Tíminn - 28.07.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur. 28. júli 1972
Ljósmynd-SSl
Spasski, Fischer og aðaldómarinn Lothar Schmidt
Lögfræðingurinn Paul Marshall lýsir skjólstæðingi sínum:
Höfuðverkurinn mikli - „Baby” Fischer
Astæðan fyrir þvi að Robert
,,Baby” Fischer er hræddur við
blaðamenn er sú, að þegar hann
var 17 ára, sumarið 1961, veitti
hann Ralph Ginzburg langt og
mikið viðtal, sem birtist siðan i
Harper’s Magazine i janúar árið
eftir. Þar mátti lesa á milli lin-
anna — og jafnvel i þeim — að
Fischer væri villtur unglingur,
montinn fram úr hófi og hafandi
áhuga á þvi einu aö vera i falleg-
um fötum. Hann afgreiddi Sovét-
menn á einfaldan hátt, kallaði þá
„patzers”, argasta skammar-
yrði, sem hægt er að gefa skák-
mönnum. 1 viðtalinu lét hann eitt-
hvað liggja að þvi, að hann gæti
komizt yfir hvaöa konu sem væri,
niddi kennara sina i menntaskóla
og talaöi mikið um alla þá pen-
inga.sem hann ætlaði að græða á
skák. Siðan heíur verið auðveld-
ara að ná i Sjú En-lai.
„Hið eina, sem ég vil nokkurn
tima gera,” sagði hann einhverju
sinni, „er að tefla.” Það er nokk-
uð rétt, en hann hefur áhuga á
t'leiru. Hann hefur mikinn áhuga
á fötum — ekki klæöskerasaum-
uðum, þvi hann þolir vitaskuld
ekki, að einhverjir skraddarar
séu að þukla hann upp og niður,
góðum mat og íerðaútvarpstækj-
um, þvi þau gefa frá sér hljóð um
leið og kveikt er á þeim. Bibliuna
þekkir hann út og inn, enda gekk
hann með ritningúna á sér i mörg
ár á meðan hann var táningur.
F’ischer hefur stöðugar áhyggj-
ur af peningum, en er oft kæru-
laus og eyðslusamur. Vini á hann
fáa, og allir þeirra eru skákmenn.
Þegar hann er i New York, eyðir
hann löngum kvöldum og nóttum
við að rannsaka skákir með Bern-
ard Zuckerman, sem skrimtir á
skákmennsku og er heimsvirtur
fyrir þekkingu sína á byrjunum.
Tveir nánustu vinir Fischers eru
sagðir vera Jim Gore, sem einu
sinni var sterkur skákmaður, en
teflir ekki lengur (nú vinnur hann
fyrir sér sem bankastarfsmaður)
og Jackie Beers, meðalskákmað-
ur, sem fær hvergi að tefla i
heimaborg sinni, New York,
vegna geðillsku, ef hann tapar.
Það, sem vinir hans virða helzt
við hann, er takmarkalaus ást
hans á skák og virðing hans fyrir
henni. t rauninni litur hann alls
ekki á skák sem leik og ekki einu
sinnisem andlegt þjálfunaratriði,
heldur sem raunverulegt lif, eitt-
hvað eilift, dásamlegt og satt. En
þetta verður til þess, að mjög
erfitt er að umgangast hann.
„Ég hlakka aldrei til að eyða
kvöldi meö Bobby”, sagði skák-
meistari nokkur, sem þekkt hefur
hann i mörg ár. „Ég verð dauð-
þreytturá að tala um þá stórkost-
legu skó, sem einhver fabrikant i
Argentinu býr til, eða hvernig
maður verði sljór af að horfa á
sjónvarp eða allt, sem sett er i
mat nú á dögum. Maöur getur
ekki rætt um stjórnmál við hann,
þvi Bandarikin eru stórfengleg-
asta og mesta land i heimi og ég
hef ekki áhuga á aö tala um út-
varp timunum saman.
Og ekki batnar það, þegar mað-
ur fer eitthvað með honum. F’yrir
nokkrum árum ætlaði ég að fara i
leikfimi og hann spurði, hvort
hann mætti koma með. Jú, mér
fannst það alveg sjálfsagt. En
drottinn minn! Hann kom sér
aldrei af stað. Fyrst þurfti hann
að gera þetta, svo að biða eftir
hinu og loks gat hann ekki fundið
eitthvað annað.
Ef maður ætiar að borða með
honum, þá fær maður ekki bita
fyrr en um miðnætti, og ef maður
ætlar i gönguferð gengui hannsvo
hratt og klofar svo áfram, að
maöur er uppgefinn eftir 15
minútur. Ef maður er aftur á
móti að tefla við hann eða rann-
saka skákir, er hann stórkostleg-
ur. — Þess utan er Bobby mjög
erfiður félagi. Hann reynir að
vera vingjarnlegur, en það bara
gengur ekki.”
Miðpunkturinn i lifi Fischers er
einangrun. Um tima hélt hann
ibúð i New York (Brooklyn) og
siðar i Los Angeles, en siðan 1969
hefur hann búið i gistihúsum.
Þegar hann var yngri, safnaði
hann bókum um skák, en fyrir
nokkrum árum siðan seldi hann
safn sitt Walter Goldwatér, for-
manni „Marshall Chess Club”
fyrir 500 dollara. Fornbókasali
nokkur hafði boðið honum 650
dollara fyrir safnið, en Fischer
sagði nei og vildi ekki fara til
hans aftur, þegar hann komst að
þvi, að enginn vildi borga honum
meira.
Megnið af eigum sinum fer
hann með með sér og skilur annað
eftir hjá kunningjum og vinum.
Systur sina (sem nú er stödd hér á
landi) sér hann sjaldan, allir
kunningjar hans eru skákmenn
og stúlkur gera hann aðeins
vandræðalegan. Stúlka nokkur,
sem fór út með honum einu sinni,
sagði eftir á: „Aldrei aftur”. Ef
Fischer hefði ekki skákina, væri
hann algjörlega einn i heiminum.
Allt frá upphafi var litið á
F’ischer sem sérvitring, óvenju
hæfileikamikinn, en hann fór ekki
að vekja verulega athygli fyrr en
á Bandarikjamóti árið 1956, þeg-
ar hann var 13 ára. Einn andstæð-
inga hans var Donald Byrne, sem
nú er prófessor i ensku við há-
skólann i Pensylvaniu. (Byrne er
staddur hér á landi nú og skrifar
um einvigið.) Byrne var og er
mjög sterkur skákmaður og i tafli
sinu við Fischer hafði hann þá
yfirburöi að hafa margra ára
reynslu — og hvitt, hann fékk að
byrja.
Snemma i skákinni fórnaði
„Baby” Fischer drottningu sinni.
Yfirleitt er það harla óvenjulegur
leikur, og i þessu tilfelli var hann
næsta ótrúlegur. Byrne vissi ekki
nákvæmlega, hvernig hann átti
að bregðast við. Þetta var þegar
Fischer gekk i gallabuxum og
stórri peysu, krakkdýr með
grannt og alvarlegt andlit og
burstaklippingu. Eins og allir
skákmenn horfði hann stöðugt
niður i borðið, litandi aðeins við
og við framan i andstæðing sinn
— og þá algjörlega sviplaust. Al-
varleg skák er tefld með „póker-
andlit". Ef Fischer virtist tauga-
óstyrkur, þá þóttist Byrne þess
fullviss, að það væri vegna þess,
að hann hefði gert sér grein fyrir
villu sinni. Greinilega dró Byrne
af þessu þá ályktun, að
drottningarfórnin væri ör-
væntingarfull tilraun ofmetins
krakka til að slá um sig, en samt
sem áður gekk orðið á milli
manna, og áður en langt um leið
hafði hópur fólks safnazt i kring-
um þá Byrne og Bobby og fylgdist
með af miklum áhuga.
Eftir nokkra leiki fór staða
Byrnes að sýnast veik og siðan
stórhættuleg. Og smátt og smátt
tókst Fischer að gera stöðuna
þannig, út frá fórn sinni, að Byrne
neyddist til að gefa skákina. Auð-
vitað varð þessi skák hin umtal-
aðasta af öllum þeim, sem leikn-
ar voru á mótinu: fórnarleikur,
sem tók 20 leiki að vinna upp — til
sigurs. Fischer álitur þetta sina
beztu skák enn þann dag i dag og
Hans Knoch, virtur skákmaður i
Bandarikjunum, talar um hana
sem „skák aldarinnar”.
En þrátt fyrir þennan stórkost-
lega sigur sinn yfir Byrne, varð
Fischer áttundi á mótinu. Ari sið-
ar varð hann efstur og fékk 750
dollara i verðlaun, og um vetur-
inn varð hann Bandarikja-
meistari. Arið 1958 gerði FIDE
hann aö alþjóðlegum stórmeist-
ara, hinum yngsta i skáksögunni.
Þetta timabil var sennilega
upphafið á ódrepandi sjálfs-
trausti Fischers. Kvöld eitt, eftir
að hafa teflt við félaga sina i
Manhattanskákklúbbnum, fór
hann ásamt nokkrum öðrum á
veitingastað til að fá sér matar-
bita. Einn þeirra spurði Fischer,
hvort hann teldi sig betri en Mik-
hail Tal.
„Já,” svaraö Fischer.
Paul Keres?
„Já.”
Smyslov?
„Já."
Petrosjan?
„Já!" hrópaði Fischer. „Ekki
spyrja mig meira. Ég er betri en
allir! ”
Úr þvi ætti að fást skorið áður
en langt um liður, en svo sannar-
lega eru ekki allir vissir um, að
Fischer sé elskulegasti maður i
heiminum. Þeirra á meðal er lög-
fræðingur hans, Paul Marshall.
Paul G. Marshall er lögfræð-
ingur margra skemmtikrafta,
þeirra á meðal Davids Frosts, og
fyrir rúmum tveimur mánuðum
var hann beðinn að skerast i deilu
Fischers við FIDE.
„Forseti FIDE”, hefur Mars-
hall sagt, „er dr. Max Euwe,
menntaður Evrópumaður af
beztu tegund, og auk þess af
aðalsættum. Hann er stórkostleg-
ur maður, sem ég ber mikla virð-
ingu fyrir, en hann hefur aldrei
þurft að semja um svona nokkuð
áður. Einvigi sem þetta hefur
aldrei farið fram i sögunni.
FIDE bað um tilboð, en þeir
höfðu engan mælikvaröa til að
dæma þau, þeir tóku einfaldlega
boði þess, sem nefndi hæstu upp-
hæðina. Edmundson stakk upp á
þvi við Bobby, að þeir tækju með
sér lögfræðing, en Bobby sagði
nei, við gerum þetta eins og við
höfum alltaf gert. Þá fór Ed-
mundson til Amsterdam og gerði
samningana fyrir hans hönd.
Þegar Bobby sá útkomuna, varð
hann óður. Hann hefur ekki talað
við Edmundson siðan.
Eftir það sendi Bobby heilmikið
af illa orðuðum simskeytum til
FIDE og sagðist ekki ætla að gera
þetta og hitt, þegar hann hefði
auðvitað átt að segja
SKILMÁLAR ÓLJÓSIR.
SENDIÐ NANARI
UPPLÝSINGAR. Andrew Davis
er lögfræðingur Bobbys, en hann
gat heldur ekkert gert i málinu og
á endanum hætti Bobby lika að
tala við hann. Andy (A. Davis)
hringdi i mig á meðan ég var i
Evrópu og bað mig að koma til
skjalanna og ég sagði: „Hvað fæ
ég?” Hann svaraöi: „Ekki neitt.”
Bobby er heiðarlegur náungi en
hann er ekki elskulegur, nice.
Staðreyndin er sú, að hann er
dálitill sadisti. Upphaflega var
hann mjög tortrygginn gagnvart
mér: — Hvað færð þú út úr þessu?
spurði hann mig. — Ekki neitt,
svaraði ég. Þá sagði hann: — Ef
þú færð ekki neitt, hvers vegna
ertu þá að þvi? Ég sagöi honum,
að ég vildi sjá hann sigra Rúss-
ana. Eftir að hann taldi sig geta
treyst mér, vildi hann ekki tala
við nokkurn annan.
Þegar þarna var komið sögu,
ákvað dr. Euwe að fara i sjö
vikna langt fri og á meðan hann
var i burtu var ritari FIDE, smá-
borgaralegur Evrópumaður, sem
hatar Bobby, i forsvari og sá um
þetta allt saman. Til að byrja með
vildi hann ekki segja mér sima-
númer dr. Euwes, og þegar mér
loks tókst að herja það út, var
hann i Perth i Astraliu og Suri-
bayo.
Ritarinn var i rauninni að saka
Bobby um að neita að tefla. Ég
sagði honum, að auðvitað mynd-
um við tefla en við vissum ekkert
um málið. — Það er allt i samn-
ingnum, sagði hann. — Lestu
samninginn.Svo ég sagði honum,
að ég væri lögfræðingur. — Ert þú
lögfræðingur? spurði ég. — — Ég
er það, ég hef lesið samninginn,
en ég veit samt ekki, hvað hann
táknar. Svarið, sem ég fékk var:
„Hann þýðir það sem hann þýð-
ir."
Eftir mörg simtöl og margar
ferðir til Evrópu (David Frost
borgaði fyrir megnið af þvi!),
tókst Marshall að skýra samn-
ingana nokkuð, en þá hafði FIDE
sett ný skilyrði: Ef Fischer féllist
ekki á að tefla allar 24 skákirnar á
íslandi, yrði hann dæmdur úr leik
og Petrosjan tæki við. Hann fékk
frest til laugardagsins 6. mai.
Marshall var i stöðugu símasam-
bandi Við Fischer, sem þá dvald-
ist i Grossinger i New York, og
loks klukkan 8.30 á föstudags-
kvöldinu sagði Fischer Marshall,
aö hann gæti staðfest við FIDE,
að hann (Fischer) féllist á samn
ingana.
„Það eru tvö atriði, sem maður
verður að muna,” segir Marshall.
„1 fyrsta lagi hefur Bobby aldrei
þénað neina peninga. Allir, sem
Framhald á bls. 19