Tíminn - 29.07.1972, Blaðsíða 15

15
Laugardagur. 29. júli 1972 TÍMINN
Fellst ekki á lögsögu Haagdómstólsins
tslejfur Framhald af bls. 8.
erkibiskups i Brimum. 1 gjörvöll-
um kristnum löndum i þann mund
hrökk ekki svo upp af ríkismaður,
að kirkjunni vaeru ekki gefnar
stórgjafir. Svo mátti heita um
kristinn heim aö einu félagslegu
eignir i þeim löndum væru i eigu
kirkjunnar. En þetta varð ekki i
erkibiskupsdæmi Brima i tiö
Aðalberts erkibiskups .jÞetta atriði
er merkilegt og má aö vissu leyti
bera það saman við rætur þess
sama i islenzkri sögu
Þegar Gissur biskup tsleifsson
var orðinn fastur i sessi i Skál-
holti, gaf hann Skálholt til
biskupsseturs, og var það lögtek-
ið á alþingi, að þar skyldi
biskupssetur ætið vera. Hvergi er
getið i heimildum, að hann hafi
gefið óðal sitt kirkjunni, heldur
fremur til almenningsþarfa — til
að þjóna félagslegu málefni.
Þetta atriði er merkilegt, og þvi
merkilegra sé það borið saman
viö aörar ráðstafanir biskups, er
hnigu i sömu átt.
Árið 1096 lét Gissur biskup ts-
leifsson setja tiundarlög á
tslandi, og voru þau samþykkt á
alþingi með ráði og tilstilli
vitrustu og reyndustu stjórn-
málamanna landsins, Sæmundar
hins fróða Sigfússonar i Odda á
Rangárvöllum og Markúsar
Skeggjasonar lögsö'gumanns. t
þessum lögum felast merkileg
atriði um félagshyggju óvanalega
á miðöldum. Leikmenn fengu
ráðstöfunarrétt yfir fátækra-
tiundinni, og átti hún að inn-
heimtast og jafnast niður af þar
til kvöddum mönnum, svonefnd-
um hreppstjórnarmönnum. Fétta
atriði hélzt um aldir og helzt enn.
Þessi ráðstöfun fátækra-
tiundarinnar á tslandi i fyrstu
skattalögum landsins var algjör-
lega á móti lögum og vilja kirkju-
valdsins. En hvað var hér að
verki? Þvi er hægt að svara með
löngu máli og málfærslu, en til
þess er ekki stund né staður hér.
En að hinu skal vikið, að þessi
réttur islenzkra bænda i tiundar-
lögunum islenzku, er byggður á
rétti sunnan úr Þýzkalandi, úr
riki Karlamagnúsar keisara, er
var bundinn sameign á landi,
sameign, sem ekki mátti selja.
Þessi sameign hefur aðeins hald-
izt i litlum hluta landsins, einmitt
þeim hluta landsins, þar sem ætt-
menn og stuðningsmenn Gissurar
biskups tsleifssonar áttu heima.
Afréttareignarrétturinn á
hreppasvæðinu frá Hvitá i Arnes-
þingi að Ytri-Rangá i Rangár-
þingi var félagslegur eignarrétt-
ur, þar sem ekki mátti hrófla við
eigninni sjálfri. Þar var enginn
seljandi, en kaupendur gátu auð-
vitað orðið margir. Seinna am-
aðist kirkjuvaldið islenzka mjög
við þessum rétti. En réði aldrei
við hina sterku hefð sem að baki
hans var. Sama gerðist og i riki
Brimarerkibiskups, þótt með öðr-
um hætti væri.
Arðsamar og miklar landeignir
voru gefnaf sem almenningseign-
ir með svo sterkum böndum, að
þeim varð ekki rift, nákvæmlega
á sama hátt og afréttarréttarrétt-
urinn sunnlenzki varð styrktur
með svo sterkum böndum með
setningu tiundarlaganna, að þau
urðu ekki slitin. Riki falla og
voldugir höfðingjar safnast til
feðra sinna. En máttur réttarins,
eignarréttur án séreignar um
aldir, er sterkari en bönd laga, er
skammsýnir menn vilja nema úr
gildi. En slikt hefur ekki hent enn
i landi hins viðáttumikla rikis
Aðalberts erkibiskups i Brimum,
er einn hefur hlotið vegtylluna að
búa og rikja i Róm norðursins.
Úrvalsflokk-
ur dansks
fimleika-
fólks í
heimsókn
Flokkurinn kemur frá Héraðs-
sambandi i Danmörku sem heitir
Holstebroegnens Hovedkreds af
Gymnastik og Ungdomsforén-
inger og samanstendur af 34 fim-
leikaT iþrótta-og ungmennafélög-
um sem hafa samtals innan sinna
vébanda 5800 starfandi félaga.
Þessi félög leggja stund á margs-
konar iþróttir s.s. knattleiki alls-
konar, badminton, frjálsiþróttir,
sund, þjóðdansa og auk þess
margskonar klúbba og funda-
starfsemi.
21 af þessum 34 félögum leggja
stund á fimleika og eiga sina sér-
stöku sýningarflokka og er þessi
hópur,sem hérer,úrval úr þessum
flokkum. Flokkurinn heldur fjöl-
margar sýningar innanlands i
Danmörku á hverju ári en hefur
auk þess ferðast mikið t.d. til
Þýzkalands, Spánar, Belgiu og
Sviþjóðar.
Heimabær þessa iþróttafólks er
Holstebro á Vestur-Jótlandi og er
það ævaforn menningarbær og er
m.a. þekktur fyrir listir og lista-
verk. 1 Holstebro og nágrenni
hafa fimleikarnir náð b<»tur
til almennings en nokkursstaðar
annarsstaðar i Danmörku og er
Danmörk þó hið mesta fimleika-
land.
Árið 1971 héldu dönsku ung-
mennafélögin geysif jölmennt
iþróttamót i Holstebro og voru
þátttakendur i iþróttum um 15000
talsins og þar af voru fimleika-
menn um 10600. Fjölmennur hóp-
ur frá Ungmennafélagi tslands
sótti mót þetta og urðu tslending-
arnir ákaflega hrifnir af fim-
leikasýningum mótsins bæði hvað
viðkom hinni miklu þátttöku svo
og hæfni og getu fimleikafólksins.
Heimsókn þessi er þvi tilraun af
hálfu UMFt til að vekja áhuga
manna hér heima fyrir þessari
fögru iþróttagrein og hvetja Ung-
mennafélögin og aðra til þess að
vinna að framgangi hennar hér á
landi.
Sýningar flokksins hefjast i
tþróttahúsinu i Hafnarfirði
laugardaginn 29. júli kl. 20.30 og
verður önnur sýning þar daginn
eftir kl. 3. Siðan verður haldið
norður i land til Ungmennasam-
bands Eyjafjarðar og sýnt á
Akureyri og siðan hjá Héraðs-
sambandi Suður Þingeyinga á
Húsavik og i Vaglaskógi,þvi næst
verður haldið suður og verða tvær
sýningar hjá Ungmennasam-
bandi Borgarfjarðar um verzl-
unarmannahelgina.
Það er von okkar, sem að þess-
ari heimsókn stöndum,að fólk noti
þetta einstæða tækifæri til að sjá
fimleika eins og þeir eru beztir,
og að þessi heimsókn og sýningar
megi stuöla að þvi að fimleikar
verði almenningseign á tslandi
ekki siður en i Danmörku.
Framhald af bls. 1.
Skjöl þessi fjalla um aðdraganda
samkomulagsins, sem felst i orð-
sendingunum frá 11. marz 1961,
og brottfalli þess, og um hinar
breyttu aðstæður vegna hins si-
vaxandi ágangs á fiskimiðunum á
hafinu umhverfis tsland. Vegna
hættu þeirrar, sem þetta hefur i
för með sér fyrir islenzku þjóðina,
eru frekari ráðstafanir nauðsyn-
legar af hálfu Islands, eina
strandrikisins á svæðinu.
Orðsendingaskiptin frá 1961
áttu sér stað við sérstaklega
erfiðar aðstæður, þar sem að
brezki flotinn hafði beitt valdi
gegn framkvæmd 12 milna fisk-
veiðimarkanna, sem islenzka
rikisstjórnin ákvað áriö 1958. Orö-
sendingarnar fólu i sér lausn
þeirrar deilu, en þaö samkomu-
lag, sem um var að ræða, var ekki
ætlað að gilda um aldur og ævi.
Rikisstjórn Bretlands viður-
kenndi hina sérstöku þýðingu
fiskveiðanna fyrir lifsafkomu is-
lenzku þjóðarinnar og efnahags-
lega þróun og viðurkenndi 12
milna fiskveiðimörkin að áskild-
um þriggja ára umþóttunartima.
(Þess ber að g eta, að rikisstjórn
Bretlands hefur siðan tekið upp 12
milna fiskveiðitakmörk undan
ströndum Bretlands). Rikisstjórn
Islands tók fram fyrir sitt leyti,
að hún myndi halda áfram að
vinna að framkvæmd ályktunar
Alþingis frá 5. mai 1959, varðandi
útfærslu fiskveiðilögsögunnar
umhverfis Island, en myndi til-
kynna rikisstjórn Bretlands slika
útfærslu með 6 mánaða fyrirvara
með möguleika á málsskoti tii
Alþjóðadómstólsins, ef ágrein-
ingur risi um slika úrfærslu.
Rikisstjórn Bretlands var þannig
gefið tækifæri til málsskots til
dómstólsins, ef rikisstjórn Is-
lands myndi fyrirvaralaust færa
út mörkin þegar i stað eða inn-
anskamms.
Samkomulagið um lausn þess-
arar deilu og og þar með mögu-
leika á sliku málsskoti til dóm-
stólsins, (sem rikisstjórn Islands
var ávallt mótfallin, að þvi er
varðar deilur um viðáttu fisk-
veiðitakmarka við tsland, svo
sem viðurkennt er af hálfu Bret-
lands) var ekki i eðli sinu ætlað að
gilda um aldur og ævi. Sérstak-
lega er ljóst, að skuldbinding um
að hlfta úrskurði dómstóls er ekki
i eðli sinu gerð til eilifðar. Ekkert
i þessum málsatvikum eða neinni
almennri reglu nútima þjóðarétt-
ar réttlætir annað sjónarmið.
t orðsendingunni frá 31. ágúst
1971 gaf rikisstjórn Islands
brezku rikisstjórninni m.a. 12
mánaða fyrirvara varðandi ætlun
sina um að færa fiskveiðitak-
mörkin umhverfis landið út,
þannig að þau næðu yfir hafsvæð-
ið yfir landgrunninu, en tókfram,
að nákvæm takmörk þess yrðu
tilkynntsiðar. Hún léteinnig i ljós
vilja sinn til þess að kanna mögu-
leika til að finna hagfellda lausn á
þeim vandamálum, sem sneru að
brezkri togaraútgerð, og slikar
viðræður standa enn yfir milli
fulltrúa beggja rikisstjórnanna
með hliðsjón af þvi, að útfærslan
hefur enn eigi komið til fram-
kvæmda. Sérstaklega var tekið
fram, að hin nýju mörk mundu
ganga i gildi eigi siðar en 1.
september 1972. Samtimis var þvi
yfirlýst, að markmiði og tilgangi
1961 samkomulagsins hefði að
fullu verið náð. Afstaða rikis-
stjórnar Islands var endurtekin i
orðsendingunni frá 24. febrúar
1972, sem áréttaði, að orðsending-
arnar frá 1961 ættu ekki lengur
við og væru brottfallnar. Afrit af
þeirri orðsendingu voru send
aðalframkvæmdastjóra Samein-
uðu þjóðanna og ritara Alþjóða-
dómstólsins.
Eftir brottfall samkomulags-
ins, sem skráð er i orðsendingun-
um frá 1961, var hinn 14. april 1972
enginn grundvöllur fyrir þvi,
samkvæmt samþykktum dóm-
stólsins, að hann hefði lögsögu i
máli þvi, sem Bretland visar til.
Þar sem hér er um að ræða lifs-
hagsmuni islenzku þjóðarinnar,
vill rikisstjórn Islands leyfa sér
að tilkynna dómstólnum, að hún
vill ekki fallast á að heimila dóm-
stólnum lögsögu i nokkru máli
varðandi viðáttu fiskveiðitak-
markanna við Island og þá sér-
staklega i máli þvi, sem rikis-
stjórn Stóra-Bretlands og Norður-
Irlands hefur reynt að visa til
dómsins hinn 14. april 1972.
Af ofangreinum ástæöum mun
rikisstjórn tslands ekki tilnefna
umboðsmann af sinni hálfu”.
Simskeytiö frá 28. júli 1972.
,,Ég hef þann heiður að viður-
kenna móttöku á simskeyti yðar
varðandi beiðni af hálfu Bret-
lands, er fram var lögð 19. júli
1972.1 bréfi minu frá 29. mai 1972
lýsti ég þvi yfir, að„eftir brottfall
samkomulagsins, sem skráð er i
0Ó—Reykjavik.
Harður árekstur varð i gær á
mótum Hagamels og Furumels.
Sendiferðabill ók suöur Furumel
og Volkswagenbill var á leið vest-
ur Hagamel, þegar þeir lentu
saman. 66 ára gömul kona, sem
ók Volkswagenbilnum meiddist.
Fékk hún heilahristing og
skrámaðist viða og marðist. Hún
var ein i bilnum.
Aðfaranótt föstudags óku tveir
orðsendingunum frá 1961, var
hinn 14. april 1972 enginn grund-
völlur fyrir þvi, samkvæmt sam-
þykktum dómstólsins, að hann
hefði lögsögu i máli þvi, sem
Bretland visar til” og að „rikis-
stjórn Islands mun ekki tilnefna
umboðsmann af sinni hálfu”.
Af þessu leiðir, að það er enginn
grundvöllur fyrir beiðninni, sem
simskeyti yðar visar til. Hvað
sem öðru liður fjallar stefnan frá
14. april 1972 um réttarstöðu rikj-
anna tveggja, en ekki um efna-
hagsaðstæður vissra fyrirtækja i
einkaeign eða annarra hagsmuna
i öðru þessara rikja.
An þessa að draga nokkuð úr
þeim rétti, sem kemur fram i
fyrri röksemdafærslu, mótmælir
islenzka rikisstjórnin þvi sérstak-
lega, að dómstóllinn kveði upp
bráðabirgðaúrskurð samkvæmt
41. gr. samþykktarinnar og 61. gr.
reglna um dómstólinn i máli þvi,
sem Bretland visar til, þar sem
enginn grundvöllur hefur skapazt
fyrir lögsögu.
Til upplýsinga fyrir dómstólinn
óskar rikisstjórn tslands i þessu
sambandi að visa til röksemda
þeirra fyrir útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar, sem fólust i bréfi henn-
ar til dómstólsins, dags. 29. mai
1972, og þeim skjölum, sem
fylgdu þvi”.
fólksbilar beint framan á hvorn
annann við Hulduhóla i Mosfells-
sveit. Bilarnir rákust á á blind-
hæð, þar sem vegurinn liggur upp
að Lágafellskirkju. Var annar
billinn kominn yfir á öfugan
vegarhelming. Stúlka, sem var
farþegi i öðrum bilnum, kastaðist
áspegil yfir framglugganum og
skarst illa á höföi og i andliti.
Onnur slys urðu ekki á fólki, en
bilarnir stórskemmdust báðir.
lr
■lln
Vmí
13
m
Stóra-Laxá i Hreppum er
ekki fiskisæl i sumar, og hafa
aðeins veiðzt 30 laxar þar i
sumar á þær 10 stangir, sem
þar eru leyfðar. Enginn kann
skýringar á þessu, en menn
hafa látið sér til hugar koma
að Heklugosið siðasta geti
valdið. Það vill svo til, að
meðal gosefna eru mörg næsta
óholl lifverum. Þess vegna
telja ýmsir að mögulegt sé, að
eitrun hafi drepið annað hvort
hluta göngulaxins og seið-
anna, sem í ánni voru, eða
skert einhvern þann þátt lifs-
keðjunnar i ánni, sem er lax-
inum nauðsynlegur. Hvort
sem eitthvað er hæft i þeim
getsökum eða ekki, er hitt vist
að veiðin er fádæma léleg og
ætti hér að verða verðugt við-
fangsefni fyrir sérfróða menn.
Vatnsdalsá
Veiði er ágæt i Vatnsdalsá
og einum degi fékk aflaklóin
Watt 18 laxa, og var sá þyngsti
þeirra 23 pund.
Fréttatilkynning frá
Ungmennafélagi tslands
Er nokkuð hinum megin?
Er nokkuð hinu megin? Þannig hefur iöngum verið spurt. Og Þorsteinn
Erlingsson sagði: Sá, sem hræðist fjallið og einlægt aftur snýr, fær
aidrei leyst þá gátu, hvaðhinummegin býr. Hér er einn, sem vill vita,
hvað er hinu megin, ef það er þá eitthvað. Hvers skyldi hann hafa orðið
vlsari?
Þrír bílar stórskemmdust
og tvær konur slösuðust