Tíminn - 13.04.1972, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 13. april 1972
TÍMINN
7
Úigefandi; Frannókttartlok-kurfnn
Framkvaamdaatjóri; Krlstfáo Bénédtktssön., Rjt#tíó»:#n Þórarirth. . -
: Þórarinsson [ábL Andrés KrRffánsson, Jón Hsigaton, tndriSi
G. Þorstainsson og Tómas Karfsspn, Auglýsingastióri: ’Steirt-
:::::: g rimur : öíslason.:Rltsf íómarskrffstóf Uf: : t: €ddu)SÚSWHI>:: SÍtfiaf:::: ::
1Í3Ó0 — 13305. Skrií?tofur BankastrætJ 7. — AforeiSsJusfmÍ
1)1343. Augfýsíngasímj 19523;: ASrar skrifstofur simi T8300.:::::
Áskriftargíald kt, 44S,0Q á máni>3t Innanlands. í lausasöiu
kt. 15.00 alnUktS. — fiiaSaprcnt h.f. (Off»*t>
„Að starfa í friði"
Að undanförnu hafa orðið allmiklar
verðhækkanir, sem rekja að langmestu leyti
rætur til útgjaldahækkana, sem voru komnar
til sögu fyrir verðstöðvunina, sem gekk hér i
gildi haustið 1970 og stóð allt siðasta ár. Á verð-
stöðvunartímabilinu hafa svo bætzt við nýjar
útgjaldahækkanir. Hjá þvi verður vitanlega
ekki komizt að fyrirtæki og framleiðendur, eins
og bændur, fái slikar útgjaldahækkanir teknar
inn i verðlagið. Annað myndi leiða tilstöðvunar
og samdráttar og atvinnuleysi koma til sögu i
stað þess blómlega atvinnulifs, sem dafnar hér
nú.
Það var fyrirsjáanlegt, þegar verðstöðvunin
hófst, að verulegar verðhækkanir mynduverða,
þegar henni lyki. Einn færasti hagfræðingur
landsins, Ólafur Björnsson, prófessor, lýsti
þvi, sem þá tæki við, sem hreinni hrollvekju.
Enn verður þó ekki sagt, að þær verð-
hækkanir, sem orðið hafa, likist hrollvekju, en
ekki skal þó gert litið úr þeim eða öðrum, sem
eiga eftir að verða. En hér veldur mestu, að nú
er öðruvísi haldið á málum, en gert var eftir
verðstöðvunina 1967. Þá var verðlaginu
sleppt að mestu lausu og krónan siðan felld. Nú
reyna stjórnvöldin eftir megni að halda
verðlaginu niðri og leyfa ekki nema allra
brýnustu hækkanir.
Af hálfu stjórnarandstæðinga er reynt að
gera sem mest veður út af þessum verð-
haékkunum, og þvi jafnan sleppt, að orsakir
þeirra má i flestum tilfellum rekja til valda-
tima fyrrverandi rikisstjornar, eins og dæmið
um hækkun blaðgjaldanna skýrir bezt, — en
áður hefur verið sagt frá þvi hér i blaðinu.
En stjórnarandstaðan lætur sér ekki aðeins
nægja, að fárast yfir verðhækkunum og vekja
óánægju á þann hátt. Hún reynir ekki siður að
vekja óánægju vegna þess, að hækkanirnar séu
oflitlar þannig skrifar einn aðalleiðtogi sjálf-
stæðismanna i Reykjavik, Birgir ísl. Gun-
narsson, grein i Morgunblaðið siðastl.
föstudag, þar sem deilt er á rikisstjórnina fyrir
að hafa ekki veitt Geir Hallgrimssyni þær
hækkanir, sem hann hefur beðið um fyrir
Reykjavikurborg, á fargjöldum strætisvagna
og raforkuverði. Eftir að hafa mótmælt harð-
lega þessum niðurskurði rikisstjórnarinnar,
lýkur Birgir grein sinni með þessum orðum:
,,Það hlýtur að vera krafa Reykvikinga, að
rikisstjórnin hætti þessum afskiptum af sjálfs-
ákvörðunarrétti borgarstjórnar og gefi löglega
kjörnum borgarfulltrúum tækifæri til að starfa
i friði að þeim verkefnum, sem þeir eru kjörnir
til að annast.”
Þannig heimta stjórnarandstæðingar nú
ýmist, að verðhækkanirnar séu sem minnstar
eða að þeir, er vilja hafa þær sem mestar, fái
,,að starfa i friði”, Hver tekur mark á slikri
stjórnarandstöðu og hver telur hana heiðar-
lega?
ERLENT YFIRLIT
McGovern hefur vakið
tiltrú meðal kjósenda
Tekst honum að vinna bæði í New York og Kaliforníu?
ÞRIÐJUDAGINN 25. þ.m.
fara fram prófkjör i tveimur
rikjum Bandarikjanna. Úrslit
þeirra eru likleg til að hafa
þau áhrif, að ekki verði að
þeim loknum nema tveir
keppinautar hjá demókrötum.
Prófkjör þessi fara fram i
Pennsylvania og Massachu-
setts. Muskie hafði ákveðið
fyrir löngu að taka þátt i þeim
báðum, Humphrey ætlar að
einbeita sér að prófkjörinu i
Pennsylvania en skipta sér lit-
ið af prófkjörinu i Massachu-
setts. Hinsvegar ætlar
McGovern að snúa sér nærein-
göngu að prófkjörinu i Massa-
chusetts. Siðustu fréttir
herma, að liðsmenn Muskies
telji óheppilegt fyrir hann að
ætla að keppa i báðum rikj-
unum i einu, þvi að til þess
skorti hann bæði fjármagn og
tima. Tillaga þeirra er sú, að
hann snúi sér fyrst og fremst
að Pennsylvania og reyni að
sigra Humphrey þar. Þótt það
verði áfall fyrir hann að tapa
fyrir McGovern i Massachu-
setts, benda flestar likur til
þess, að Muskie sé úr leik og
lokakeppnin verði milli
Humphreys og McGoverns.
Vinni Muskie hinsvegar glæsi-
lega i Pennsylvania, versnar
aðstaða Humphreys stórlega
og verður lokakeppnin þá
sennilega milli Muskies og
McGoverns. Til þess að svo
geti orðið, verður McGovern
þó að sigra i Massachusetts.
Til þess . þykja nú verulegar
likur. Þar hafa að visu allir
helztu leiðtogar domókrata
lýst stuðningi við Muskie,
nema sá voldugasti, Edward
Kennedy. Hann er hlutlaus, en
er talinn geta sætt sig bezt við
McGovern sem forsetaefni,
geta þolað Muskie en alls ekki
Humphrey. Þetta álit á af-
stöðu Kennedys getur reynzt
McGovern drjúgt til sigurs i
Massachusett.
FARI leikar svo, eins og nú
horfir að McGovern verði ann-
ar aðalkeppandinn i loka-
keppninni hjá demókrötum, er
það andstætt öllum spám fyrir
rúmu ári. Þegar McGovern
tilkynnti opinberlega 17. janú-
ar 1971 að hann gæfi kost á sér
til framboðs fyrir demókrata i
forsetakosningunum haustið
1971, þótti það nærri broslegt
þvi sökum þess hve vonlaust
það var talið, að hann næði þvi
marki. Hann mátti heita næst-
um óþekktur utan heimarikis
.sins, sem er eitt hið minnsta i
Bandarikjunum. Styrkur hans
var að visu sá, að hann hafði
fyrstur öldungadeildarmanna
gagnrýnt Vietnamstyrjöldina,
en siðar höfðu aðrir gerzt há-
værari andstæðingar hennar
en hann. Þessi afstaða hans
nægði hins vegar ekki betur en
það, að lengi vel hlaut hann
ekki meira en 2% fylgi sem
forsetaefni i skoðanakönnun-
um meðal demókrata. Þá var
reynt að halda þvi fram, að
það bæri vott um sjálfsálit, að
hann gaf formlega kost á sér
til framboðs fyrr en nokkur
annar, og er sagt, að i allri
sögu Bandarikjanna hafi ekki
nema einn maður lýst eins
snemma yfir formlegu fram-
boði. Það gerði Andrew Jack-
son árið 1824. En McGovern
vissi hinsvegar hvað hann
gerði, þvi að hann hafði
reynslu af þvi, að það tekur
drjúgan tima að undirbúa og
skipuleggja kosningabaráttu.
Sú reynsla hefur reynzt hon-
um vel að undanförnu.
GEORGE McGOVERN er
kominn af irskum og skozkum
George McGovern
æltum. Langafi haris i föður-
ætt var lri, scm kom lil
Bandarikjanna um ÍHJO. llann
tók sér bólfestu i Illinois. Þar
byrjaði afi McGoverns að
vinna i kolanámum átta ára
gamall og hélt þvi áfram alla
ævi. Hann þótti nokkuð drykk-
felldur og óreglusamur. Kona
hans þótti hinsvegar reglusöm
og stefnulöst, eins og sést á
þvi, að hún hélt mótmælenda-
trú, þótt maður hennar væri
kaþólskur, og ól börn þeirra
upp i mótmælendatrú. Það
mun hafa verið l'yrir áhrif
frá henni að elzti sonur henn-
ar, Joe gerðist prestur og iekk
prestakall i Suðurdakota. Þar
missti hann konu sina, en gil't-
ist aftur stúlku af skozkum
ættum. Fyrra hjónaband hans
var barnlaust, en með siðari
konu sinni eignaðist hann l'jög-
ur börn. Annað i röðinni er
George McGovern, fæddur 19.
júli 1922.
George McGovern.ólstupp i
guörækni og góðum siðum.
Strax á unglingsárum hafði
hann áhuga á málfundum og
kappræðum og las mikið sögu.
Hann byrjaði á háskólanámi
haustið 1940, en var einu og
hálfu ári siðar kallaður i her-
inn og gerðist flugmaður og
var stjórnandi sprenguilug-
véla um talsvert skeið. Sagan
segir, að hann hafi farið 35
árásarferðir og verið skotinn
niður i þeirri siöustu, en
sloppið án teljandi meiðsla.
Hann fékk heiðursmerki fyrir
vasklega framgöngu. Eftir
styrjöldina hugðist hann um
skeið að gerast prestur, og var
eitt ár á prestaskóla. Þá hóf
hann sögunám og lauk há-
skólaprófi 1951. Hann gerðist
strax að þvi loknu sögukenn-
ari við háskóla i Suður-Da-
kota. En hann gegndi þvi
starfi ekki lengi. Sumarið 1952
hlýddi hann á sjónvarpsræðu,
sem Adlai Stevenson flutti á
flokksþingi demókrata, er
hann lýsti yfir framboði sinu.
Sú ræða hefur orðið mörgum
minnistæð, og hún hafði þau
áhrif á McGovern, að hann ák-
vað að helga sig stjórnmálum.
Skömmu siðar sneri hann baki
við kennslunni og gerðist
framkvæmdastjóri flokks
demókrata i Suður-Dakóta. Þá
var flokkur demókrata þar
mjög i molum, eins og sést á
þvi, að hann hafði aðeins tvo
fulltrúa á fylkisþinginu.
McGovern hóf að skipuleggja
hann af miklum dugnaði og
hefur sú reynsla, sem hann
öðlaðist á þessum árum, orðið
honum notadrjúg siðar.
Flokkurinn efldist brátt undir
forustu hans. Árið 1956 náði
hann sjálfur kosningu til full-
trúadeildar Bandarikjaþings
og var endurkosinn aftur 1958.
Árið 1960 reyndi hann að ná
kosningu til öldungadeildarinn
ar en féll, Hann fékk aftur
tækifæri 1962 og náði þá kosn-
ingu með 597 atkvæða meiri-
hluta, svo að öllu tæpara mátti
það ekki vera. Hann var lika
veikur og rúmliggjandi mest
alla kosningabaráttuna, og
hvildi hiti hennar og þungi
aðallega á konu hans, sem
þótti duga mjög vel.
McGovern hafði á striðsárun-
um kvænzt fyrrverandi skóla-
systur sinni og einum skæð-
asta keppinaut i málfunda-
félagi skólans. Það kom konu
hans vel i kosningabaráttunni
1962 að kunna að koma fyrir
sig orði. Hjónaband þeirra er
sagt mjög gott og eiga þau 4
dætur. McGovern var endur-
kosinn til öldungadeildarinnar
1968 og hlaut þá riflegan
meirihluta.
McGOVERN hefur ekki lát-
ið mikið á sér bera i öldunga-
deildinni. Hann er frægastur
fyrir það, að hann varð þar
lyrstur manna til að vara við
þátttökunni i Vietnam-
sytrjöldinni, það gerði hann i
september 1963eða i forsetatið
John K. Kennedys. Mjög góð
vinátta var þó milli þeirra,
eins og sést á þvi, að 1961 skip-
aði Kennedy McGovern for-
stöðumann þeirrar stofnunar,
sem sá um matvælagjafir til
þurlandi þjóða (Food for
Feace), en hún fékk tvær
billjónir dollara til ráðstöfun-
ar. McGovern hefur aflað sér
mikillar sérþekkingar á land-
húnaðarmálum og þvi valdi
Kennedy hann til þessa starfs.
liann gegndi þvi þó stutt
vegna þess að hann náði kosn-
ungu til öldungadeildarinnar á
næsta ári. Eftir að Johnson
var orðinn forseti, herti
McGovern mjög gagnrýnina á
Vietnamstyrjöldina. Þegar
Rohert Kennedy gaf kost á sér
til lorsetaframboðs veturinn
1968 studdi McGovern hann.
Eftir að Robert Kennedy var
myrtur, tók McGovern upp
merki hans og gaf kost á sér til
forsetaframboðs 18 dögum áð-
ur en flokksþing demókrata
kom saman. Hann fékk nær
200 atkvæði á flokksþinginu og
var þar um að ræða marga
hörðustu stuðningsmenn
Kennedys, sem ekki gátu sætt
sig við McCarthy.
FYRST eftir að McGovern
gaf kost á sér lil framboðs i
janúar i fyrra, fjöliuðu ræður
hans mest um Vietnam-
styrjöldina. Þær öfluðu honum
m .a. fylgis stúdenta og annars
ungs fólks. Landhúnaðarþekk-
ing hans hefur aflaö honum
fylgis meðal bænda. Eftir að
Njxon fór að flytja herinn
heim frá Vietnam, hefur
McGovern tekið að ræða
meira um ýmis efnahagsmál,
þvi að horfur eru á, að kosn-
ingabaráttan snúist fyrst og
fremst um þau. Hinsvegar
vakti það litla athygli, sem
McGovern hafði um þau mál
að segja þangað til Wallace
kom til sögu og vann glæsileg-
an sigur i prófkjörinu i Flór-
ida.
Hinn mikli sigur Wallace
stafaði ekki sizt af þvi að hann
deildi hart á höfðingjana i
Washington, forsetann, öl-
dungadeildarþingmennina og
ráðherrana fyrir undanláts-
semi við auðhringa og auð-
menn, sem m.a. birtist i rang-
látum skattalögum.
McGovern greip þetta á lofti
og lýsti skatttillögum, sem
hann hafði borið fram, ásamt
tillögum um velferðarmál,
Framhald á bls. 15
Þ.Þ.