Tíminn - 31.10.1972, Síða 9

Þriðjudagur 31. október 1972.
TÍMINN
9
Útgefandi: Kra'msóknarflokkurfnn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-g:j:
arinn Þórarinsson (ábm.),‘Jón Helgason, Tómas Karlsson,
'Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Tlmans)j:;!;!;
Auglýsingastjóri: Steingrlmur. Glslaso^ii. • Ritstjórnarskrif-i
'stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 1830.0-l|8306j;;;;;;
Skrifstofur I Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýs :;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300., Askriftargjalá;:;:;:
535 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur einí!'::
takið. Blaðaprent h.f.
Efnahagsvandinn
Stjórnarandstaðan heldur þessa dagana uppi
þeim málflutningi, að sá vandi, sem við er að
etja i efnahagsmálum sé heimatilbúinn, þ.e að
hann sé aðgerðum rikisstjórnarinnar að kenna.
Sá vandi, sem er erfiðastur viðfangs og al-
varlegastur, er minnkandi sjávarafli.
Útlit er nú fyrir, að fiskaflinn minnki á þessu
ári um 8-10%.
í lok ágústmánaðar hafði þorsk-, ufsa- og
karfaaflinn minnkað um 16%. Þetta er ugg-
vænleg þróun. Árið 1971 minnkaði þorskaflinn
um 18% frá árinu á undan og á þessu ári virðist
hann enn ætla að minnka um 16%. 1 mánuðun-
um maí til ágúst i sumar minnkaði þorskaflinn
um 40% miðað við sömu mánuði i fyrra.
10% aflaminnkun nemur 1200-1400 milljónum
króna i ársframleiðslu og þar með gjaldeyris-
öflun. Þetta er sá vandi, sem erfiðast er við að
fást. Orsakir hans eru ofveiði á fiskimiðunum
við Island. Ef bera á sök á einhvern innlendan
aðila i þessu sambandi, hlýtur hún að lenda á
þeim, sem héldu að sér höndum i landhelgis-
málinu á undanförnum áratug og drógu of
lengi að gera ráðstafanir til útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar.
í haust varð ekki komizt hjá að hækka fisk-
verð' um 15% vegna aflabrestsins fyrst og
fremst.
Sú rannsókn, sem gerð var i haust á
rekstraraðstöðu frystihúsanna leiddi i ljós, að
sá vandi sem frystihúsin eiga nú við að striða,
stafar fyrst og fremst af tveimur meginástæð-
um: Minnkandi fiskmagni og lakara hráefni,
þar sem verðmestu tegundirnar, sem gefa hús-
unum mestan arð, eins og þorskur, minnka
mest.
Þetta er rót efnahagsvandans. Við gerð
kjarasamninganna i desember i fyrra var auð-
vitað ekki reiknað með þessum áföllum, heldur
vaxandi aflamagni. Þrátt fyrir það benti for-
sætisráðherra þá á, að teflt væri á yztu nöf og
lagt á undirstöðuatvinnuvegina eins og fram-
ast var talið fært. Allt hefði þetta þó staðizt, ef
ekki hefði komið til þessara áfalla i sjávarút-
vegi og fiskvinnslu. Við þessum vanda verður
rikisstjórnin og flokkar hennar auðvitað að
bregðast meðþeimúrræðum, er að haldi koma.
En rikisstjórnin getur ekki með lagasetningu
aukið fiskgengd á miðin. Þegar minna aflast i
þjóðarbúið, hlýtur það að koma einhvers stað-
ar niður. Minna verður til skiptanna. Aðgerðir
rikisstjórnarinnar munu beinast að þvi, að
reyna af fremsta megni að tryggja kaupmátt
hinna lægst launuðu, án þess að dýrtið aukizt
meir hér á landi en i viðskiptalöndum okkar.
Jafnframt verður að tryggja hallalausan
rekstur undirstöðuatvinnuveganna. Til þess að
það sé unnt verður að eiga sér stað tilfærsla á
fjármunum i þjóðfélaginu. Það er hægt að gera
með ýmsum hætti og gömlu viðreisnarráðin,
áhrif og afleiðingar þeirra þekkir almenningur
vel. Forsætisráðherra hefur nú sagt sina per-
sónulegu skoðun á þvi, hvaða leið hann telur
farsælasta fyrir hina lægst launuðu. En hún
verður ekki farin nema um hana náist sam-
komulag.
Kristján Friðriksson forstjóri:
Heildarstjórn raforkumála
tryggir ódýrast rafmagn
Séráíit um þingsályktunartillögu um orkumál
Á fundi í Veitustjórn
Reykjavikurborgar, sem
haldinn var 2. okt. 1972,
var lagt fram bréf, sem
var uppkast að umsögn
um „Tillögu til þings-
ályktunar um orkumál"
(lögð fyrirá Alþingi á 92.
lögg jafarþingi, 1971-
1972).
Óskað hafði verið um-
sagnar um þings-
ályktunar-tillöguna.
Uppkastið var samþykkt
með þrem atkvæðum
gegn einu (Helga Samú-
elssonar). Undirritaður
greiddi ekki atkvæði, en
óskaði að koma á fram-
færi greinargerð fyrir
skoðun sinni. Fer sú
greinargerð hér á eftir:
Enda þótt ég sé yfirleitt
andvigur sterku miðstjórnar-
valdi, tel ég að viss heildar-
stjórn raforkumála i öllu land-
inu eigi rétt á sér og muni
reynast þjóðhagslega hag-
kvæm. Þessvegna styð ég
meginefni þingsályktunartil-
lögunnar, og er að þvi leyti á
öndverðum meiði við sumt
það, sem fram kemur i nefndri
umsögn frá Veitustjórn.
Með heildarstjórn eða sam-
virkri forystu i raforkumál-
um, tel ég að auknar likur
verði fyrir þvi, að þjóðhagsleg
sjónarmið verði látin ráða i
raforkumálaframkvæmdum
— en að „hreppapólitik” kom-
ist siöur að við mikilvægar
ákvarðanatökur.
Ég lit svo á að vaxtarbrodd-
urinn i islenzku efnahagslifi
hljóti að verða aukinn iðnaður.
Nýjar greinar iðnaðar þarf að
velja þannig, að þær geti
dreifst um landið og verið
dreifbýlinu til styrktar — og
styrki þar með nýtingu auð-
linda umhverfis landið, bæði i
landbúnaði, fiskveiðum og
fiskiðnaði.
Jöklar landsins, sem eru
orkuforðabúr rafvæðingarinn-
ar, eru sameign allra lands-
manna jafnt i hvaða átt sem
fallvötnin frá þeim streyma.
Iðnaðinn i landinu virðist mér
að lita megi á sem einn not-
anda. Raforka til hans þarf
þvi að geta verið á sama verði,
hvar sem hann er staðsettur —
hvort heldur er á þéttbýlis-
svæðum suðvesturlandsins
eða þéttbýliskjörnum dreif-
býlisins.
Ég álit að auknar likur séu
fyrir þvi, að þessi sjónarmið
fái notið sin, ef horfið er að
þeirri meginstefnu, sem
mörkuð er i tillögu þeirri til
þingsályktunar, sem hér er
óskað álits um.
Ödýr orka til iðnfram-
leiðslu, er ein af þeim aðferö-
um, sem þjóðin getur beitt
félagslega til þess að auka
samkeppnishæfni iðnaðarins
bæði til innanlandsnota og til
útflutnings.
Til glöggvunar á þeim
sjónarmiðum, sem fyrir mér
vaka læt ég hér fylgja eitt
dæmi. Skal þó játað að þaö er
byggt á ófullkomnum athug-
unum, en ætti að duga til að
skýra hugmynd mina að
nokkru.
Hugsum okkur t.d. aö Norð-
urland þyrfti á að halda á
næstu 15 árum afli, sem næmi
35 megavatta virkjun.
Ef þessi virkjun yrði gerð i
smærri virkjunum t.d. 10 til 35
Kristján Friðriksson.
megavatta virkjunum — þá
áætla ég, að meðalkostnaður
við virkjun hvers megavatts
mundi nema um 50 milljónum,
hvert megavatt (eða 40 til 60
milljónir pr. megavatt) og lit
ég þá burt frá landskemmda
virkjunum og stórvirkjunum,
sem enginn grundvöllur virð-
ist fyrir fyrst um sinn.
Svo hugsa ég mér flutnings-
linu norður um land t.d. frá
Sigölduvirkjun. Norðurlinan
(„hundurinn”) mundi kosta
250 milljónir.
Svo set ég upp saman-
burðardæmi um stofnkostnað.
Dæmi I. Smávirkjun eða
smávirkjanir fyrir norðan á 35
megavöttin mundu kosta:
35x50 milljónir = 1.750
milljónir, eða einn og þrjá
fjórðu úr milljarði.
Dæmi II. Norðurlina 250
milljónir. Hlutdeild i Sigöldu
og/eða Hrauneyjarfossvirkj-
un, 35x21 milljón, en það er
núverandi kostnaðarverð i
megavatti i Sigölduvirkjun.
Norðurlina.........250 millj.
Hluti iSigöldu 35x21.735 millj.
Alls 985 millj.
Mismunur á stofnkostnaði
yrði þá samkvæmt þessu
dæmi þannig:
Smávirkjanir á
35
megavöttum kr. 1.750.000.000.-
Norðurlina + hluti Þjórsár-
virkjunar kr. 985.000.000,-
Þjóðhagslegur spranaður yrði
þvi I stofnkostnaði kr.
765.000.000.-
Svona útreikninga verður að
sjálfsögðu að taka með var-
færni — en ég slæ þeim fram
til ihugunar.
Vafalaust kemur að þvi, að
virkjað verði á Norðurlandi,
en þá þyrfti aö vera Kominn
grundvöllur að stórvirkjun
þar, sem þá gæti verið ódýr
pr. megavatt.
Aðalsjónarmið mitt er, að
með heildarstjórn raforku-
mála yrðu auknar likur fyrir
þvi, að virkjunarframkvæmd-
ir i landinu flyttust frá dýrum
smávirkjunum yfir i ódýrari
stærri virkjanir, sem mundi
auka likur fyrir hagkvæmu
rafmagnsverði fyrir sem
flesta landsmenn.
1 þessu sambandi er einnig
vert að lita á það, að hinn al-
menni raforkumarkaður fyrir
norðan mun vera aðeins 1/10
hluti af Suður- og Suðvestur-
landsmarkaðinum.
Þess vegna má ætla að
lengst af næstu 15 árin mundi
einskonar umframorka (af-
gangsorka) geta fullnægt
Norðurlandsaukningunni,
þvi að virkjanir fyrir sunnan
þurfa alltaf að vera nokkuð á
undan þörfinni, sem þar skap-
ast.
Norðurlinan gæti svo komið
að notum til flutnings á nokkru
varafli suðuryfir, eftir að hag-
kvæm stórvirkjun yrði fram-
kvæmd á Norðurlandi.
Þó hér sé ekki um mikinn
sparnað að ræða (3/4
milljarðs), finnst mér málið
ihugunarvert, þvi þjóðin mun
þurfa á talsverðu fé að halda
til uppbyggingar þess iðnaðar,
sem óhjákvæmilega þarf að
býggja upp viösvegar um
landið til styrktar dreifbýlinu
og efnahagskerfinu i heild.
ÞRIÐJUDAGSGREININ
— TK