Tíminn - 04.01.1973, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
bíllinn komst loks norður at eitir
miklar tafir. En Halldóru varð
ekki meira um þetta en svo, að
hún fór á fætur eftir hæfilegan
svefn eins og ekkert hefði i skor-
izt.
Svona fólki er ekki fisjað sam-
an, og hefur Halldóra þó ekki hlift
sér um dagana, þvi að öll ævi
hennar hefur liðið við linnulaus
störf að þeim málum, sem henni
hafa verið hugfólgin — fræðslu-
mál og baráttu fyrir menningu og
reisn heimilanna i landinu og þó
einkum verkmenningu kvenna,
tóvinnu af öllu tagi og hannyrð-
um. t þvi skyni stofnaði hún
skóla, sem rekinn var árum sam-
an, gaf út rit sitt Hlin um marga
tugi ára — meira að segja eftir að
hún var komin á þann aldur, er
þorri fólks er kominn i kör — og
ferðaðist til fundarhalda fram og
aftur um allt land til þess að leið-
beina konum, hvetja þær og örva.
Loks mun ekki annar hafa verið
ötulli bréfritari i landinu um
hennar daga, þvi að þar sem hún
Við gátum þess i fréttum um
daginn, að Halldóra Bjarnad.
hefði lifað sin hundruðustu jól.
Hún hefur dvalizt i héraðshælinu
á Blönduósi siðan hún settist um
kyrrt eftir öll þau umsvif, er hún
hefur haft um dagana, og þar átt-
um við stutt simtal við hana eins
og lesendum blaðsins er trúlega i
fersku minni.
Nú hafa okkur borizt myndir,
sem héraðslæknirinn á Blönduósi,
Sigursteinn Guðmundsson, tók af
henni hið hundraðasta jólakvöld
hennar. Þar geta menn séð svart
á hvitu, að hún er enn næsta
kempuleg og ber sina tiu áratugi
næsta léttilega. Þar má sjá hana
með gömlu ritvélina sina á hnjám
sér og hlaða nýrra bóka og margt
gamalla muna og mynda á skrif-
borði sinu.
Halldóra Bjarnadóttir er að
visu ekki fullra hundrað ára, þótt
lifaö hafi hún hundrað jól.
Afmælisdagur hennar er 10. októ-
ber, svo að aldarafmæli hennar er
llalldóra Bjarnadóttir við skrifborð sitl hundraðasta jólakvöldið
I.jósmynd: Sigursteinn Guömundsson.
>AÐ FARA FÆSTIR
\ FÖTIN HENNAR
ekki fyrr en eftir riflega niu mán-
uði.
Arið 1966, þegar hún var sem
næst hálftiræð, gaf Menningar-
sjóöur út stóra og vandaða bók,
sem hún hafði tekið saman, um
vefnað og aðrar þess konar hann-
yröir, og mun ekki finnast þess
annað dæmi á landi hér, að svo
öldruð manneskja hafi leyst slikt
verk af höndum, hvað sem upp
kann að mega grafa í öðrum lönd-
um. Það segir sfna sögu um það,
ásamt öðru, hve endingargott
andlegt og likamlegt þrek hennar
hefur reynzt. Til frekari vitnis-
náði ekki til með orðum eða
prentuðu máli, lét hún bréfin
flytja boðskap sinn og hvatningu.
Það er ekki orðum aukið, að
hún hefur verið meðal þeirra, er
settu svip á þjóðlifið, og það
auðnaðist henni að gera flestum
lengur.
burðar má geta þess,aö um svip-
að leyti lenti hún að vetrarlagi i
æðierfiðri ferð milli Reykjavikur
og Blönduóss. Mikill snjór var á
Holtavörðuheiði og umbrotafærð,
svo að billinn sat þar fastur og
komst hvorki aftur né fram. Varð
þá litið um svefn og hvild, unz
llatldóra Bjarnadóttir mcð ritvél sina á hnjánum
Ljósmynd: Sigursteinn Guðmundsson
Fimmtudagur 4. janúar 19711
Fimmtudagur 4. janúar 197:1
TtMINN
9
,,ó, Maria, mig langar
lieim”.
Þjóðleikhúsið:
Maria Stúart
eltir
Friedrich Schiller
Þýðing: Alexander
Jóhannesson. Leik-
stjórn: Uhlrich Erfurth.
Leiktjöld: Gunnar
Bjarnason. Búninga-
teikningar: Lárus
Ingólfsson.
Marfa Stúart hefir flesta þá
kosti.sem leikhúsverk má prýða:
trausta byggingu og stílhreina,
fjölskrúðuga persónusköpun og
frumlega, þaulhugsaða atburða-
skipan og útúrdúralausa, og
siðast en ekki sizt málfar, sem
ljómar af töfrandi fegurð og
vandfenginni á móðurmáli höf-
undar. Enda þótt forngrisk áhrif
séu viða auðsæ i þessu magn-
þrungna drottningatafli, sver
höfundurinn sig engu að siður
meira i ætt við Shakespeare, ekki
aðallega vegna efnisvalsins,
heldur öllu fremur vegna
svipaðrar úrvinnsluaðferðar eða
vinnubragða. Þótt Faust Goethes
sé sennilega stórbrotnara skáld-
verk eða ljóðabálkur, er Maria
Stúart aftur á móti sannara og
heilsteyptara að minni hyggju.
Það er ekki á allra færi að þýða
Mariu Stúart, hvað þá að islenzka
hana. Hversu vel sem Alexander
Jóhannesson hefur innt önnur
störf af hendi, var hann ekki
þessum vanda vaxinn, enda
skortir þýðingu hans hvarvetna
stilfegurð frumtextans og reisn,
skáldlega töfra og tilþrif. Þjóð-
leikhúsmenn sjálfir munu ekki
hafa verið alls kostar ánægðir
með þýöinguna, vegna þess að á
elleftu stundu var leitað til ungs
góðskálds og þvi falið að endur-
skoða leir Alexanders og endur-
hnoða. Tómas Guðmundsson
hafði þó reyndar áður lagfært
„ýmsa hnökra hins bundna máls”
eins og þýðandinn sjálfur kemst
að orði á einum stað. En leir
verður aldrei breytt i marmara
eða einhvern annan göfugan
stein. Leir er, og verður alltaf,
leir hversu kröftuglega og lengi
sem hnoðað er. Það má furðulegt
heita, að Þorsteinn Jónsson frá
Hamri skuli ekki hafa séð sóma
sinn i þvi að hafna þessu auvirði-
lega verki og vonlausa. Að reisa
gagnrýni um Mariu Stúart eftir
Schiller á grundvelli þessarar
sýningar einnar saman er ósvifni
og skeytingarleysi, sem engum
sönnum fræðimanni er samboðið.
Má vera, að sumum þyki þetta
helzti harður dómur, en vert er að
minnast þess, að gagnrýnanda
ber einlægt siðferðileg skylda til
að tala hreint út úr pokahorninu
eins og opinskátt barn og skeyta
engu um ættarbönd, tengdir, vin-
áttu og kunningsskap, þegar þvi
er að skipta.
Ekki er réttmætt að sakast við
Alexander Jóhannesson vegna
ofangreindra mistaka, heldur við
Þjóðleikhúsið, enda á það eitt
sökina. Hvers vegna er verið að
vanhelga minningu góðs drengs
og ötuls háskólarektors, sem
vann auk annars stórvirki i þágu
æðstu menningarstofnunar
þjóðarinnar, með þvi að draga
fram i dagsljósið, eða réttara
sagt sviðsljósið, misheppnað
verk, sem betur væri geymt og
gleymt. Sannleikurinn er sá, að
þessi texti er hvorki boðlegur
leikendum né leikhúsgestum. Ég
hygg, að fæstir geri sér grein
fyrir hversu erfiður viðfangs
hann i rauninni er fyrir þá fyrr-
nefndu. Þetta torf vill loða svo
fast við tungu leikenda, að þeim
er oft á tiðum ofraun að koma þvi
út úr sér. Orðaskipan er og svo
óeðlileg, ruglingsleg og
óíslenzkuleg, að áhorfendur eiga
oft fullt i fangi með að fylgjast
með þvi, sem er að gerast á leik-
sviðinu. öndvegisskáld á borð við
Schiller verðskuldar vandaðri og
listrænni þýðingu en hér er á boð-
stólum.
Sá, sem þetta ritar, getur aldrei
almennilega fellt sig við rödd
Brietar Héðinsdóttur, einkum
vegna þess, að henni er bæði
breiddar og dýptar vant, en þrátt
fyrir þennan ljóð er innlifun leik-
konunnar ósvikin og sönn á beztu
leikstundum hennar eins og t.d.,
þegar hún er að eggja Mortimer á
að ráða Mariu af dögum, svo og i
leikslok, er hún stendur eftir ein
og yfirgefin, og reyndar viðar.
Kristbjörg Kjeld leggur lika sál
sina i hlutverk Mariu Stúarts og
gætir yfirleitt hófs i geðshræring-
anna gráa leik. Þó að Gunnar
Eyjólfsson sé ýmsum leik-
brögðum kunnugur, gerir hann
litið annað en að hafa hlutverk
sitt að daðri og leik. Engin tilraun
er gerð til að kanna sálarlif
Leicesters lávarðar til hlitar.
Túlkun Róberts Arnfinnssonar er
sléttog felld og getur það tæplega
talizt nógu gott af jafnmiklum
hæfileikamanni sem honum. Per-
sónusköpun Rúriks Haraldssonar
einkennisthins vegar af hnitmiðun
og næmum skilningi. Af þessum
tilfinningasljóa og þröngsýna
þjóðernissinna stendur iskaldur
gustur eins og vera ber. Valur
Gislason nýtur sin ekki sem
skyldi, enda virðist viðureign
hans við orð þýðandans kosta
hann enn meira erfiði og áreynslu
en hina. Sigmundur örn Arn-
grimsson lætur aftur á móti tals-
vert að sér kveða i litlu hlutverki.
Arnari Jónssyni fylgir hressi-
legur og ferskur blær, sem eyðir
lognmollu og fær mann til að
gleyma i bili hröngli þýðandans
og er það afrek út af fyrir sig.
Baldvin Halldórsson sómir sér
vel sem Melvil, heimilisbryti
Mariu. Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir hefur oft áður átt betri leik
og öruggari heldur en nú.
Vegna ófullkomleika þýðingar-
innar hefði leikstjórinn gjarnan
mátt stytta sjónleikinn mun meir
en gert hefur verið. Hann hefði
ennfremur betur kennt leik-
endum að hlusta af meiri athygli
og áhuga á þann, sem orðið hefur
hverju sinni. I þriðja atriði
annars þáttar kveður t.d. svo
rammt að þessu áhugaleysi, að
Gunnar Eyjólfsson, Róbert Arn-
finnsson og Rúrik Haraldsson
standa jafn sviplausir og við-
bragðssljóir og steingervingar,
meðan sjálf Englandsdrottning
beinir orðum sinum til þeirra. Að
öðru leyti virðist leikstjórinn vera
vandvirkur, samvizkusamur og
allútsjónarsamur. Gunnar
Bjarnason og Lárus Ingólfsson
eru báðir vel verki farnir hvor á
sinu sviði.
Að lokum hlýt ég að gera þá
játningu, að þrátt fyrir talsvert
loftverða viðleitni ýmissa aðila
var ég aldrei verulega snortinn á
frumsýningunni á Mariu Stúart.
Haildór Þorsteinsson
Helgi Haraldsson:
Vinir Hrafna-Flóka
Fyrir einum áratug var viðtal I
blaðinu Suðurland við Ragnar I
Smára, sem er orðinn einn af
stórkörlum Reykjavikur. Hann
var að segja frá þvi, að hann fór i
sumarfrí vestur á Vestfirði og
hélt til i Vatnsfirði. Einmitt á
þeim stað, þar sem okkar
búnaðarsaga byrjar. Þvi þar var
fyrsti bóndi Hrafna-Flóki, sem
frægt er að endemum, og lika
fyrsti fellivetur á íslandi. Ragnar
átti ekki nógu sterk orð til þess að
lýsa þvi, hvað þarna væri mikil
fegurð frá náttúrunnar hendi og
bætti svo við: „Ekki dái ég neinn
landnámsmann eins og Hrafna-
Flóka, þvi hann varð svo hrifinn
af náttúrufegurðinni, að hann
gleymdi að heyja handa fénað-
inum um sumarið og missti allar
skepnurnar úr hor um veturinn”.
Þetta fannst mér næsta nýstárleg
kenning, þvi oftar hefi ég heyrt
vesalings Flóka hallmælt fyrir
frammistöðuna. En þarna fékk
hann loksins uppreisn þó seint sé
eftir 11 aldir. En þetta var aðeins
byrjunin, þvi nú hefir Hrafna-
Flóka verið minnzt með veglegu
sumarhóteli i Flókalundi i Vatns-
firði fyrir það að vera fyrsti upp-
flosningur landsins. Frægðin
sem mönnum hlotnast, er með
mörgu móti á vorum dögum.
Hvað ætli þeir séu margir stór-
karlarnir i okkar þjóðfélagi, sem
hafa ámóta skoðun? Þeir sjá
ekki, að sve’tirnar hafi annað og
meira hlutverk en að þeir geti
farið þangað i sumarfri og látið
sólina skina á skrokkinn á sér i
einn mánuð um hábjargræðis-
timann. En. það er nokkuð, sem
sveitafólkið hefir aldrei mátt láta
eftir sér, að nota svo illa sólskin
sumarsins. Það hefur mátt fara
eftir þvi, sem Roosevelt forseti
Bandarikjanna iorðaði svo vitur-
lega. „Það er gott að horfa á
stjörnurnar, en menn mega bara
ekki gleyma þvi, að þeir ganga á
jörðinni”. Þetta hafa bændur
alltaf gert, en þeim fjölgar
iskyggilega ört i okkar þjóðfélagi,
sem horfa á stjörnurnar, en
gleyma því að þeir ganga á jörð-
inni. Það mætti öllum að skað-
lausu taka eitthvað af þeim úr
umferð.
Um sama leyti og Hrafna-Flóki
fékk sina viðurkenningu var Gisli
Jónsson þingmaður Vestfjarða
og gaf þær upplýsingar á alþingi,
er þar var rætt um fækkun fólks i
sveitum, að á Vestfjarða -
kjálkanum hefði fækkað i aldar-
fjórðung sem þvi svaraði, að 5.
hver maður hefði flutzt burtu og
öll viðkoman. Gisli bætti svo við:
„Þetta þolir ekki okkar þjóðar-
sál”. Það er einmitt þetta, sem er
að gerast; þjóðarsálin er i hættu.
Það kann vel að vera, að það sé
tæknilega mögulegt að flytja alla
Islendinga á nokkrar þaul-
ræktaðar pönnukökur, sem næst
við þéttbýlið. En þá má setja
punktum aftan við okkar þjóðar-
sögu, þvi að kjörviðir kynslóð-
anna koma úr strjálbýlinu. Svo
hefir það verið og heldur áfram
að gerast. Ef til vill hefir Gisli
Jónsson haft það i huga, að tveir
mestu andans skörungar siðustu
aldar voru báðir Vestfirðingar,
þeir Jón Sigurðsson og Matthias
Jochumsson. Það voru þeir lfka
Jón Thoroddsen og Gestur Páls-
son og margir fleiri.
Ef ég ætti að leiða getum aö þvi
hvað bændur töluðu um þessa
dagana, ef þeir hittast, hygg ég
að, næst veðrinu, sem alltaf er
númer eitt, það séu þjóömáiin og
ástandið i dag. Enda ber það til
nýlundu, að bændum er meira
blandað i það moldviðri en oftast
áður. Til tiðinda má það teljast,
þegar lærðir menn og hagfræð-
ingar komast að þeirri niður-
stöðu, að sú stétt, sem framleiðir
matinn fyrir þjóðina, sem hún
getur ekki lifað án einn einasta
dag, er orðin dragbitur á þjóðinni.
Stundum bera staðhæfingar
visindamanna svo órækt vitni
sleggjudóma, að jafnvel leik-
menn dirfast að hreyfa and-
mælum. Þá ætla ég litið að blanda
mér i þetta mál. Get enda sagt
eins og Skallagrimur sagði við
Harald konung hárfagra. Ég er
mjög vanfær til þess að veita
þessu máli þá þjónustu, sem ég
vildi og vert væri. Hitt ætla ég að
gera bændum til gamans, að lofa
þeim að heyra, hvernig annar
maður leit á þessi mál á slnum
tima, og það var ekki ómerkari
maður en Davið skáld frá Fagra-
skógi, vafalaust ástsælasti
maður, sem þjóðin hefir átt á
þessari öld. Hann segir svo:
„Þeir, sem vilja flytja saman
byggðina og flytja fólk frá út-
skögum og afdölum til samyrkju-
búa eða hverfa miðsvæðis, þeir
hugsa L árum ekki öldum.”
Annars er ástæðulaust að amast
við samyrkjubúskap, ef hann
getur samrýmzt skapgerð
fólksins. Hitt er mörgum þyrnir i
augum, að sjá byggða dali og
skaga leggjast i eyði. Hvað hafa
þessir staðir til saka unnið?
Brimhljóð og lækjarniður kunna
að hafa sett annan svip á sitt fólk
en götuskarkali og hornablástur á
borgarbúa. En er það æskilegt, að
allir séu steyptir i sama mót?
Þessir fögru staðir eiga ekkert
skylt við smitbera eða glæpa-
menn, sem þarf að einangra. Þeir
eru fullkomlega jafn réttháir
öðrum byggðarlögum.
Þar bjó um langan aldur harð-
gert fólk og veðurbitið, sem
storkaði veðrum og erfiðleikum
og þarf hvorki að blygðast sin
fyrir tungu sina eða lifsvenjur.
Þaðan eru komin mörg óskabörn
þjóðarinnar, kjörviðir kynslóð-
anna. Hjá þvi hefur aldrei þrifizt
sá veimiltitu hugsunarháttur at-
kvæðasmalans að færa byggðina
saman, minnka Island. Það hefur
aldrei þótt dyggð á þessu landi að
hafa börn útundan. Þess vegna
eiga þing og stjórn fyrir hönd al-
þjóðar að rétta þessu fólki
hjálparhönd, gera vegi og brýr,
þar sem áður voru ófærur, raf-
lýsa dalina og nesin, efla sam-
göngur á sjó og landi og i lofti, svo
að við það hefjist réttlát viðskipti
i stað arðráns og hirðuleysis. Þá
fyrst hefir þetta þrautseiga og
rammislenzka fólk hlotið verð-
skuldaða umbun. Brátt munu ný
býli risa við veginn og blómlegar
byggðir fóstra heilbrigðar og
hraustar ættir. Þá mun það
vitnast, að i raun og veru voru
þessir staðir aldrei afskekktir,
nema i hugarórum skammsýnna
stofulalla. Nú er sú öld, að kotin
keppa við höfuðbólin. Það veit á
gott. Heitum þvi öll að stuðla að
þvi með ráðum og dáð.að byggðin
færist ekki saman, heldur i
aukana, unz allt verður ein sam-
felld gróandi heild; það er að
stækka island.
Þetta sagði skáldið fyrir 20
árum, en þó er þarna slegið á
streng, sem ætti að eiga enduróm
i brjósti hvers íslenzks manns og
konu, ef vel væri. Skáldið frá
Fagraskógi fór aldrei dult með
ást sina á sveitum og sveitalifi.og
bændur landsins fá þennan glæsi-
lega vitnisburð hjá skáldinu.
Þeir, sem akra yrkja, auka
landsins gróður,/ eru I eðli
tryggir ættjörð sinni og móður./
Ryðja grýttar götur, gjafir
landsins blessa./ Bóndans starf
er betra en bæn og sálumessa.
Þessi maður fór i sinu sumar-
frii upp á Sellandafjall, sem
gnæfir yfir Mývatnssveit,
sveitina, þar sem fólkið tollir
hvað bezt i átthögunum. Þarna
orti skáldið frá Fagraskógi eitt af
sinum mörgu snilldarkvæðum og
eitt erindi er á þessa leið um
Mývatnssveit:
Hér er vargur og vetrarharka
veiðin stopul og treg.
Það hlýtur að vera hlýrra
að búa
i húsi við Laugaveg.
Davið missir ekki marks frekar
venju. Það er sjálfsagt hlýrra að
búa i húsi við Laugaveg en i af-
skekktri sveitá Islandi. Nú dettur
heldur engu skáldi i hug að kveða
eins og Hannes Hafstein um alda-
mótin.
Við þurfum að koma á
kaldan stað
i karlmennsku vorri
halda próf.
En samt sem áður-, ættum við
kvæðið góða „Fjalladrottning
móðir min”, ef Sigurður Jónsson
á Arnarvatni hefði alizt upp i húsi
við Laugaveg? Ekki finnst mér
það trúlegt. Hann hefði auðvitað
orðið skáld, en á annan hátt. Það
vill lika svo vel til, að náfrændi
Sigurðar er eitt af beztu ungu
skáldunum i dag, Jónas Arnason.
Arni i Múla var bróðurson Sigurð-
ar á Arnarvatni. Þegar Siguröur
kveður þjóðsöng sveitanna:
„Blessuð sértu sveitin min”, þá
kveður Jónas móðins dægurlaga-
texta fyrir unga fólkið og er ekki
nema gott um það að segja, en
það er i öðrum anda:
Einu sinni á ágústkvöldi
austur i Þingvallasveit
gerðist i dulitlu dragi
dulitið, sem enginn veit.
Eða ættum við perlur i
islenzkum bókmenntum eins og
dýrasögur Þorgilsar gjallanda,
ef hann hefði verið togaraskip-
stjóri? Áki Jakobsson, sem vildi
senda helminginn af bændum á
nýsköpunartogarana, er náfrændi
Þorgils gjallanda og sonarsonur
Jakobs Hálfdánarsonar á Grims-
stöðum við Mývatn, sem var einn
aðalframherji að Kaupfélagi
Þingeyinga.
Þá er nú bezt að snúa sér ofur-
litið að deginum i dag og hans
vandamálum. Það er orðið
árvisst.að á fárra ára fresti gjósa
upp umræður um landbúnaðar-
mál.og eru það þá venjulega hag-
fræðingar, sem hafa orðið. Þessi
stétt, sem örn Arnarson skáld gaf
þennan vitnisburð:
Gefa þeir af sér útreikninga,
sem engan stoða minnstu baun.
Ég hélt nú i minni fávizku, að
bændur fengju að vera i friði
þetta haust og hinir mörgu hag-
fræðingar hefðu önnur meira að-
kallandi vandamál að leysa á
sviði þjbðmála. Enda hefur
sjaldan komið betur i ljós, hver
munur er á ræktun og rányrkju en
einmitt á þessu hausti.
Þeir tveir atvinnuvegir, sem
hafa haldið i þjóðinni lifinu frá
byrjun, sjávarútvegur og land-
búnaður, hafa gengið undir það
próf, sem ég held, að hag-
fræðingar eigi erfitt með að
rengja, hvað rangar tölur sem
þeir nota. Sjávarútvegur hefir
stundað rányrkju og haft að kjör-
orði, að drepa og drepa.en láta
ekkert i staðinn, með þeim af-
leiðingum, sem nú blasa við
öllum. Sildin er alveg búin og
aðrir fiskar i stórhættu, ef ekkert
verður aögert. Enda siminnkandi
afli ár frá ári. Bændur hafa lifað
eftir kjöroröi fyrstu ungmenna-
félaganna: „Ræktun lýðs og
lands”. Með þeim afleiðingum,að
þeir hafa aflað tvö undanfarin ár
miklu meir en dæmi eru til áður.
Þeir hafa ekki ræktað tvö strá þar
sem áður óx eitt, heldur mörg,og
þá eru þeir skammaðir fyrir
dugnaðinn. Þeir geta sagt eins og
Pétur Gautur hjá Ibsen: „Hvort
sem ég ber eða barinn er, barið
sér er yfir mér”.
Væri það nú ekki fróðlegt, að
skrifstofulallar, eins og Björn
Matthiasson gerðu sér það til
dundurs.ef þeir hafa ekkert að
gera, að reikna það út, hvað
bændur landsins hafa varið miklu
fé til jarðræktar siðasta aldar-
fjórðung til þess að gera landið
byggilegra fyrir þá, sem á eftir
koma? Það mætti hafa til hlið-
sjónar jarðræktarstyrkinn, sem
þeir hafa fengið þessi ár, en óhætt
mun að fullyrða, að minnsta kosti
þá upphæð þrefalda hafi þeir lagt
frá sjálfum sér og sumir ekki
notið þess lengi. Þeir hefðu getað
tekið undir með Steingrimi i Nesi
i Aðaldal:
Hver má sinnar glópsku gjaida
glópskan min var sú að halda,
að bóndinn mætti bæta og fegra
bæinn, umhverfið
gera þar ögn þolanlegra þeim,
sem tæki við.
Bændur geta borið höfuðið hátt
vegna þess.að þeir eru ekki eftir-
Frh. á bls. 15