Tíminn - 01.06.1972, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 1. júnl 1972.
TÍMINN
7
Ctgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-
ÍSSiarinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,::;:::!
lijSyiAndrés Kristjánsson (ritstjórn Sunnudagsblaös Timans).:i:i:i:i:i
iíSiÍij Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslasoni. • Ritstjórnarskrif-|i|i|i|:;i
stofur I Edduhúsinu viö Lindargötu, símar 18300-18306.SSi;
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýs-!;!;;;>;;
ingasimi 19523. Aörar skrifstofurrsimi 18300. Askriftargjaldi;i;i;i;i;
225 krónur á mánuöi innan lands, I lausasöiu 15 krónur ein-
takiö. Blaðaprent h.f.
Dæmin sanna
Mbl. skrifar um verðlagsþróunina um þessar
mundir eins og hér á landi hafi aldrei hækkað
verðlag fyrr. Auðvitað gera allir sér grein fyrir
þvi, að vandi verðbólgunnar er nú mikill.
En mönnum er jafnframt skylt að gera sér
grein fyrir þvi af hverju vandinn stafar. Verð-
stöðvun sú, sem fyrrverandi rikisstjórn greip
til á árinu 1970 til að hafa allt slétt og fellt á
yfirborðinu meðan verið var að kjósa, leysti
engan vanda fremur en kosningaverðstöðvunin
1967.
Dæmin sanna, að eftir að verðstöðvun lýkur
skellur yfir alda verðhækkana. Verðstöðvunin
er aðeins stifla,sem safnar verðhækkunum
saman i uppistöðu. Þegar verðstöðvun lýkur er
eins og sprengd sé flóðgátt og verðhækkanaflóð
fellur yfir efnahagskerfið.
Þegar kosningaverðstöðvuninni 1967 lauk i
nóvember 1967 og fram i janúar 1968 hækkaði
framfærsluvisitalan um 21 stig.
Til samanburðar má geta þess, að allt árið
1966 hækkaði framfærsluvisitalan um 13 stig og
þótti auðvitað yfrið nóg. Árið 1965 hækkaði visi-
tala framfærslukostnaðar um 15 stig.
Þetta dæmi sýnir ljóslega eðli verðstöðvun-
ar. Hún frestar verðhækkunum um sinn, en
siðan skellur aldan yfir og á þremur mánuðum
eftir kosningaverðstöðvunina 1967 hækkaði
visitalan um 21 stig.
Kosningaverðstövunin 1967 leysti aðeins
þann vanda fyrrverandi rikisstjórnar að halda
velli i kosningunum 1967.
Sú verðstöðvun, sem tók gildi 1. nóv. 1970 og
átti að gilda til 1. nóv. 1971, hafði sama eðli og
tilgang.En landsmenn létu ekki lengur blekkj-
ast. Fylgja þessarar verðstöðvunar er nú að
verki i efnahagskerfinu.
Rikisstjórnin hefur reynt að halda verð-
hækkunum i skefjum af fremsta megni. En
talsverðar verðhækkanir voru óumflýjanlegar,
ef atvinnurekstur átti ekki að komast i veru-
lega erfiðleika.
Mergurinn málsins er svo sá, að núverandi
rikisstjórn ætlar sér, ólikt fyrri rikisstjórn, að
leysa þennan vanda án þess að skerða umsam-
inn kaupmátt launa. Hún ætlar þvert á móti að
stefna markvisst að þvi að auka kaupmátt
launa. Þing Verkamannasambands Islands
staðfesti,að kaupmáttur launa verkafólks hef-
ur aldrei orðið meiri en um þessar mundir.
Efnahagsörðugleikarnir, sem nú er við að
etja, eru raunar vaxtarverkir velmegunarinn
ar. Og þrátt fyrir þá rikir nú meiri bjartsýni i
islenzku þjóðlifi en oftast áður. Framfara og
framkvæmdaviljinn hefur aldrei verið sterkari
en nú. Það mun verða rikisstjórninni hvatning
til að takast á við vandann.
—TK
ERLENT YFIRLIT
Getur McGovern
unnið Nixon?
Hörð barátta Humphreys og McGoverns í Kaliforníu
McGovern
MARGT bendir til, aö þessa
dagana sé háö i Kaliforniu úr-
slitagliman um það, hver
verði frambjóðandi demó-
krata i forsetakosningunum i
haust. Af þeim forsetaefnum
demókrata, sem taka þátt i
prófkjörunum, standa nú að-
eins tvö eftir, en þau voru upp-
haflega ellefu eða tólf. Hér er
um þá McGovern og Hump-
hrey að ræða. Þegar prófkjör-
in hófust, þótti hvorugur
þeirra sigurvæniegur. Mc-
Govern var litið þekktur og
jafnframt var litið á hann sem
sérstakan fulltrúa róttækustu
vinstri aflanna innan flokks
demókrata. Humphrey hafði
hinsvegar beðið ósigur i sið-
ustu forsetakosningum og
yfirleitt hefur ekki þótt sigur-
stranglegt að bjóða fram for-
setaefni, sem var búið að biða
ósigur. Þrátt fyrir þetta hefur
farið svo, að þeir McGovern
og Humprey standa nú einir
eftir. McGovern getur þakkað
þetta þvi, að hann hefur skipu-
lagt kosningabaráttuna betur
en nokkur annar, enda hefur
hann átt harðsnúinn hóp
stuðningsmanna, þar sem eru
ákveðnustu andstæðingar
Vietnamstyrjaldarinnar. Hin
auknu átök i Vietnam hafa
lika orðið mikið vatn á myllu
hans. Þvi til viðbótar hefur
hann svo komið vel fyrir bæði
á fundum og sjónvarpi. Hann
hefur vakið tiltrú með fram-
komu sinni og hóflegum mál-
flutningi. Honum hefur tekizt
að skapa þá trú, að sigur hans
myndi valda breytingum til
bóta i æðstu stjórn Bandarikj-
anna. Humphrey hefur hins-
vegar notið þess, að hann hef-
ur reynzt enn sem fyrr hinn
óþreytandi og vigreifi bar-
áttumaður og borið að þvi
leyti höfuð og herðar yfir alia
keppinauta sfna, þótt hann sé
þeirra elztur, eða nýlega orð-
inn 61 árs. Hann nýtur og lika
fornrar frægðar sem helzti
leiðtogi róttæku vinstri afl-
anna i flokki demókrata
um langt skeið. Þessvegna
getur hann enn treyst á fylgi
blökkumanna og verka-
manna, þvi að hann hefur allt-
af ótrauður stutt hlut þeirra
þjóðfélagsþegna, sem bjuggu
við lakari kjör en aðrir. En
það fylgir honum eins og
skugginn, að hann var vara-
forseti hjá Johnson og að hann
tapaði i siðustu f.orsetakosn-
ingunum. Honum er ekki held-
ur sýnt um að skipuleggja
vinnubrögð.
ÞEGAR aðalbaráttan milli
þeirra Humphreys og
McGovern hófst i Kaliforniu
nú fyrir mánaðamótin, virtust
fleiri spár hagstæðari þeim
siðarnefnda. Hann hefur stöð-
ugt verið að sækja á og trúin á
sigurmöguleika hans vaxa.
Þetta hefur m.a. stuðlað að
þvi, aö hann hefur fengiö si-
vaxandi framlög i kosninga-
sjóðinn. Hann hefur þegar á að
skipa fjölmennu og einbeittu
áróöursliði i Kaliforniu, ekki
sizt meöal ungs fólks. Fjár-
hagslega og skipulagslega
stendur McGovern mun betur
að vigi.
Fylgismenn Humphreys
játa, að vigstaða hans sé að
mörguleyti veikari. Þeir binda
þvi aðalvonir sinar við þrjú
sjónvarpseinvígi, sem sam-
komulag er um, að þeir
Humphrey og McGovern heyji
fyrir prófkjöriö, sem fer fram
næsta þriðjudag. Fyrsta ein-
vigiö fór fram á sunnudaginn
var. Nokkuð eru skiptar
skoðanir um niðurstöður þess.
Þannig telur fréttamaður
,,The Times” i London, aö
McGovern hafi veitt öllu betur
og hann fengið tækifæri til að
útskýra ýms umdeild stefnu-
atriði sin. Fréttamaður „The
Guardian” i Manchester telur
hinsvegar, að Humphrey hafi
unnið á stigum, ef svo mætti
segja. Hann hafi verið i sókn
mest allan timann og
McGovern lent i varnarstöðu.
Einkum deildi Humphrey hart
á ýmsar tillögur hans i efna-
hagsmálum, eins og t.d. varö-
andi stórfelldan niðurskurð á
hernaðarútgjöldum. Slikur
niðurskurður myndi veikja
áhrif Bandarikjanna út á viö
og draga stórlega úr atvinnu i
Kaliforniu, en þar er mikill
hluti hergagnaiðnaðarins
staösettur. McGovern lenti
þessvegna i þeim vanda aö
þurfa að útskýra tillögur sinar
og rökstyðja þær. Helzt gat
hann komið höggi á Hump-
hrey i sambandi við Vietnam-
styrjöldina, en þar var vörn
Humphreys sú, að þar hefðu
báðir haft rangt fyrir sér i
upphafi og t.d. greitt atkvæði
með Tonkin-ályktuninni um-
deildu, en Johnson taidi, að
hún heimilaði honum að senda
herlið tíl striösþátttöku i Viet-
nam.
VIÐUREIGN þeirra
McGoverns og Humpreys er
að þvi leyti persónulegur
harmleikur, að þeir eru gaml-
ir samherjar i stjórnmálum og
voru nánir vinir áöur fyrr.
Þegar McGovern kom fyrst
sem þingmaður til Washing-
ton, hafði hann nánara sam-
band við Humphrey en nokk-
urn þingmann annan, enda leit
hann á Humphrey sem eins-
konar lærimeistara sinn. Þeir
tala lika enn persónulega vel
um hvorn annan. Humphrey
sagði t.d. i áöurnefndu sjón-
varpseinvlgi, að hann myndi
fúslega styöja McGovern, ef
hann yrði fyrir valinu sem
frambjóðandi i forsetakosn-
ingunum, og jafnframt myndi
hann reyna að leiðbein-honum
á rétta braut, að þvl leyti sem
skoðanir hans nú væru rangar.
McGovern fór einnig viður-
kenningaroröum um Hump-
hrey. I einviginu reyndi
McGovern áð leggja áherzlu
á, að hann hefði skilyröi til að
marka nýja forustu, sem
Bandarikin þörfnuðust, en þau
skilyrði hefði Humphrey ekki.
Humphrey lagði hinsvegar á
það megináherzlu, að hann
hefði reynslu og þekkingu og
gæti þvi til staöfestingar bent
á augljósan árangur af starfi
sinu og baráttu.
Ef Humphrey tapar i Kali-
forniu, eins og frekar eru tald-
ar horfur á, er hann talinn úr
leik. Hann er lika hvergi nærri
viss um útnefningu á flokks-
þinginu, þótt hann vinni i Kali-
forniu, en óneitanlega myndi
hanú þá þokast nær markinu.
Það yrði lika mikiö áfall fyrir
McGovern, ef hann tapaði i
Kaliforniu, en þó yrði hann
samt ekki talinn úr leik. Hins-
vegar mun sigur hans þar
sennilega einnig tryggja hon-
um sigur i New York, en þar
fer prófkjörið fram 20. júni.
Eftir sigra i tveimur stærstu
rikjum Bandarikjanna yrði
erfitt og sennilega útilokað
að stöðva útnefningu hans á
flokksþinginu.
EN ÞÓTT McGovern takist
þannig með miklum dugnaði
og fyrirhyggju að sigra keppi-
nauta sina hjá demókrötum, á
hann það eftir, sem er miklu
þyngri þraut, að sigra Nixon i
sjálfum forsetakosningunum.
Enn hefur honum ekki tekizt
að vinna bug á þeirri vantrú,
að hann sé einna óliklegastur
til þess af forsetaefnum demó-
krata! Astæðan er sú, að hann
nýtur ekki fullkomins stuðn-
ings nema vinstra arms
demókrata, en hann þarf að
geta sameinað demókrata, ef
hann á að geta sigrað i for-
setakosningunum. And-
stæðingarnir hampa þvi nú
mjög, að McGovern eigi eftir
að verða Goldwater demó-
krata, en þá eiga þeir við það,
að Goldwater var frambjóð-
andi republikana 1964 vegna
öflugs stuðnings hægri arms '
republikana i prófkjörunum,
en beið siðan hinn herfilegasta
ósigur i forsetakosningunum.
Bersýnilegt er, að
McGovern gerir sér þetta vel
ljósLHann reynir þvi i vaxandi
mæli að miða málflutning sinn
við hægri demókrata og óháða
kjósendur, eða m.ö.o. hann
reynir að fá aukna breidd i
málflutning sinn. Allt bendir
til, að hann hafi óbilandi trú á,
að hann verði næsti forseti
Bandarikjanna og sú trú er
ekki lítill styrkur. McGóvern
segist ekki trúa þessu vegna
þess, að hann sé sjálfsagöur
forseti sökum hæfileika sinna,
heldur séu aðstæður og sögu-
leg þróun sér i vil og slíkt hafi
alltaf mest að segja. Þ.Þ. t