Tíminn - 08.09.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 8. septembcr 1!)72
„Það er ákaflega heillandi að
verkefni í náttúruna sjálfa”
Spjallað við Bjarna Sigurðsson,
borgfirzkan hagleiksmann
1 húsinu númer 98 við Njálsgötu
i Reykjavik býr maður sem
Bjarni heitir og er Sigurðsson.
Hann er að þvi leyti ,,öðru visi
en aðrir menn", að hann smiðar
alls konar hluti úr birki og gerir
það af miklu meiri hagleik en al-
gengt er. Og þó er eitt ennþá at-
hyglisverðara: Hann sækir allan
efnivið sinn i heimalandi þess
bæjar, sem fóstraði hann ungan.
Sá bær er Hraunsás i Borgarfirði,
næsti bær við Húsafell.
Bjarni var upptekinn við
hugðarefni sitt, þegar blaða-
maður og ljósmyndari gerðu að
honum aðsúg einn góðan veður-
dag, rétt upp úr hádeginu. En
þegar honum var sagt,'að komnir
væru gestir, var hann fljótur að
koma og setjast á tal við þá, þótt
fráleitt muni honum hafa fundizt
erindi þeirra skemmtilegt.
Fyrsta spurningin, sem upp var
borin, var svohljóðandi:
— Þú ert sveitamaður að ætt og
uppruna, Bjarni?
— Já. Ofan úr Borgarfirði.
— Hvenær lærðir þú að smiða?
— Ég kom hingað til Reykja-
vikur til þess að nema þá iðn árið
1922.
— Og siðan hefur þú ekki átt
afturkvæmt i sveitina?
— Nei, ekki til þess að eiga þar
heima.
— En hvenær fékkst þú áhuga á
þvi að smiða úr birkinu, svona
eins og það kemur fyrir i náttúr-
unnar riki?
— Það er nú langt siðan ég fékk
áhugann, en hins vegar er ekki
langt siðan fór að bóla á fram-
kvæmdum. Það gerðist ekki fyrr
en ég fór að slá slöku við aðra
vinnu.
— Var mikil skógrækt heima
hjá þér, þegar þú varst að alast
— Skógrækt var alls engin.
Þetta var allt saman villtur
skógur. Og hann var beittur, eftir
þvi sem þurfa þótti.
— Var hann lika höggvinn til
eldiviðar?
— Hann var höggvinn til alls
konar þarfa, já, en þó var farið að
þvi með gát. Þannig var sótzt
eftir að höggva þau tré, sem ólik-
legust voru til langlifis, en aldrei
ráðizt á hin, sem meiri framtið
virtust eiga fyrir sér.
wv^^wwvwwwwv
Texti:
Valgeir Sigurðsson
Myndir:
Guðjón Einarsson
— Var siður að notfæra sér
skóginn til þess að smiða úr
honum, þegar nú varst barn?
— Já, menn smiðuðu klyfbera-
boga og annað slikt, sem heimilið
þarfnaðist og var ekki stærra i
sniðum en það, að finna mátti
heppileg tré i skóginum sem efni-
við.
— Og það hafa auðvitað alltaf
verið til búhagir menn á bæjum,
sem kunnu að notfæra sér þessi
hlunnindi?
— Já. Það er alltaf eitthvað til
af lagtækum mönnum.

fjjj
_..........

WP

Þrir af stólum Bjarna, hver með sinu lagi, en allir „eðlilegir”
— eins og tréð, sem þcir eru unnir úr.
— Att þú kannski til slikra að
telja, þannig að þú hafir hand-
lagnina þaðan?
— Það er til i ættinni...Já, ekki
er þvi að neita. Móðurafi minn
var vel lagtækur maður og smið-
aði viða.
Meðal annars smiðaði hann
bæi, hlöður og likkistur, svo eitt-
hvað sé nefnt.
— En hvað er af sjálfum
skóginum að frétta? Hefur hann
aukizteða minnkað, siðan þú fór-
sl fyrst að muna eftir honum?
Hann hefur aukizt töluvert.
Norður með Hraunsásnum er
svæði, sem heitir Norðurhlið.
Þegar ég var að alast upp, mátti
heita að mjög auðvelt væri að
smala allt þetta stykki, þvi heita
mátti að vel sæist yfir það, svo að
segja allt. Nu er þetta gerbreytt.
Það er ekki hægt að segja, að nú
sjáist þarna til vegar fyrir skógi.
—■ Og þetta hefur gerzt án til-
verknaðar manna, að heitið geti?
— Já, menn hafa ekki gert neitt,
sem teljandi er, fyrir þennan
skóg. Við reyndum að visu að
hafa alla skynsemi með i verki.
Tókum ekki til eldiviðar annað en
það, sem sýnilega var farið að
hrörna, og annað eftir þvi. En það
var alls ekki um neina ræktun að
tala. Skepnur fengu meira að
segja aðganga i þessu eins og þær
vildu.
— Gera þær það kannski enn?
— Já, en nú er viðhorfið allt
annað en áður. Nu er þetta allt
svo striðalið, blessaður vertu, að
það litur ekki við öðru eins harð-
meti og skógi, nema þá rétt sem
snöggvast.
— Já, það hlýtur nú að vera
nokkuð annað að lofa kindum að
skreppa i svip frá töðugarðanum
og út i skóg, en að láta hungrað fé
bita brum sér til kviðfylli.
— Þú getur nú rétt imyndað
þér. Já, og þarf ekki hungur til.
Heldurðu að það hafi ekki verið
dálitið öðru visi liðanin hjá fé,
sem fóðrað var á léttu og fjör-
efnasnauðu útheyi, kannski
hröktu og illa hirtu i þokkabót.
Það var sizt að undra, þótt þær
skepnur sæktu meira i kjarrið en
þær, sem nú eru striðaldar við
stall og jötu.
—- En ef fé væri beitt á skóginn
eitthvað að ráði núna, myndi það
þá ekki ná til hæstu toppa, þegar
snjór er mestur?
— Nei, alls ekki til efstu toppa.
Þú verður að gá að þvi, að þetta
eru þriggja, fjögurra og fimm
metra há tré. Og auk þess er ekki
snjóþungtþarna að öllum jafnaði.
En auðvitað eru úti um allt runn-
ar, sem eru miklu lægri en þetta,
sem ég nefndi.
— Nú hefur Borgarfjörður
alltaf verið hestmargt hérað.
Gátuð þið ekki látið stóð ganga af
yfir veturinn?
— Nei, að minnsta kosti ekki
eftir að ég man eftir. Og ef þú ert
að fiska eftir hvort svöng úti-
gönguhross hefðu ekki getað
verið skóginum hættuleg, þá er
þvi ekki til að dreifa. Hestar bita
ekki kvist, jafnvel þótt þeir séu
svangir. Enda hef ég aldrei heyrt
nokkurn mann óttast um skóg
vegna hrossabeitar. Afturá móti
þykir bæði sauðfé og nautgripum
gott að narta i skógarlauf, en þó
held ég að þau geri það meira til
bragðbætis en að þau myndu
vilja lifa á þvi eingöngu. Það
sýndist okkur að minnsta kosti.
En það týndist margur ullar-
lagðurinn i skóginum á vorin,
þegar rollurnar voru að troða sér
þar i þrengslunum.
— Áttu þá ekki ullsárir bændur
til að bölva skóginum um það
leyti ársins?
— Ojú. Fyrir kom það. En
mörgum kindum bjargaði hann
nú, blessaður, bæði frá hrakn-
ingum og jafnvel bana. Það var
'’sfc- ■'■
'
£ ■ -

■fé:
Bjarni Sigurðsson, völundurinn
á Njáisgötu 98.
Úr skóginuin, sem Bjarni
sækir efnivið sinn i. Myndin af
manninum gefur nokkra hug-
mvnd um hæð trésins.
alltaf þrautalendingin heima, ef
gerði vond sunnanveður (og það
eru nú yfirleitt verstu veðrin,
sem þar koma), að reka féð i
skóginn. Þangað var alltaf hægt
að reka það, þótt ekki væri hægt
að koma þvi alla leið heim. Og i
skóginum var skjól. Ég var þó
nokkuð oft með i þvi að reka féð á
undan sér með hundum,
algerlega blindandi, þangað til
maður kom i skóginn. Þar var
logn, og þá gat maður farið að
telja og vita hvort eitthvað
vantaði.
— Skilduð þið féð svo eftir i
skóginum?
— Við fórum ekki frá þvi þar,
ef veður var mjög vont. t vondum
stórhriðum á veturna stóðum við
hjá fénu i skóginum, þangað til
veðrinu slotaði. Það var sjaldnast
nein sérstök karlmennskuraun,
þvi i skóginum var ágætt skjól, ef
ekki alveg logn, þótt vitlaust
veður væri alls staðar annars
staðar. Féð vandist þessu lika, og
margt af þvi leitaði i skóginn
undan vondum veðrum. Það var
helzt að maður þyrfti að leita uppi
skjólsæla staði, þar sem hætt var
við að það fennti. Þaðan varð
maður auðvitað að reka það og
koma þvi i skóginn, þar sem þvi
var óhætt.
— Þannig hefur skógurinn
verið ykkur til ekki svo litilla
þæginda, þótt hann tæki nokkra
ullarlagða á vorin?
— Hann var meira en til
þæginda. Hann var stórkostleg
hlunnindi, enda held ég að flestir,
ef ekki allir, hafi borið til hans
góðan hug.
— Það væri nú kannski ekki úr
vegi að vikja að skiptum þinum
við skóginn heima, eins og þau
eru i dag. Ferðu ekki þangað
reglulega og aflar þér efnis?
— Jú, ég geri það. Og það hefur
heldur farið vaxandi en minnk-
andi.
— Þarftu ekki að búta þetta
niður uppfrá, svo auðveldara
verði að flytja það hingaö?
— Þetta eru nú sjaldnast stórir
stofnar, sem ég tek. Jú, ég
smækka það dálitið og geymi það
i úthýsi, þangað til einhver heppi-
leg ferð fellur með það hingað til
min.
—Nú verður þú að fella lifandi
tré — ekki duga þér kalkvistir.
—- Nei, kalkvistir duga mér
ekki til smiðanna. En þótt maður
láti þá eiga sig, þá eru samt eftir
nóg tré, sem maður sér að vel
mega missa sig.
— Hvernig ferðu að þvi að vera
viss um það?
— Það er ekki svo ýkjamikill
vandi að sjá ellimörk á trjám. Ef
þau laufgast seint, eða bera
greinar, kannski fleiri en eina,
sem laufgast litt eða ekki, þótt
tréð virðist annars standa i
blóma, þá er öldungis öruggt, að
það tré á ekki langt lif fyrir
höndum. Sama er að segja um
stórar, jarðlægar hrislur. Þær
eru oft hreinasta skaðræði, þvi
þær verða oft svo þungar, að þær
snara rótina og geta auðveldlega
valdið þvi, að runni leggist á
hliðina. Aftur á móti eru þessar
hrislur oft ágætur efniviður. Þær
eru oft sléttari og kvistaminni en
hinar. Ég sækist þvi eftir þessum
hrislum og þykist vinna með þvi
tvennt gagn i einu: Afla sjálfum
mér efnis til iðju minnar og gera
skóginum mínum heima gott.
— Já, þú vilt auðvitað ekki
gera neitt, sem verða kynni
honum til meins.
— Þó nú ekki væri. Ég veit það
eins og aðrir, að þaö er allra
hagur að viðgangur skógarins sé
sem mestur, og það er sannarlega
vel farið, ef maður getur sam-
einað það tvennt, að nytja hann
og hjálpa honum til aö vaxa og
þroskast. En að ætla sér að grisja
skóginn, eins og tiðkast i
ræktuðum reitum — það er
óvinnandi vegur og enginn mann-
afli til þess.
— En svo við snúum okkur nú
aftur að smiðunum: Hvað
heldurðu að þú smiðir marga
hluti úr birki á ári?
— Áttu við, þegar allt er talið,
spænir og ausur lika?
— Nei. Segjum hluti á borð við
við eldhússtóla.
— Þeir eru nú ekki margir. Ég
er svo nýlega byrjaður á þessu.
—■ En ertu ekki byrjaður að
selja framleiðsluna?