Tíminn - 20.04.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Fimmtudagur 20. april 1972.
Jón Sveinsson:
Lárósmálið á lokastigi?
Eins og lesendum blaOsins er
kunnugt, hafa orOið mikil blaOa-
skrif um LárósmáliO, svonefnda.
Hætt er viö, aö hinn almenni les-
andi þessa efnis hafi átt erfitt
meö aö gera sér fulla grein fyrir
þvi, hvernig stööu Lárósstöövar-
innar sé raunverulega háttaö I
málinu. Kemur þetta til af þvl aö
andstæðingar stöövarinnar hafa
þrástagast á sömu rangfærslun-
um, enda þótt aö marghraktar
séu fullyröingar þeirra hér I blaö-
inu, m.a. um laxveiöi f sjó (sem
ekki hefur átt sér staö).
Tilgangur Lárósstöövarinnar
Meö starfsemi okkar i Lárós-
stööinni er að þvi keppt aö fram-
leiöa lax I stórum stll til útflutn-
ings. Aö vissu leyti er þetta gert
meö nýjum hætti, þ.e. sköpuö
hafa verið einkar hagstæö skil-
yröi til fiskiræktar f 165 hektara
stórum lónum, er liggja viö sjó,
og sett út i svæöiö á undanförnum
árum 1.5 millj. laxaseiöa af
ýmsum stæröum, auk þess sem
lax hefur hrygnt á svæöinu.
Viö teljum okkur þvi vera aö
brjóta nýja braut, sem við vonum
aö gefi okkur sem öðrum mögu-
leika á nýrri atvinnugrein. At-
vinnugrein, sem eigi i vændum aö
veröa bæöi skemmtileg og nota-
drjúg fyrir komandi kynslóöir hér
á landi.
Laxvciöilöggjöfin
bað skal sagt löggjafanum til
hróss, að I laxveiðilögunum, er
tóku gildi áriö 1970, er kveöiö á
um fiskeldisstöövar og aöra fiski-
ræktarstarfsemi, sem veitir slikri
starfsemi nauðsynlegar heimildir
og jafnframt þá vernd, sem æski-
leg er.
1 laxveiðilögunum er fjallaö um
ýmis atriði og sagt fyrir um, hvar
sé heimilt að stunda veiðiskap
gagnvart laxi og silungi og með
hvaöa hætti. Er þvi auövelt fyrir
þá, sem vilja vita um hiö sanna i
hverju tilviki aö fá um þaö vitn-
eskju í laxveiðilöggjöfinni. Hins-
vegar veröa þeir hinir sömu jafn-
framt aö vita um tilefni þess, aö
þeir fóru aö glugga I lögin. betta
viröist mér aö hafi skort á hjá
vekjanda þessa máls, Jakobi V.
Hafstein, gegn Lárósstöðinni.
Hann á erfitt meö að gera mun á
þvi óraunverulega og þvi, sem er,
eftir málflutningi hans að dæma.
Upphaflega fullyrtu þeir Fróð-
árfélagar að veiöiskapurinn i
Lárósi heföi átt sér staö I sjó, sbr.
74. grein fyrrnefndra laga, sem
þeir vitnuðu til i málflutningi sin-
um. En grein þessi fjallar um lax-
veiöi I sjó. Siöar hopuöu þeir fé-
lagar úr sjónum upp á ósasvæöi
(fiskiræktarsvæöi félagsins).
Meö fyrrnefndri fullyröingu um
laxveiöi f sjó, var sett fram mjög
alvarleg ásökun gegn okkur, sem
varöar sekt og varðhaldi, sbr. lög
um lax- og silungsveiöi. En slfk
sekt getur numiö allt aö 500 þús-
und krónur og auk þess varöhaldi,
eins og áöur segir, ef sakir eru
miklar. Munu fæstir taka nefnd-
um áburði án andsvara.
Eölileg undanþága
Undanþága sú, sem veitt var
s.l. sumar Lárósstöðinni, var
reist á heimildarákvæði I lögum
og var fyllilega eölileg og rétt-
mæt, eins og ástatt var. Veiöi-
leyfið var gefiö út 2. júli, en fram
að þeim tima og reyndar fram
eftir júlimánuöi voru mestu
þurrkar, sem komið hafa (júni
allur) hér á landi s.l. 100 ár, sam-
kvæmt upplýsingum Veðurstofu
Islands.
Kangar vigstöövar
Engu er þvl likara I fram-
kvæmdinni en aö þeir Fróðár-
félagar hafi talið þann kost
vænstan að vinna að breytingu á
lögum islenzka rlkisins á þann
hátt að ráðast gegn þeim, sem
njóta heimildarákvæða laxveiði-
laganna (Lárósstöðin), þess sem
veitir heimildina (landbúnaöar-
ráöherra) og þess, sem fjallar
um málið á ráðgjafarsviöinu
(veiðimálastjóri) Fyrrgreinda
heimild getur ráðherra veitt þar
sem svo hagar til.aö veiði á ósa-
svæöi er eigi talin skaðvænleg, aö
dómi faglegs aðila, sem i þessu
tilviki er veiðimálastjóri.
Ósaveiöi stunduö vlöa
1 grein minni hér i blaöinu 23.
febrúar s.l. vék ég að netjaveiöi
20 jaröa f Borgarfiröi og austan
fjalls, er stunduöu slika laxveiöi á
ósasvæöum og sagöi aö ég heföi
hvorki fyrr né siöar heyrt því
haldið fram aö þar væri um lax-
veiöi i sjó aö ræöa. Myndi þeim
vciðieigendum, sem þarna ættu
hlut aö máli, þykja þaö furöulegt
eins og okkur Lárósmönnum, aö
þeir væru úthrópaðir sem veiöi-
þjófar á fiski úr ám í öörum fiski-
hverfum.
bað merkilega skeði að fallist
var á, að þessi veiði væri i lagi,
þvi að hún byggðist á hefö, og var
vitnað til ákvæöa i lögum þessu til
stuðnings. Var bent á 14. grein
laganna, en hún fjallar einmitt
um laxveiði i sjó! Akvæði hennar,
er þetta snertir, kom inn i lög,
þegar laxveiði i sjó var bönnuð
árið 1932, en þeim sem stunduðu
slika veiði þá var hún heimiluð
áfram. betta varðar t.d. tvær
jarðir vestan Borgarness. —
Netjaveiöin á ósasvæöunum
styðst því ekki viö neina hefö, eins
og talað hefur veriö um, heldur er
hér um netjaveiöi aö ræða, eins
og hverja aðra veiði á laxi og sil-
ungi i ám og vötnum hér á landi.l
þessu sambandi má nefna t.d.
Hvanneyrarveiði og ölvalds-
staðaveiði I Hvitá I Borgarfirði,
er stunda veiði á ósasvæði ár-
innar.
bað, sem Fróðárfélagar segja
um hefðina, jafngildir þvi að þeir,
sem rækta fisk á áður fisklausu
svæði eigi engan rétt i þessu
sambandi og muni ekki öðlast
hann og þetta eigi jafnvel við um
aöila, sem sé einn i^m að veiöa af
fiskstofni viökomandi vatna-
svæöis og hafi umráö yfir þvl öllu,
og hafi ræktaö upp fiskstofninn
frá grunni, eins og viö höfum
gert.
Hverjir njóta uppskerunnar?
Eitt af þvi, sem haldiö hefur
verið fram, er að við höfum verið
að veiða lax úr hinum ýmsu ám á
noröanverðu Snæfellsnesi og
jafnvel viðar að og féll þessi læ-
vislegi áróður (órökstutt fullyrð-
ing) vel að fyrrnefndum áburði
um laxveiði i sjó.
Vitað er, að laxinn er sérstak-
lega ratvis og átthagatryggur og
mun skila sér um 90% i sina á eöa
sitt vatnasvæði. Skilar þvi aukin
útsetning laxaseiða á einu svæði
meira magni af laxi úr sjó i við-
komandi vatnasvæði. beir laxar,
sem villast, ef svo má segja,
verða þvi fleiri þar sem mikið
magn seiða er sett út, eins og t.d. I
Lárósi (1.5 millj. seiða) og njóta
væntanlega nærliggjandi svæði
þvi frekar þeirra útsetninga en
Lárós frá þeim litlu seiðaútsetn-
ingum (5-10 þús. sjógönguseiði)
undanfarin ár i ár á norðanverðu
Snæfellsnesi. bessi samanburður
er gerður að gefnu tilefni, en ekki
til þess að gera litið úr þvi starfi,
sem unnið hefur verið af öðrum,
sem er góðra gjalda vert.
Reynslan er ólygnust, segir
orðtakið. Og það hefur sýnt sig
eftir að ræktunin i Lárósi fór að
skila árangri á þessu áður lax-
lausa svæði, að lax varð viða vart
á Snæfellsnesi þar sem hann hafði
ekki komið áður.
Fordómar gegn netjaveiöi
Eins og kunnugt er, var Lárós-
málinu varpað inn á aðalfund
Landssambands stangarveiði-
manna i nóvember s.l. væntan-
lega i trauti þess að menn þar létu
neikvæða afstöðu sina til netja-
veiði á laxi móta viðhorf sin til
þessa máls. Fundarmönnum til
sóma var tillögu þeirra Fróðár-
manna um vítur á „laxveiði i sjó
við Lárós” visað frá fundi með 26
atkvæðum gegn 5 og málið lagt i
hendur stjórnar LS.
í framhaldi af fyrrnefndum
fundi, kom fréttá baksíðu Tímans
1. desember s.l með stóru letri
„Dregið fyrir í sjó við Lárós.” Og
þessi meiðandi fyrirsögn gagn-
vart okkur var upphaf blaöa-
skrifa í Timanum, sem kunnugt
er.
Framtíðarmál
brátt fyrir allt, hefur ýmislegt
komið fram vegna skrifa um
Lárósmálið, sem vakið hefur
menn til umhugsunar um fiski-
ræktarmálin og hvatt menn til
umræðu um þessi framtiðarmál
okkar. Má þvi segja að fátt sé svo
með öllu illt að ekki boði nokkuð
gott. Nýjungar, eins og það, sem
við erum að gera i Lárósstöðinni,
verða oft aö skotspæni aðila, sem
ekki átta sig á þvi að allir hlutir
eru á hreyfingu og timans hjól er
ekki unnt að stöðva, og hins vegar
úrtöluraddir, ef vel miðar hjá
öðrum en þeim sjálfum. baö ligg-
ur i hlutarins eðli að öllu máli
skiptir að skilningur og^velvilji
móti viðhorf manna til nyjunga i
fiskiræktinni, eins og annara
góðra nýjunga, enda hefur það
sjónarmið verið rfkjandi meðal
ábyrgra aðila.
Jón Sveinsson
Eftirmáli
Eins og keraur fram i þessari
lokagrein Jóns Sveinssonar um
Larósmálið svonefnda, þá er það
rétt, að fyrirsögn Timans hljóöaði
upp á fyrirdrátt i sjó við Lárós.
Timinn getur fúslega fallizt á, aö
þessi fyrirsögn geti valdiö mis-
skilningi, þvi eins og komið hefur
fram i skrifum um máliö, þá
halda Lárósmenn fast við þá
skoðun,að um ósaveiði sé að ræöa
á félagssvæði.Timinn er ekki i að-
stöðu til aö meta þetta atriði, og
vill þvi benda á,að fyrirsögnin er
ranghermi. Um fréttina sjálfa er
það að segja, að ekki var tekið
fram, að á fundi Landssambands
stangaveiðifélaga var Lárósmál-
inu visað til stjórnar sambands-
ins með tuttugu og sex atkvæðum
gegn fimm, og er það upplýsandi
um viðhorfið á þinginu. betta at-
riði féll niður af misgáningi.
Ritstjóri.
mmrn M WMlmlMM,,!,
.ItHllllllffllmllimillfflíflnMllllMMnTnillfflll
■
f
Jómfrúræða Olafs Þ. Þórðarsonar:
Núgildandi hafnarlög lama
þjónustustarfsemi sjóvarplóssanna
— Fiskihafnirnar verði gerðar að landshöfnum
EB-Rcykjavik.
rtlafur b. bóröarson (F) hefur
lagt fyrir Sameinaö Alþingi til-
lögu um aö þingiö álykti, aö allar
fiskihafnir landsins veröi geröar
aö landshöfnum, en telji eölilegt,
aö framkvæmd þess veröi I
áföngum. Mælti Ólafur fyrir til-
lögunni á fundi I Sameinuöu þingi
s.l. þriöjudag, og flutti þar meö
jómfrúræöu sina I þinginu. Fer
hún hér á cftir:
„Fyrr i þessum mánuði h'orfðí
ég á kvikmynd i sjónvarpinu, sem
fjallaði um þjóðflutningana
miklu, sem urðu rómverska rik-
inu að falli. Söguskýrandi
myndarinnar var ekki I neinum
vafa um orsök þjóðflutninganna.
Orsök þeirra var leitin að gull-
inu. Gullið var æðsta tákn verð-
mæta þeirra tima, og er vist enn i
margra hugum. Við, sem horft
höfum á þjóðflutningana hér
innanlands og viljum skilja þá,
hljótum fyrst of fremst aö gera
okkur grein fyrir þvi, að orsök
þeirra er sú sama og hinna fornu,
það er leitin að gullinu i hinum
nýju myndum þess, lifsþægindun-
um. begar ég tala um þjóðflutn-
inga, á ég ekki við þá breytingu,
að fólki fækkar i frumatvinnu-
greinunum, landbúnaði og
sjávarútvegi, og fjölgar i iðnaði
og þjónustugreinunum, heldur
hitt, að meira en helmingur
þjóðarinnar er kominn hér á
Reykjanesskagann.
Aöalmisskilningur margra,
sem þessi mál þó hugleiða af
fullri vinsemd að eigin sögn, ligg-
ur i þvi, aö þeir telja legu og
landsgæði Reykjanesskagans for-
sendu flutninganna, en svo er
ekki nema að litlu leyti.
Aðsetur stjórnvaldanna hér á
þessu svæði, ásamt samþjöppun
fjármála- og þjónustustarfsemi,
er höfuðorsök flutninganna. bar
aö auki höfðu atburðireins og sið-
ari heimsstyrjöldin, með hernámi
íslands, mikil áhrif. Ranglát lög-
gjöf á ýmsum sviðum hefur og
stuðlaö að fólksflutningum. bau
lög sem ég ætla óþörfust lands-
byggðinni i dag eru hafnarlögin.
bau valda lömun á þjónustustarf-
semi sjávarplássanna. Mér er
ljóst, að vegna hafnarlaga er v-
eriö að hrekja fólk úr sjávar-
plássunum úti um allt land til
Reykjavikur, þvi að hver vill búa
á annars og þriðja flokks þjón-
ustusvæði? Hinu opinbera hefur
nú um árabil gengið verr og verr
að fá menn til þjónustustarfa úti á
landsbyggðinni. A sama tima og
gatnagerð fleygir áfram á aðal-
þéttbýlissvæðinu, hefur hún viöa
staðiö I stað I sjávarplássunum,
og óvistleiki þessara staða þvi
stuðlað að þvi, að fólk helzt þar
ekki við, þótt það slái til að fara út
á land til reynslu.
Nú er það svo, að öll viljum við
eiga veglega höfuöborg sem
drottningu norðursins, en jafn-
framt öfluga landsbyggð- og
efnahagslegt sjálfstæöi landsins
veröur ekki tryggt nema með bvi
að nýta gæði landsins alls.
Sjávarplássin hringinn i kringum
landið eru stoðir þess efnahags-
kerfis, sem farsæld þjóðarinnar
byggist á i dag.
Sú þingsályktunartillaga, sem
ég flyt hér, er þeim mikiö hags
munamál. bað er lykillinn aö
fjárhagslegum framkvæmda-
mætti þeirra. Tillagan hljóðar
svo:
„Alþingi ályktar að allar fiski-
hafnir landsins verði gerðar að
landshöfnum, en telur eðlilegt að
framkvæmd þess veröi i
áföngum.”
Greinargerðin með tillögunni
er svohljóðandi:
rtlafur b. bóröarson
„Með lögum frá Alþingi eru öll-
um sveitarféíögum ætlaðir
sömu tekjustöfnar. baö verður
þvi að teljast ráttlætismál, að
þeim séu ætluð hliðstæð verkefni.
Mikið hefur skort á, að svo væri.
Fiskihafnirnar hafa tekið til sin
bróðurpartinn af fjárhagsgetu
sjávarplássanna, og þar með orð-
iö þess valdandi, að þjónustu-
starfsemi og framkvæmdir á öðr-
um sviðum hafa setið á hakanum.
Fiskihafnirnar eru hluti af at-
vinnutækjum sjávarútvegsins,
jafnnauðsynlegar og bátarnir og
frystihúsin. Kostnaður viö þær er
þvi með réttu hluti af rekstrar-
kostnaði sjávarútvegsins. bar
sem vitað er að sjávarútvegurinn
greiðir opinber gjöld að fullu til
jafns við aðra atvinnuvegi ber
honum og sú þjónusta af hálfu
rikisvaldsins, er hann þarfnast.
A sama tima og rikisvaldið
veitir sjómönnum skattfriðindi
sem viðurkenningu á þjóðfélags-
legu mikilvægi þeirra starfa, sem
þeir vinna, er það I hrópandi
ósamræmi, að sjávarplássum,
heimkynnum þeirra, er gert að
skyldu að leggja svo mikið fé til
hafnarmála, að fjárhagsgetu
þeirra er ofboðið og önnur þjón-
usta lömuð.
Hver vill búa á svæði, sem er
þannig dæmt til kyrrstöðu?
Hver vill bera ábyrgð á þvi að
dæma þessi svæði til slikrar kyrr-
stöðu? Hafa þeir, sem vinna við
fiskinn, eitthvað til saka unnið
sem réttlætir þær aðgerðir af
hálfu hins opinbera að ræna
sveitarfélög þeirra svo fram-
kvæmdagetu sinni?
Ég segi nei, og þess vegna legg
ég til, að þessi þingsályktunartil-
laga verði samþykkt”
Flutningsmaður visar jafn-
framt til fylgiskjals, sem er
ályktun Fjórðungssambands
Vestfjarða 18. marz s.l. um sama
efni.