu beðið um 23. febrúar
1971.
Þegar ólafur Björnsson prófessor talaði um
hrollvekjuna, sem kæmi til sögu að verð-
stöðvuninni lokinni, átti hann ekki sizt við það,
að þá kæmu til framkvæmda ýmsar óhjá-
kvæmilegar verðhækkanir, sem yrði frestað
meðan verðstöðvunin stæði yfir, og myndu,
a.m.k. sumar hverjar, magnast á verðs
töðvunartimabilinu. Það er þetta, sem er að
gerast nú, og framangreint dæmi um hækkun
blaðgjalda sýnir það ljóslega.
Ritstjórum stjórnarandstöðublaðanna er að
sjálfsögðu manna beztkunnugt um, að hækkun
blaðgjaldanna, sem varð um áramótin, rekur
öll rætur til útgjaldahækkana, sem voru orðnar
til fyrir tið núverandi rikisstjórnar. Þeir vita
einnig mæta vel, að þannig er ástatt um vel-
flestar hækkanir, sem orðið hafa að undan-
förnu. Samt hamra þeir á þvi dag eftir dag i
blöðum sinum, að þessar hækkanir stafi nær
eingöngu af aðgerðum núverandi rikisstjórnar. -
Þannig fara þeir vitandi vits með ósatt mál eða
ljúga blákalt, svo að notuð séu sterkari orð.
Ótrúlegt er, að jafn óheiðarleg blaðamennska
auki tiltrú þjóðarinnar.
Kröfur Geirs
Á sama tima og Mbl. og Visir skammast yfir
verðhækkunum, deila þessi blöð á rikis
stjórnina fyrir að hafa ekki veitt Reykjavikur-
borg leyfi til þeirra verðhækkana, sem Geir
Hallgrimsson hefur farið fram á. Þannig sótti
Geir um 21% hækkun á fargjöldum strætis-
vagna, en fékk aðeins 12%. Hann sótti um
13,2% hækkun vegna hitaveitunnar, en fékk
aðeins 5%. Hann sótti um 16,6% hækkun á
rafmagni, en fékk aðeins 10%. Mbl. keppist nú
við að birta greinar um, hve ósæmilegt það hafi
verið af rikisstjórninni að verða ekki við
þessum umbeðnu hækkunum til fulls.
Af þessu geta menn bezt ráðið, hverjar verð-
hækkanir hefðu orðið, ef verðlagsvaldið hefði
verið áfram i höndum Sjálfstæðisflokksins.
Eða efast nokkur um, að þá hefði verið fallizt á
hækkunarkröfur Geirs Hallgrimssonar til
fulls?
Halldór Kristjánsson:
Skattar og framkvæmdir
TÍMINN birti fyrir fáum
dögum fróðlegt viðtal við forn-
an félaga minn, Guðbjart
Guðlaugsson frá Hokinsdal i
Arnarfirði. Hann er búsettur i
Vfnarborg, giftur þarlendri
konu, myndlistarmaður, sem
lilotið hefur töluverða viður-
kenningu.
Það kemur fram i þessu við-
tali, að þó að listamenn þar i
landi vinni sér viðurkenningu,
er þeir ekki sjálfkrafa komnir
á opinbert framfæri eða efna-
liagur þeirra tryggður. Þessi
lijón búa i svo þröngri ibúð, að
þau sjá sér ekki fært að liafa
einkadóttur sina, þriggja ára,
bjá sér. Telpan er lijá ömmu
sinni og foreldrarnir lieim-
sækja hana um helgar. Kn þau
liafa von um rýnira liúsnæði
eftir tvö ár.
ÍCg ætla samt ekki að ræða
um kjör listamanna i þessu
spjalli, en það kom fram i
nefndu viðtali, að skattar
koma við menn i Austurriki,
ekki siður cn hér. Og það er
einmitt skattheimtan, sem ég
hugsaði mér að ræða um.
UNDANFARIÐ hefur
verið allmargt rætt um
skattamál i blöðum hér, og
raunar manna á milli lika.
Skattamálin eru i endurskoð-
un og'verða það. Þar er vitan-
lcga margt að ræða um fram-
kvæmd einstakra atriða, þó að
það verði ekki gert hér að
sinni. Nú skulum við ræða
nauðsyn og réttmæti skatt-
heimtunnar i heild.
l>að er margt sem kallar að.
I’jóðin stendur frammi fyrir
miklum verkefnum. Matvæla-
iðnaðurinn þarf mikilla endur-
bóta við til að fulinægja þeim
kröfum, sem gerðar eru og
gerðar verða á næstu árum i
markaðsiöndunum.
Hafnirnar þurfa mikilla
endurbóta, svo að fær full-
nægi þörfum veiðiflotans um
öryggi og hagkvæmni.
island er vanþróað land, i
vegamálum.
I.andgræðsla og gróður-
vernd kalla á mikil framlög og
framkvæmdir.
Aðgerðir til að opna og nýta
gæði islenzkrar náttúru til
yndis og heilsubóta innlendra
og útlendra cru aðeins á byrj-
unarstigi.
Eldi og ræktun vatnafiska er
naumast komið af tilrauna-
stigi, en mikil verkefni og
möguleikar framundan.
Sjúkrahús og læknakostur
landsins nýtist ekki, og menn
verða aðbiða læknishjálpar og
hcilsubótar vegna þess, að
sjúkrahúsin verða að geyma
langlegusjúklinga, sem ekki
þurfa daglegra læknisað-
gerða, og fatlaða og bæklaða,
sem eru i endurhæfingu eftir
læknisaðgerð.
l>essi upptalning gæti orðið
geysilöng.
I>að er niargt ógert til þess,
að fólk eigi auövelt mcð að
nota orlof sin og tómstundir
til raunverulegrar hressingar
og hugbóta — til hvildar og
uppbyggingar.
Við getum nefnt bókhlööur,
orlofsheimili, útivistarsvæöi,
iþróttamannavirki, félags-
heimili og margt fleira skylt
þcssu.
Skólamálin eru ónefnd enn.
Hér hefur ekki verið minnzt
á fangelsismálin né heldur
hjálparstörf og björgunartil-
raunir við aðra ógæfumenn,
sem i raunir hafa ratað.
FJARRI fer þvi, að þessi
upptalning sé tæmandi, en hún
ætti aö duga til að sýna, að
mörg eru verkefnin, stór og
glæsileg. I>au kalla á krafta
dugandi manna og menntaðr-
ar þjóðar.
l>að er skemmst aðsegja, að
við gerum okkur ekki vonir
um að neitt af þessu komist i
framkvæmd öðru visi en með
opinberu fé. Rikissjóður á að
llalldór Kristjánsson.
kosta þetta alll að meira eða
minna leyti.
Annars er það vonlaust.
Þvi liggur hagur okkar og
atvinnuöryggi, sæmd okkar og
metnaður við, að rikissjóður
hafi tekjur, svo að unnt sé að
gera eitthvað af þessu.
I>etla eru riikin fyrir þvi, að
skattheimtan þarf að vera
mikii hér á lamli.
Við ættum að geta vcrið
sammála um þá skoöun, að
það sé menningarhlutverk is-
lenzkra sljórnvalda hverju
sinni, að ná fjármagni frá
daglegri eyðslu til nauðsyn-
legra framkvæmda, eins og
ininnzt hcfur verið á hér á
undan.
Fyrir nokkru birtist i Sam-
vinnunni langt samtal viturra
inanna og menntaðra um
kirkjuna. I>essir lærðu menn
vcltu þar vöngum yfir þeirri
fullyrðingu frelsarans, að
liægra væri úlfaldanum að
ganga gegnum nálaraugað cn
auðugum manni að komast i
guðsríki. Mér er það jafnan
undrunarcfni, hvað læröum
mönnum gengur oft treglega
að skilja jafn einföld og af-
dráttarlaus orð og þetta.
I>að sem sagt er með þcssu
er cinfaldlega það, að sá, sem
hcfur skap til að lifa við alls-
nægtir, þar scm skortur og
eymd er allt i kring, sé of
eigingjarn og kaldlyndur til að
ciga hlut að þvi, að mynda
fyrirmyndar mannfélag, þar
sem öllum geti liðið vel.
A DÖGUM Krists var
krafan sú, að menn gæfu
fátækum cigur sinar, sá sem
ætti tvo kyrtla gæfi annan,
þeim, sem engan ætti. A
þessum sama grundvelli
reyna nú allar siðaðar þjóðir
að útrýma fátækt og skapa
félagslegl öryggi með skatt-
licimtu. l>cssvcgna er skatt-
heimta kristileg, en skattsvik
'eru ekki kristiieg. Jafnframt
þessu er lika rétt að minnast
fyrirmæla Páls postula í söfn-
uðum frumkristninnar, að ef
einhver vildi ekki vinna, ætti
hann ekki mat að fá.
Trúmál og stjórnmál eru
sitthvað að visu, en livort
tveggja er þó tengt lifsskoðun
okkar. Og það er tepruskapur,
cf menn eru feimnir eða fælnir
við að játa rökrétt samband
þar á milli og gera sér þess
grein.
Við búum nú við mikiö góð-
æri, að þvi leyti, aö vinnufrið-
ur er i landi og hátt vcrö á út-
flutningsvörum. Það eru þvi
rniklir peningar i umferð.
Margir hafa iniklar tekjur. Og
lifsvenjur manna eru á
margan liátt þær, að meiri
sparnaður væri mögulegur og
æskilegur.
Auðvitað kæmi mörgum vel
að hafa meira fé til eigin ráð-
stöfunar. I>að eru vissir liópar
i þjóðfélaginu, sem verð-
skulda betri lilut og bætta að-
stöðu. Slikt vcrður þó aö litlu
lagfært með skattalöggjöf.
l>að eru lika ýmsir, scm
inyndu nota tekjur sinar vel,
og svo að til þjóðarheilla væri,
þó að þær væru mciri. Og væri
almeunur vilji til að spara fé
og leggja það fyrir, yrðu meiri
möguleikar að afla lánsfjár
innanlaiids og þyrfti þvi ekki
að ganga jafnlangt i beinni
skattheimtu til þess að jafn-
mikiö mætti gera.
Vll) VKRDUM að horlast i
augu við ástandið eins og það
er. Ueiðin liggur þaöan sem
við erum stödd i dag. I>vi er
óþarfi að tala um livað gæti
vcrið, ef liitt eða þetta væri
öðruvisi en það er. l>að getur
verið bæði fróðlegt og lær-
dómsrikt að hugleiða hvers
vegna svo er komið sem komið
er. l>vi er engin ástæða til að
færast undan umræðum um
það. Kn samt sem áður skiptir
það öllu máli, hvernig við
fetiim okkurfram á við, þaðan
sem við erum.
Nú eru málavextir þeir, að
þjóðinni er áreiðanlega fyrir
liez.tu að skattheimtan sé
nokkuð mikil.
Ilitt er svo annaö mál, að þvi
nieiri sem skattheimtan er,
þvi mcira riður á, að hún sé
réttlát. Hér verður ekki rætt
uni einstök atriði, sem horfa
til leiðréttingar i þeim cfiium,
en um það vcrða væntanlega
miklar umræður á næslu mán-
iiðuin. Og vist eru þar einstök
atriði, sem ég vildi gjarnan
taka þált i að ræða. Hinsvegar
gel ég ekki látiö hjá liða að
fagna þvii, að persónuskattar
liafa nú vcrið felldir niður.
Fjölskyldu, sem lifir við lifil
efni, en á nokkra unglinga i
skólanámi, niunar uni að
snara út 50-7(1 þúsundum sem
nefsköttum til sjúkrasamlaga
og almannatrygginga. l>að
fagna þvi lika allir stjórn-
málaflokkar, að þessir per-
sónuskattar eru úr sögunni.
l>að er mikil viðurkenning og
mikið lof um þá rikisstjórn,
sem stóð fyrir afnámi þeirra.
1>KGAR þessi mál eru rædd,
er cölilcgt að vikja aðeins að
þvi, sem oft er nefnt: sparn-
aður i meðferð rfkisfjár. l>að
er vitanlcga varaniegt við-
fangsefni. Kn þvi máli er ekki
þannig varið, að hægt sé ylir-
leitt að skera niður stóra Iiöi,
lieldur byggist sparnaðurinn á
látlausri árvekni og aðhaldi af
hendi fjármálastjórnarinnar.
I>að eru fjölmargir liðir, hvcr
og cinn oftast smár út af fyrir
sig, sem þar verður að gefa
gaum að. Kn einmitt vcgna
þess, að hver einstakur liður
er yfirleitt tiltölulega smár, er
liætl við að kunni að gæta
nokkurs slappleika í árvekn-
inni, enda erfitt uin viðnám,
þegar koinin eru fleiri eða
færri vafasöm fordæmi til við-
miðunar. l>etta er ekki sagt i
úrtiiluskyni, lieldur aðeins til
skýringar á eðli málsins.
Árvekni og aöhald i meðferð
almannafjár cr nauðsynlegt
til þess að skattpeningur
okkar verði gæfupeningur og
liægt sé að ætlast til þess, að
menn grciöi skatta sina með
glöðu geði.
U mbótasinnuöum mönnum,
að ekki sé talaö um stórhuga
hugsjónamenn, er það raun að
verða vitni að mikilli eyðslu i
landi, þar sem fjölmargar
nauðsynjaframkvæmdir
verða að biða og féleysi er
borið við.
Ilér liefur verið bent á þaö.
að framkvæmdir, sem fjár-
hagsleg afkoma þjóðarinnar i
Framhald á bls. 19
ÞRIÐJUDAGSGREININ
Þ.Þ.