Tíminn - 24.10.1974, Page 7

Fimmtudagur. 24. október. 1974.
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur I'
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300—18306. Skrifstof-
ur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523.
Verö f Iausasöiu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprenth.f.
Varnarmálin
Undirritað hefur verið nýtt samkomulag milli
íslands og Bandarikjanna um tilhögun mála á
Keflavikurflugvelli fyrst um sinn. Samkomulag
þetta er gert innan ramma vamarsamningsins frá
1951, en felur ekki i sér neinar breytingar á
samningnum. Samkvæmt venju verður þetta sam-
komulag þvi ekki lagt fyrir Alþingi, þar sem ein-
göngu er samið um framkvæmdir innan ramma
samningsins frá 1951. Slikar framkvæmdir geta
verið háðar breytingum frá degi til dags enda yfir-
lýst, bæði af fyrrverandi stjórnum og núverandi
stjórn, að þessi mál séu stöðugt i endurskoðun,
m.a. með tilliti til ástands i alþjóðamálum. Að visu
er sú sérstaða nú, að búið var að óska eftir form-
legri endurskoðun á samningnum, en með hinu
nýja samkomulagi er fallið frá henni. Þetta hefur
einu sinni gerzt áður. Vorið 1956 var óskað eftir
endurskoðun á samningnum, en vinstri stjórnin,
sem kom til valda sumarið 1956, féll frá endur-
skoðuninni og gerði sérstakt samkomulag um það
efni. likt og nú. Þetta var ekki lagt fyrir Alþingi.
Lúðvik Jósefsson sat þá i stjórn og taldi þetta eðli-
lega málsmeðferð. Þess vegna er furðulegt, að
hann skuli nú kref jast þess i utanrikismálanefnd,
að tilsvarandi samkomulag sé lagt fyrir Alþingi.
Eins og kunnugt er var vinstri rikisstjórn búin
að óska eftir endurskoðun á varnarsamningnum
með það fyrir augum, að herinn væri látinn fara i
áföngum. Næðist ekki samkomulag um slika
endurskoðun, yrði samningnum sagt upp. Þessi
stefna beið að þvi leyti ósigur i siðustu kosningum,
að andstæðingar hennar fengu stöðvunarvald á Al-
þingi. Það var þvi ljóst, að hvorki gæti orðið úr
endurskoðun né uppsögn samningsins að sinni.
Fyrir Framsóknarflokkinn var þá ekki um annan
kost að ræða en að reyna með samkomulagi, sem
gert væri innan ramma varnarsamningsins frá
’51, að þoka málum áleiðis i þá átt, sem hann hef-
ur stefnt að, þ.e. að herinn færi i áföngum, og að
Island gæti verið herlaust land á friðartimum.
Með hinu nýja samkomulagi er nokkrum áfanga
náð á þeirri braut, með fækkun i herliðinu,
jafnframt þvi sem íslendingar munu taka að sér
ýms störf, sem munu gera þeim auðveldara að
taka við rekstrinum, þegar herinn fer. Þá mun
stefnt að þvi, að hermenn hætti að búa utan vallar-
ins. Loks hefur verið gengið til fulls frá lokun sjón-
varpsstöðvarinnar á þann hátt, að hún nær ekki til
Reykjavikursvæðisins. Allt eru þetta áfangar á
þeirri braut, sem Framsóknarflokkurinn hefur
valið. Það er ekki annað en brosleg sögufölsun,
þegar Alþýðubandalagsmenn segja, að hér sé
verið að framkvæma stefnu Sjálfstæðisflokksins,
sem frekar hefur hvatt til aukinnar hersetu en hins
gagnstæða.
Af hálfu Alþýðubandalagsmanna er reynt að
halda þvi fram, að utanrikisráðherra hafi verið
búinn að lofa að leggja þetta mál fyrir Alþingi. Það
loforð utanrikisráðherra var við það miðað, að
annað hvort næðust fram breytingar á sjálfum
varnarsamningnum eða að honum yrði sagt upp.
Hvort tveggja þetta er úr sögunni vegna úrslita
þingkosninganna. Hér er aðeins um að ræða fram-
kvæmdaatriði innan ramma varnarsamningsins,
og slikt hefur aldrei verið borið undir Alþingi, og
væri óeðlilegt. Hins vegar er eðlilegt, að um þessi
mál verði almennt rætt á Alþingi. — Þ.Þ.
TÍMINN __________________________________________7

ERLENT YFIRLIT
Allsherjarþingið nú
og fyrir 20 árum
Stórfelldar breytingar hafa orðið á ýmsum sviðum
BOUTEFLIKA
SÁ, sem þetta ritar, átti sæti
á 9. allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna, sem háð var
fyrir réttum tuttugu árum, og
hefur svo um skeiö átt sæti á
29. allsherjarþinginu, sem nú
stendur yfir. A ýmsan hátt er
fróðlegt að bera þessi tvö þing
saman. Þá skýrast betur
ýmsar mikilvægar og sögu-
legar breytingar, sem hafa
orðið á þessu tuttugu ára
timabili. Að vissu leyti má
draga af þvi þá ályktun, að við
lifum nú i heimi, sem er ólikur
þeim, sem var fyrir tuttugu
árum.
A niunda allsherjarþinginu
áttu sæti fulltrúar frá 60
rikjum. Nú eru þátttökurikin
orðin 138. Þetta hefur að sjálf-
sögðu haft i för með sér mikla
breytingu á þingstörfunum
Ræðuhöld eru mun meiri en
áður og fulltrúahópurinn
margbreytilegri. Fyrir
tuttugu árum mátti likja alls-
herjarþinginu við klúbb hvitra
þjóða i Evrópu, Norður-
Ameriku og Suður-Ameriku,
ásamt fulltrúum nokkurra
gulra þjóða i Asiu og tveggja
svartra rikja i Afriku, Liberíu
og Eþiópiu. Blærinn yfir þing-
haldinu var mun formfastari
þá en nú. Allsherjarþingið nú
ber hins vegar miklu meiri
svip þess að vera raunveru-
legt þing þjóðanna, en ekki
samkoma nokkurra útvaldra.
1 heild kunni ég þvi betur við
allsherjarþingið nú en fyrir 20
árum. Þrátt fyrir veikleika
sinn eru Sameinuðu þjóðirnar
nú miklu meiri alþjóðasamtök
en áður, og þvi fylgja marg-
vlsleg aukin áhrif, og þá ekki
slzt þau, að þar sést enn betur
en áður, hvert þróunin i
heiminum stefnir.
ÞAÐ LEIÐIR af sjálfu sér,
að hinar nýju þátttökuþjóðir
hafa að ýmsu leyti sett nýtt
yfirbragð á þingið. Það sést
ekki aðeins á hinum marg-
breytilega litarhætti fulltrú-
anna. Margir fulltrúanna frá
nýju rlkjunum eru ungir að
árum, og sumir hverjir ný-
komnir úr skæruhernaði, sem
hefur verið háður i þágu sjálf-
stæðisbaráttu. Glöggt dæmi
um þetta er sjálfur forseti
allsherjarþingsins, Boute-
flika, utanrlkisráðherra Alsir.
Hann lét það verða sitt fyrsta
verk, þegar hann hafði tekið
við forsetastörfum, að flytja
ræðu, þar sem hann bar m.a.
lof á skæruliða, sem hefðu átt
meginþátt i sjálfstæði margra
þátttökuþjóðanna. Svona hefði
forseti allsherjarþingsins ekki
leyft sér að tala fyrir tuttugu
árum. Bouteflika er jafnframt
langyngsti maðurinn, sem
verið hefur forseti allsherjar-
þingsins, 37 ára gamall. Hann
er búinn að vera utanrikisráð-
herra Alsirs I ellefu ár, en
áður hafði hann unnið sér
frægð sem skæruliði.
MÖRG MALIN á dagskrá
allsherjarþingsins eru enn hin
sömu og fyrir tuttugu árum,
eins og kynþáttamálin I Suður-
Afriku, aðstoðin við flótta
mennina i Palestinu o.s.frv.
Það málefni, sem setti mestan
svip á 9 allsherjarþingið, er
hins vegar næstum alveg
horfið i skuggann. Hér er átt
viö kalda striðið milli austurs
og vesturs. Atökin milli
Bandarikjanna og Vestur-
Evrópu annars vegar og
Sovétrikjanna og fylgi.ríkja
þeirra hins vegar setti megin-
svip á næstum öll mál á 9. alls-
herjarþinginu. Þó var þiðan
þá rétt byrjuð. 1 stað deil-
unnar milli austurs og
vesturs, sem bar hæst af öllum
málum fyrir tuttugu árum,
eru komin átökin milli
norðurs og suðurs, ef svo
mætti segja, eða hinir efna-
hagslegu árekstrar milli riku
iðnvæddu rikjanna i norðri og
fátæku og vanþróuðu rikjanna
I suðri. Á allsherjarþinginu nú
ber efnahagsmálin álika hátt
og pólitisku málin áður. Oliu
málin eru sennilega mest
áberandi dæmið um þetta. Að
minu áliti tengjast oliumálin
ekki Palestinudeilunni, nema
að litlu leyti. Ég hygg, að oliu-
verðið myndi litið lækka, þótt
Palestinudeildan leystist.
Ollumálið er aðeins þáttur i
sögulegri þróun. Þótt
nýlendur fengju pólitiskt sjálf-
stæði, helzt áfram eins konar
efnahagsleg nýlendustefna af
hálfu iðnvæddu rikjanna. Þau
borguðu litið fyrir hráefnin
frá vanþróuðu rikjunum,
en seldu þeim iðnvarning
dýru verði. Alls konar auð-
félög græddu svo offjár á
milliliðastarfsemi, t.d.
oliuhringarnir. Hækkun oliu-
verðsins var eins konar upp-
reisn gegn þessari efnahags-
legu nýlendustefnu. Þess
vegna standa mörg van-
þróuð lönd, sem oliuverð-
hækkunin bitnar mest á, með
oliuframleiðslulöndunum, þvi
að þau lita á oliuverðhækkun-
ina sem eins konar sjálf-
stæðisbaráttu gegn efnahags-
legri nýlendustefnu iðnaðar-
rikjanna. Leiðin út úr oliudeil-
unni er áreiðanlega ekki sú, að
oliukaupalöndin fylki liði gegn
oliuframleiðslulöndunum,
heldur að reynt sé að leysa
þessi og önnur efnahagsleg
vandamál með samkomulagi
milli iðnaðarveldanna og van-
þróuðu rikjanna. Hér ættu
Sameinuðu þjóðirnar að geta
gegnt mikilvægu hlutverki.
Oliuframleiðslulöndin eiga að
nota hluta oliugróðans til að
stuðla að viðreisn þeirra van-
þróuðu rikja, sem oliuverð-
hækkunin veldur mestum
búsifjum. En þetta eitt nægir
ekki, eins og McNamara,
aðalforstjóri Alþjóöabankans,
benti á nýlega, heldur verða
iðnaöarrikin einnig að leggja
fram fjármagn til upp-
byggingar i vanþróuðu lönd-
unum.
ÝMISLEGT finnst mér
benda til þess, að forustumenn
i Bandarikjunum og Vestur-
Evrópu skilji ekki nægilega
þriðja heiminn svonefnda, og
geri sér ekki fulla grein fyrir
þvi, hvernig snúizt skuli við
vandamálum hans, eða
hvernig samstarfi við hann
skuli háttað. Franskir stjórn-
málamenn gera þetta senni-
lega bezt, og valda þar mestu
áhrif frá de Gaulle, sem ekki
aðeins leyti Alsirdeiluna á
athyglisverðan hátt, heldur
veitti frönsku nýlend-unum
sjálfstæði, ef þær óskuðu þess.
De Gaulle gerði sér lika
gleggri grein fyrir Palestinu-
málinu en aðrir vestrænir
stjórnmálamenn, og breytti
stefnu Frakklands i samræmi
við það. Stefna Frakka I þessu
máli nú er aðeins eðlilegt
framhald af stefnu de Gaulles,
þótt hún sé oft ranglega tengd
oliumálunum.
Að ýmsu leyti virðist mér að
leiðtogar Sovétrikjanna og
Kina skilji þriðja heiminn
betur en vestrænir stjórn-
málamenn, og nái þvi oftar
samstöðu með honum. En þeir
hafa ekki heldur þeirra sér-
hasgsmuna að gæta, sem
leiðir af starfsemi ýmissa
auðhringa i vanþróuðu lönd-
unum. Það voru t.d. slikir sér-
hagsmunir, sem leiddu til
friöslita milli Bandarikjanna
og Kúbu á sinum tima,
Forustumenn Vesturveldanna
þurfa hér að gæta að sér, þvi
að áhrif þriðja heimsins munu
óhjákvæmilega fara vaxandi á
komandi árum.
Það var greinilegt á 9. ails-
herjarþinginu, að Norðurlönd
nutu þá góðs álits á þeim vett-
vangi. Ég dreg i efa, að álit
þeirra sé eins mikið nú.
Norðurlöndin þurfa að standa
betur saman og marka sér
sjálfstæða stefnu, sem tekið er
eftir. Þá geta þau haft tals-
verð áhrif. Þá gætu þau m.a.
átt þátt I þvi að bæta tengslin
milli þriðja heimsins og
iðnaðarveldanna.
ÞEGAR fljótlega er litið
yfir störf allsherjarþinganna,
kann mörgum að þykja
árangur þeirra litill, og meira
sé þar um ræðuhöld en
ákvarðanir. Slikt er heldur
ekki óeðlilegt, þvi að alls-
herjarþinginu er ekki veitt
löggjafarvald, heldur er það
aðeins ráðgefandi. Það er
Öryggisráðið, sem er hin
raunverulega valdastofnun
Sameinuðu þjóöanna. En þótt
allsherjarþingið "Rafi aðeins
ráðgefandi vald, og oft sé litið
farið að ráðum þess, hefur það
tvimælalaust oft haft mikil
áhrif á þróun mála, bæði beint
og óbeint. Umræður þar hafa
vafalitið haft mikil áhrif á að
móta almenningsálitið i
heiminum. Þá hafa allsherjar
þingin ekki sizt þýðingu vegna
þess, að þar hittast utanrikis-
ráðherrar þjóðanna og leysa
ýmis ágreiningsmál á bak við
tjöldin. Þannig hafa á annað
hundrað utanrikisráðherrar
sótt þingið nú og borið ráð sin
meira og minna saman.
Þ.Þ.